DOI Heft:
Starożytność
DOI Artikel:Zdrojewska, Wanda: Attyckie odważniki z delfinem i półksiężycem
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19641#0029
Wanda Zdrojewska
ATTYCKIE ODWAŻNIKI Z DELFINEM I PÓŁKSIĘŻYCEM
T
1 rzecia z kolei rozprawa poświęcona attyckim odważnikom płytkowym z symbolami ma na
celu publikację ciężarków z wyobrażeniem delfina, półksiężyca i połowy półksiężyca, które są
przechowywane w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Symbole te omawiamy łącznie,
gdyż opatrzone nimi ciężarki mają ze sobą wiele wspólnego. Są to miny i części min, które rozpow-
szechniły się w jednym czasie. Co więcej, zarówno delfin, jak i półksiężyc to symbole związane
z potęgą morską Aten.
Podobnie jak w poprzednich opracowaniach, prezentację zabytków musi poprzedzić prześle-
dzenie ewolucji wymienionych symboli. Trzeba też określić kryteria, jakie zastosujemy przy
interpretacji poszczególnych obiektów. Dlatego rozprawa będzie się składać z dwóch części.
W pierwszej z nich poddamy analizie krytycznej dotychczasowe ustalenia na temat odważników
z interesującymi nas przedstawieniami, będące przede wszystkim dziełem M. Lang1. W tym celu
wykorzystamy większą ilość ciężarków wagowych, niż to uczyniła Lang w swoim opracowaniu.
Dokonując analizy źródeł archeologicznych, zwrócimy przede wszystkim uwagę na ciężar obiek-
tów, wiadomo bowiem, że ulegał on zmianie w wyniku podwyżek i obniżek norm, jakie zachodziły
w attyckim systemie wag2. Rozważymy również zagadnienie zróżnicowania legend występujących
na interesujących nas obiektach. Jako przesłankę datowania wykorzystamy też proweniencję
(kontekst archeologiczny umożliwia określenie daty ante quem) oraz stemple urzędnicze, dotych-
czas nie brane pod uwagę z wyjątkiem kilku wzmianek M. Lang3. Dzięki stemplom analogicznym
do wizerunków monetarnych można, naszym zdaniem, ustalić czas użytkowania szeregu ciężarków
wagowych. Drugą część rozprawy przeznaczymy na prezentację zabytków znajdujących się
w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.
Delfin, atrybut bóstw morskich, był przedstawiany na odważnikach miast portowych, prowa-
dzących ożywiony handel. Każde z nich przyjęło jednak odmienną formę motywu, zapewne
dla odróżnienia własnych miar wagi: Argos — dwa delfiny z kołczanem pośrodku, Olbia —
delfin poziomo nad legendą ośrodka, Ateny — delfin po przekątnej ciężarka4.
Jak stwierdziła M. Lang, w Atenach wyobrażano delfina na odważnikach wartości miny
25
ATTYCKIE ODWAŻNIKI Z DELFINEM I PÓŁKSIĘŻYCEM
T
1 rzecia z kolei rozprawa poświęcona attyckim odważnikom płytkowym z symbolami ma na
celu publikację ciężarków z wyobrażeniem delfina, półksiężyca i połowy półksiężyca, które są
przechowywane w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Symbole te omawiamy łącznie,
gdyż opatrzone nimi ciężarki mają ze sobą wiele wspólnego. Są to miny i części min, które rozpow-
szechniły się w jednym czasie. Co więcej, zarówno delfin, jak i półksiężyc to symbole związane
z potęgą morską Aten.
Podobnie jak w poprzednich opracowaniach, prezentację zabytków musi poprzedzić prześle-
dzenie ewolucji wymienionych symboli. Trzeba też określić kryteria, jakie zastosujemy przy
interpretacji poszczególnych obiektów. Dlatego rozprawa będzie się składać z dwóch części.
W pierwszej z nich poddamy analizie krytycznej dotychczasowe ustalenia na temat odważników
z interesującymi nas przedstawieniami, będące przede wszystkim dziełem M. Lang1. W tym celu
wykorzystamy większą ilość ciężarków wagowych, niż to uczyniła Lang w swoim opracowaniu.
Dokonując analizy źródeł archeologicznych, zwrócimy przede wszystkim uwagę na ciężar obiek-
tów, wiadomo bowiem, że ulegał on zmianie w wyniku podwyżek i obniżek norm, jakie zachodziły
w attyckim systemie wag2. Rozważymy również zagadnienie zróżnicowania legend występujących
na interesujących nas obiektach. Jako przesłankę datowania wykorzystamy też proweniencję
(kontekst archeologiczny umożliwia określenie daty ante quem) oraz stemple urzędnicze, dotych-
czas nie brane pod uwagę z wyjątkiem kilku wzmianek M. Lang3. Dzięki stemplom analogicznym
do wizerunków monetarnych można, naszym zdaniem, ustalić czas użytkowania szeregu ciężarków
wagowych. Drugą część rozprawy przeznaczymy na prezentację zabytków znajdujących się
w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie.
Delfin, atrybut bóstw morskich, był przedstawiany na odważnikach miast portowych, prowa-
dzących ożywiony handel. Każde z nich przyjęło jednak odmienną formę motywu, zapewne
dla odróżnienia własnych miar wagi: Argos — dwa delfiny z kołczanem pośrodku, Olbia —
delfin poziomo nad legendą ośrodka, Ateny — delfin po przekątnej ciężarka4.
Jak stwierdziła M. Lang, w Atenach wyobrażano delfina na odważnikach wartości miny
25