Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (32.1988)

Dariusz Kaczmarzyk

POSĄG ŚWIĘTEJ CECYLII Z WYSPY TOPOLOWEJ W ARKADII

W

T T pałacu w Nieborowie (oddział Muzeum Narodowego w Warszawie) znajduje się posąg
leżącej kobiety zwany posągiem świętej Cecylii1. Wzbudza on zainteresowanie jako wybitne
dzieło sztuki; ciekawe także są przyczyny, które się złożyły na jęgo powstanie.

Rzeźba ta, ułożona na prostokątnej płycie, z którą stanowi całość dzieła, została wykonana
w białym marmurze karraryjskim o wymiarach: długość 135 (samej podstawy 133,5), szerokość
47, wysokość 34,5 cm (wys. samej podstawy 6,5 cm); wysokość głowy 16, ramion 26, biodra
28 cm — od podstawy (il. 1).

Przedstawia ona postać młodej kobiety leżącą jakby we śnie na lewym boku. Głowa jej,
zwrócona twarzą ku podstawie, okryta jest drapowaną chustą, spod której wyłania się delikatny
zarys profilu. Postać, wyciągnięta swobodnie, z wyprostowaną prawą nogą ułożoną na zgiętej
lewej, ma klasyczne kształty kobiecego ciała. Prawa ręka dotyka dłonią lewej, wysuniętej spod
korpusu. Ubrana jest w cienką szatę, lekko sfałdowaną i przylegającą obcisłe do figury, ekspo-
nującą jej kształty.

Stan zachowania rzeźby jest stosunkowo dobry, odbite są tylko palce lewej ręki i wskazujący
prawej oraz palec prawej stopy i duży palec lewej.

Nieborowski posąg św. Cecylii znajdował się w symbolicznym grobowcu na Wyspie Topo-
lowej w parku Arkadia koło Nieborowa (il. 2)2. Grobowiec ten, wzniesiony około 1790-91 r.
z czarnego marmuru dębnickiego w formie klasycznego sarkofagu, czworoboczny, zwieńczony
był dużym gzymsem z czterema akroterionami palmetowymi w narożnikach i ustawioną pośrodku
dużą urną wazową z białego marmuru. W łukowej niszy znajdowała się płyta z posągiem leżącej
kobiety z białego marmuru. Całość otaczały wysmukłe topole. Dojazd na wyspę odbywał się
łodzią ciągnioną długą liną z przeciwnego brzegu. Monument ten zburzono w 2 połowie XIX w.,
a posąg św. Cecylii przeniesiono do Domku Gotyckiego i stąd do pałacu w Nieborowie3.

Widok Wyspy Topolowej z grobowcem w otoczeniu zielonych drzew przekazał Zygmunt
Yogel w obrazie malowanym w 1795 r.4 (il. 3). Zespół ten jest podobny pod względem usytuo-
wania do grobowca J. J. Rousseau (1712-1778) w Emenonville w pobliżu Saint-Denis we Fran-

23 Rocznik Muz. Nar. t. XXXII/88

353