Rocznik Muzeum Narodowego w Warszawie (32.1988)

z końca IV w., a więc najbliższym daty powstania formy. Pozostałe monety tego władcy wykazują
w odciskach zmniejszenie o około 4 mm, czyli podwojone3. Nasuwa się przypuszczenie, że w tych
wypadkach odciśnięte zostały egzemplarze nieoryginalne, a mianowicie już poprzednio zrobione
odlewy bądź innego rodzaju naśladownictwa czy kopie. Zły stan zachowania odcisków nie
pozwala na dokładniejsze zbadanie, ale są podstawy do tego rodzaju przypuszczenia. Znamy
przykłady świadczące o wykonywaniu imitacji i odlewów monet rzymskich na terenie Egiptu,
jak i w innych częściach Cesarstwa4. Najciekawsze dla naszego problemu jest odkrycie, w składzie
skarbu znalezionego w Luxorze, 16 sztuk imitacji tych właśnie monet Konstancjusza II o typie
FEL TEMP REPARATIO5. Można z tego faktu wnioskować, że te kopiowane egzemplarze
były w obiegu razem z oryginalnymi, jeśli nawet z nimi zostały stezauryzowane. Jest rzeczą
prawdopodobną, że do wykonania omawianej formy użyto również monet nieautentycznych
jako modeli do dalszego powielania drogą odlewu. Z drugiej strony, znaczne ich zmniejszenie
zrównywało w wielkości monety wcześniejsze z później bitymi tzw. „minimi”, kursującymi
masowo przy końcu IV w. na terenie całego Cesarstwa Rzymskiego6.

Dla przyrównania zestawu monet, odciśniętego na zachowanej w Muzeum Narodowym
formie, z prawdopodobnym przekrojem masy monetarnej będącej w tym czasie w obiegu, trzeba
się posłużyć materiałem wykopaliskowym, a nie tylko analizą odkrytych skarbów. Pozwolę
sobie potraktować jako materiał porównawczy zespół monet odkrytych w czasie polsko-kop-
tyjskich wykopalisk prowadzonych w latach 1979-1984 w Atribis. Otóż odkryto tam wtedy,

85