Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (32.1988)

Anna M. Drexlerowa

FORMY DO DRUKU NA TKANINACH Z WARSZTATU W CHODCZU

W

▼ ▼ 1954 r. Muzeum Narodowe w Warszawie kupiło interesujący zespół obiektów zwią-

zanych z drukarnią i farbiarnią tkanin działającą w XIX w. w Chodczu w pobliżu Włocławka.
Sprzedającą była Emma Keller, pochodząca z rodziny ostatnich właścicieli warsztatu. Nabyte
obiekty to 48 form służących do ręcznego druku na tkaninach1 oraz akt notarialny2 sporządzony
w 1824 r., po śmierci Andreasa Giraud, jednego z kolejnych właścicieli drukarni i farbiarni.
W akcie został określony, w formie inwentarza, majątek pozostały po zmarłym; jest więc to
świadectwo mówiące o stanie i wyposażeniu warsztatu, o zapasach farb i chemikaliów. Dokument
zawiera również wiadomości odnoszące się do rodziny Giraud i do nabycia przez Andreasa
Giraud warsztatu w Chodczu.

Nadto Emma Keller przekazała sporządzoną przez siebie notatkę3 podającą kilka faktów
z historii drukarni i farbiarni, zachowanych w rodzinnej tradycji.

Informacje charakteryzujące warsztat przytaczam przede wszystkim na podstawie wymie-
nionych dokumentów. Dalsze badania, jak przypuszczam, pozwolą na dopełnienie tego opisu.

Chodecz jest położony przy starym trakcie biegnącym z Torunia do Warszawy i dalej na
południe, a co ważniejsze, na skrzyżowaniu lokalnych dróg, w punkcie dogodnym do założenia
warsztatów zaopatrujących sąsiednie osady. Miejscowości te, jak i okoliczne dobra, należały
od XV w. do rodziny Kretkowskich. W początku XIX w. właściciele dóbr podjęli starania
gospodarczego dźwignięcia Chodcza, przyczyniając się do rozwoju rzemiosła przerabiającego
miejscowe surowce i obliczonego na użytek ludności mieszkającej w okolicznych osadach.
W 1822 r., dzięki staraniom Ignacego Lipskiego, ożenionego z Józefą z Kretkowskich, Chodecz
odzyskał utracone niegdyś prawa miejskie, co wiązało się z przywilejami ułatwiającymi handel.
Jednak dalszy rozwój gospodarczy nie nastąpił, o czym świadczy prawie stabilna liczba mie-
szkańców, wynosząca w 1860 r. nieco ponad tysiąc4.

Farbiernię, jak wówczas mówiono, założyli Kretkowscy w pierwszych latach XIX w. W 1816 r.
od Józefy z Kretkowskich Lipskiej kupił tę farbiarnię Krystian Renszler. Dość szybko jednak,
bo na początku 1819 r., sprzedał ją Andreasowi Giraud — farbiarzowi i drukarzowi tkanin,

383