Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (32.1988)

lińskiego trzeba z pewnością wyjaśnić względami technicznymi — koniecznością wypełnienia
wnętrza ołowiem.

Wyjaśnienia wymaga jeszcze jedna sprawa. Otóż naczynia na wymienionych ciężarkach
z Koryntu, Perachory i Aten, podobnie jak na obiekcie z Muzeum Narodowego w Warszawie,
są zwrócone dnem ku wierzchołkowi stożka. W jednym przypadku naczynie jest usytuowane
ukośnie w stosunku do osi zabytku31. Wyjątek w tym względzie stanowi kubeczek odciśnięty
na stożku z Perachora. Analiza stempli występujących na różnych odważnikach pozwala stwier-
dzić, że na ogół odciskano je w pozycji „leżącej” lub ukosem32. Wśród oznaczeń literowych
na ciężarkach są również takie, które trzeba czytać z prawej strony ku lewej33. Dowodzi to,
że pozycja stempla w stosunku do znakowanego przedmiotu bywała różna, a więc odwrócenie
naczynia dnem do góry nie stanowi przeszkody w interpretacji. Autorzy stwierdzają, że stempel
z napisem И1КО jest zawsze odwrócony34.

Analiza stempli widniejących na interesującym nas ciężarku warszawskim pozwala jednak
na przypuszczenie, że nieprawidłowość ich układu jest tylko pozorna. Stemple byłyby istotnie
odciśnięte odwrotnie, gdyby obiekt spełniał funkcję ciężarka tkackiego. Jeżeli jednak obiekty
opatrzone przedstawieniem naczyń połączyć w jedną grupę z zabytkiem znalezionym na agorze
ateńskiej, który—jak się zdaje — raczej spełniał funkcję odważnika35, niż służył do obciągania
nici osnowy, a otrzymał formę naczynia gospodarczego z kielichowatym wylewem, nasuwa się
prosty wniosek. Gdyby ów zabytek — ciężarek wagowy w kształcie naczynia — był opatrzony
stemplem analogicznym do stempli będących przedmiotem naszych rozważań, to wylew odciśnię-
tego na nim naczynia mieściłby się zapewne po stronie wylewu obiektu, dotychczas traktowanego
jako podstawa stożka. Gdyby zaś uformować odważnik podobnego typu, pozostawiając stoż-
kowaty brzusiec i spiczaste dno, a pozbawiając go wylewu na rzecz prosto uciętej podstawy,
przeznaczonej do wygodnego ustawienia na wadze, usytuowanie stempla nie powinno ulec
zmianie. Pozostał bowiem przedmiot o identycznym kształcie różniący się jedynie podstawą —
zamiast kielichowatej prosto ucięta. Zatem można uważać, że wymienione stemple nie zostały
odciśnięte odwrotnie, lecz prawidłowo. Odwracając zabytek warszawski podstawą stożka do góry,
odczytuje się stempel literowy od strony lewej ku prawej; pozostaje odwrócona jedynie pierwsza
litera И. Forma И znana jest z odważników. Występuje na przykład w legendzie wagowej na
minie z delfinem, datowanej na 2 połowę IV w. p.n.e.-II w. p.n.e.36 Niewątpliwie słuszniejsze
jest przyjęcie, że stempel z napisem odciśnięto prawidłowo, tym bardziej iż byłby on wtedy
zgodny z usytuowaniem drugiego stempla z symbolem.

Z dotychczasowych rozważań wynika, że ciężarek warszawski jest odważnikiem w kształcie
naczynia gospodarczego i nosi stempel literowy, pod nim zaś stempel z wyobrażeniem naczynia —
miary pojemności.

Przypisując interesującemu nas obiektowi funkcję miernika wagi, musimy wspomnieć,
iż niektórzy uczeni, jak np. Deonna37, wysuwają zastrzeżenia co do terakoty jako zbyt delikatnego
tworzywa. W naszym przekonaniu o podatności na uszkodzenie można mówić nie tylko odnośnie

68