DOI Heft:
Rozprawy i materiały
DOI Artikel:Zlat, Mieczysław: Znaki kamieniarskie jako źródło w świetle badań wrocławskiego Ratusza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.13592#0081
Mieczysław Zlat
ZNAKI KAMIENIARSKIE JAKO ZRODŁO
W ŚWIETLE BADAN WROCŁAWSKIEGO RATUSZA
Problem źródłowej wartości znaków kamie-
niarskich stanął przede mną w trakcie sze-
rzej zakreślonych badań dekoracji rzeźbiarskiej
wrocławskiego Ratusza K Okazało się przy tym,
że próby jego rozwiązania nie da się podjąć bez
określenia stanowiska wobec szerokiej proble-
matyki znaków kamieniarskich, która w obec-
nym stanie badań w szeregu ważnych kwestii
nie wyszła poza etap otwartej dyskusji. Z dru-
giej strony, zachowany na Ratuszu zbiór zna-
ków, analizowany szczegółowo, okazuje się inte-
resującym źródłem spostrzeżeń ogólniejszej na-
tury, zasługujących na uwzględnienie w bada-
niach znaków kamieniarskich. Tak więc, zarów-
no etap wyjściowy badań znaków, jak i ich wy-
niki, ukazujące swe ogólniejsze aspekty, wydzie-
lają z monograficznego opracowania rzeźby ar-
chitektonicznej Ratusza zagadnienie wymaga-
jące osobnego omówienia.
Na Ratuszu wrocławskim zachowało się łącz-
nie ponad sto znaków kamieniarskich, w tym
około sześćdziesięciu różnych. Już więc sama,
tak pokaźna liczba znaków, dotąd nie opubliko-
wanych, ani nie wykorzystanych w badaniach—
zachęca do bliższego zajęcia się nimi, tym wię-
cej, że mimo licznych monografii, Ratusz wroc-
ławski jest ciągle zabytkiem o nie znanej do-
statecznie historii, zagadkowej na tle architek-
tury śląskiej genezie, pozostaje dziełem anoni-
mowych twórców2. Przyczyną główną tak
znacznych luk w naszej wiedzy o jednym z naj-
piękniejszych gotyckich ratuszów Europy jest
brak źródeł pisanych, zwłaszcza z drugiej po-
łowy XV w. Badania tego zabytku, nie znajdu-
jąc pewnego oparcia w archiwaliach, stanęły
przed niemałymi trudnościami. Wobec nich
można było albo — jak to uczynili H. L u t s c h
i L. Burgemeister — zrezygnować 7 od-
powiedzi na szereg istotnych pytań, albo odpo-
wiedzi te wysnuć z przesłanek zapewniających
niewielki stopień prawdopodobieństwa. Tę dru-
gą drogę wybierali zbyt często R. Stein
i K. B i m 1 e r, nic więc dziwnego, że wyniki
ich badań są tak różne, a rozbieżności w dato-
waniu przekraczają czasem sto lat:!.. Niekorzy-
stny dla całokształtu badań był też fakt, iż auto-
rzy monografii Ratusza, przeważnie architekci,
widzieli w nim właściwie tylko zagadnienie ar-
chitektury, dekorację zaś rzeźbiarską, mimo jej
niezaprzeczalnie dominującej roli w obrazie
ogólnym budowli, traktowali zbyt powierzchow-
nie. W ten sposób w monograficznym opraco-
waniu tego zabytku nie tylko zachwiane zostały
właściwe proporcje między architekturą a rzeź-
bą, — ale co ważniejsze — pozostała nie wyko-
rzystana poważna szansa zdobycia ze szczegó-
łowej analizy rzeźby dodatkowych przesła-
nek do datowania różnych części budowli i roz-
poznania warsztatu a nawet mistrzów.
Dotychczasowy stan wiedzy o Ratuszu doma-
ga się zatem poszerzenia podstawy źródłowej
badań o nowy materiał. Czy są nim znaki ka-
mieniarskie? W jakim zakresie można traktować
je jako źródło? Na te pytania o znaczeniu ogól-
nym musimy odpowiedzieć zanim zdecydujemy
się na analizę zbioru znaków z wrocławskiego
Ratusza. Już odpowiedź twierdząca na pierwsze
z pytań, bez szczegółowego uzasadnienia, mo-
głaby budzić wątpliwości. Naukowa wiedza
0 znakach kamieniarskich jest bowiem nadal
w stadium tworzenia; nie uznano ich jeszcze
powszechnie za pełnowartościowe źródło w ba-
daniach historycznych, nie mówiąc już o tym,
że nie ustalone są metody ich analizy, krytyki
1 interpretacji.
Stosunek historyków sztuki do zagadnienia
znaków kamieniarskich wyraża się w publiko-
waniu znaków oraz specjalnych opracowań, do-
tyczących ich genezy, znaczenia i interpretacji
i układa się różnie w poszczególnych krajach,
ZNAKI KAMIENIARSKIE JAKO ZRODŁO
W ŚWIETLE BADAN WROCŁAWSKIEGO RATUSZA
Problem źródłowej wartości znaków kamie-
niarskich stanął przede mną w trakcie sze-
rzej zakreślonych badań dekoracji rzeźbiarskiej
wrocławskiego Ratusza K Okazało się przy tym,
że próby jego rozwiązania nie da się podjąć bez
określenia stanowiska wobec szerokiej proble-
matyki znaków kamieniarskich, która w obec-
nym stanie badań w szeregu ważnych kwestii
nie wyszła poza etap otwartej dyskusji. Z dru-
giej strony, zachowany na Ratuszu zbiór zna-
ków, analizowany szczegółowo, okazuje się inte-
resującym źródłem spostrzeżeń ogólniejszej na-
tury, zasługujących na uwzględnienie w bada-
niach znaków kamieniarskich. Tak więc, zarów-
no etap wyjściowy badań znaków, jak i ich wy-
niki, ukazujące swe ogólniejsze aspekty, wydzie-
lają z monograficznego opracowania rzeźby ar-
chitektonicznej Ratusza zagadnienie wymaga-
jące osobnego omówienia.
Na Ratuszu wrocławskim zachowało się łącz-
nie ponad sto znaków kamieniarskich, w tym
około sześćdziesięciu różnych. Już więc sama,
tak pokaźna liczba znaków, dotąd nie opubliko-
wanych, ani nie wykorzystanych w badaniach—
zachęca do bliższego zajęcia się nimi, tym wię-
cej, że mimo licznych monografii, Ratusz wroc-
ławski jest ciągle zabytkiem o nie znanej do-
statecznie historii, zagadkowej na tle architek-
tury śląskiej genezie, pozostaje dziełem anoni-
mowych twórców2. Przyczyną główną tak
znacznych luk w naszej wiedzy o jednym z naj-
piękniejszych gotyckich ratuszów Europy jest
brak źródeł pisanych, zwłaszcza z drugiej po-
łowy XV w. Badania tego zabytku, nie znajdu-
jąc pewnego oparcia w archiwaliach, stanęły
przed niemałymi trudnościami. Wobec nich
można było albo — jak to uczynili H. L u t s c h
i L. Burgemeister — zrezygnować 7 od-
powiedzi na szereg istotnych pytań, albo odpo-
wiedzi te wysnuć z przesłanek zapewniających
niewielki stopień prawdopodobieństwa. Tę dru-
gą drogę wybierali zbyt często R. Stein
i K. B i m 1 e r, nic więc dziwnego, że wyniki
ich badań są tak różne, a rozbieżności w dato-
waniu przekraczają czasem sto lat:!.. Niekorzy-
stny dla całokształtu badań był też fakt, iż auto-
rzy monografii Ratusza, przeważnie architekci,
widzieli w nim właściwie tylko zagadnienie ar-
chitektury, dekorację zaś rzeźbiarską, mimo jej
niezaprzeczalnie dominującej roli w obrazie
ogólnym budowli, traktowali zbyt powierzchow-
nie. W ten sposób w monograficznym opraco-
waniu tego zabytku nie tylko zachwiane zostały
właściwe proporcje między architekturą a rzeź-
bą, — ale co ważniejsze — pozostała nie wyko-
rzystana poważna szansa zdobycia ze szczegó-
łowej analizy rzeźby dodatkowych przesła-
nek do datowania różnych części budowli i roz-
poznania warsztatu a nawet mistrzów.
Dotychczasowy stan wiedzy o Ratuszu doma-
ga się zatem poszerzenia podstawy źródłowej
badań o nowy materiał. Czy są nim znaki ka-
mieniarskie? W jakim zakresie można traktować
je jako źródło? Na te pytania o znaczeniu ogól-
nym musimy odpowiedzieć zanim zdecydujemy
się na analizę zbioru znaków z wrocławskiego
Ratusza. Już odpowiedź twierdząca na pierwsze
z pytań, bez szczegółowego uzasadnienia, mo-
głaby budzić wątpliwości. Naukowa wiedza
0 znakach kamieniarskich jest bowiem nadal
w stadium tworzenia; nie uznano ich jeszcze
powszechnie za pełnowartościowe źródło w ba-
daniach historycznych, nie mówiąc już o tym,
że nie ustalone są metody ich analizy, krytyki
1 interpretacji.
Stosunek historyków sztuki do zagadnienia
znaków kamieniarskich wyraża się w publiko-
waniu znaków oraz specjalnych opracowań, do-
tyczących ich genezy, znaczenia i interpretacji
i układa się różnie w poszczególnych krajach,