DOI Heft:
Sztuka nowożytna
DOI Artikel:Chruszczyńska, Jadwiga: Haftowana serweta - dar wolnomularzy dla króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19641#0371
Jadwiga Chruszczyńska
HAFTOWANA SERWETA — DAR WOLNOMULARZY
DLA KRÓLA STANISŁAWA AUGUSTA PONIATOWSKIEGO
W
? ▼ zbiorach działu tkanin Muzeum Narodowego w Warszawie przechowywana jest intere-
sująca tkanina ofiarowana królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, o czym świadczy
wyhaftowana na niej dedykacja.
Została ona kupiona w roku 1917 od Antoniego Strzałeckiego1. Antoni Strzałecki, znany
malarz i kolekcjoner, nabył ją zapewne od warszawskiego handlowca i także kolekcjonera
Daniela Lessera. Przypuszczać należy, że jest to ten sam obiekt, który był eksponowany na
Wystawie Dzieł Sztuki Stosowanej do Przemysłu, w Warszawie w 1881 r. W katalogu wystawy
znajduje się pod pozycją 1043 jako: „Makata atłasowa, haftowana złotem, z medaljonami,
przedstawiającymi scenę ocalenia króla przy młynie marymonckim”2. Wystawa ta w ówczesnej
prasie warszawskiej skwitowana była tylko krótkimi wzmiankami. Jedynie w „Kłosach” F. K. Mar-
tynowski w kilku kolejnych numerach omawia ją szerzej, ale naszej tkaninie poświęca jedynie
dwa zdania: „Spotkasz między niemi... i takie... jak np. owa D. Lessera (1043), co wyobraża
w medaljonach sceny z porwania Stanisława Augusta. Piękny ten dar jest dziełem Polek, ofiaro-
wanem królowi po owym wypadku dziejowym”3. O tkaninie tej także pisał Julian Kołaczkowski,
że: „Na wystawie warszawskiej z r. 1881 znajdowała się także... makata atłasowa haftowana
złotem z medalionami przedstawiającemi scenę ocalenia króla Stanisława Augusta przy młynie
marymonckim, jest to wyrób Polek z XVIII wieku i należała do Daniela Lessera w Warsza-
wie...”4
Pewne nieścisłości w wymienionych opisach tkaniny nie podważają jej identyfikacji. Ów-
czesne określenia tkanin rypsowych jako atłasowych można bowiem tłumaczyć tym, że są one
bardzo cienkie, o gęstym splocie i mogły sprawiać wrażenie atłasowych, zwłaszcza przy pobieżnym
i powierzchownym ich oglądaniu. A zdawkowość opisu obiektu w katalogu wystawy — którą
powtarzają inni — odnotowuje jedynie najbardziej anegdotyczne przedstawienie na tkaninie.
Pomyłka Martynowskiego w określeniu sceny „ocalenia” jako „porwania” wynikła zapewne
z pośpiechu i niedrobiazgowości recenzenta; wszak obie sceny dotyczyły tego samego wypadku.
Serweta ta, o wymiarach 125 x 129 cm, jest zszyta z barwnych materii jedwabnych tkanych
367
HAFTOWANA SERWETA — DAR WOLNOMULARZY
DLA KRÓLA STANISŁAWA AUGUSTA PONIATOWSKIEGO
W
? ▼ zbiorach działu tkanin Muzeum Narodowego w Warszawie przechowywana jest intere-
sująca tkanina ofiarowana królowi Stanisławowi Augustowi Poniatowskiemu, o czym świadczy
wyhaftowana na niej dedykacja.
Została ona kupiona w roku 1917 od Antoniego Strzałeckiego1. Antoni Strzałecki, znany
malarz i kolekcjoner, nabył ją zapewne od warszawskiego handlowca i także kolekcjonera
Daniela Lessera. Przypuszczać należy, że jest to ten sam obiekt, który był eksponowany na
Wystawie Dzieł Sztuki Stosowanej do Przemysłu, w Warszawie w 1881 r. W katalogu wystawy
znajduje się pod pozycją 1043 jako: „Makata atłasowa, haftowana złotem, z medaljonami,
przedstawiającymi scenę ocalenia króla przy młynie marymonckim”2. Wystawa ta w ówczesnej
prasie warszawskiej skwitowana była tylko krótkimi wzmiankami. Jedynie w „Kłosach” F. K. Mar-
tynowski w kilku kolejnych numerach omawia ją szerzej, ale naszej tkaninie poświęca jedynie
dwa zdania: „Spotkasz między niemi... i takie... jak np. owa D. Lessera (1043), co wyobraża
w medaljonach sceny z porwania Stanisława Augusta. Piękny ten dar jest dziełem Polek, ofiaro-
wanem królowi po owym wypadku dziejowym”3. O tkaninie tej także pisał Julian Kołaczkowski,
że: „Na wystawie warszawskiej z r. 1881 znajdowała się także... makata atłasowa haftowana
złotem z medalionami przedstawiającemi scenę ocalenia króla Stanisława Augusta przy młynie
marymonckim, jest to wyrób Polek z XVIII wieku i należała do Daniela Lessera w Warsza-
wie...”4
Pewne nieścisłości w wymienionych opisach tkaniny nie podważają jej identyfikacji. Ów-
czesne określenia tkanin rypsowych jako atłasowych można bowiem tłumaczyć tym, że są one
bardzo cienkie, o gęstym splocie i mogły sprawiać wrażenie atłasowych, zwłaszcza przy pobieżnym
i powierzchownym ich oglądaniu. A zdawkowość opisu obiektu w katalogu wystawy — którą
powtarzają inni — odnotowuje jedynie najbardziej anegdotyczne przedstawienie na tkaninie.
Pomyłka Martynowskiego w określeniu sceny „ocalenia” jako „porwania” wynikła zapewne
z pośpiechu i niedrobiazgowości recenzenta; wszak obie sceny dotyczyły tego samego wypadku.
Serweta ta, o wymiarach 125 x 129 cm, jest zszyta z barwnych materii jedwabnych tkanych
367