Marian Haisig
ZBIORY SFRAGISTYCZNE MUZEUM ŚLĄSKIEGO
ICH ASPEKTY NAUKOWO-BADAWCZE
I ARTYSTYCZNE
Dawna pieczęć, wyciśnięta przy zżartych zę- lekcjonerów i uczonych, Karola B e y e r a, z za-
bem czasu pergaminach, na kar ach starych ksiąg wodu fotografa warszawskiego, Franciszka
i aktów, niegdyś pełniąca ważną rolę prawną Piekosińskiego, wybitnego uczonego
instrumentu legalizacji pism — to sam w sobie i znawcy zagadnień numizmatyki, sfragistyki
zabytek wieków ubiegłych, dokument życia i heraldyki, oraz Bolesława Podczaszy ń-
i działalności dawnego społeczeństwa, przema- s k i e g o. Ten ostatni, wybitny architekt,
wiający plastyką swej rzeźby, wizerunkiem archeolog i historyk sztuki, były profesor
oraz napisem. Ta właśnie dawna pieczęć, wy- Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie (zm. w r.
stępująca w przebogatej liczbie odmian, zespo- 1876) był w połowie ubiegłego stulecia posia-
lów i grup, złożyła się na może jedyne dziś daczem największego współcześnie na ziemiach
w Polsce pod względem jakości i wartości zbiory polskich zbioru tego rodzaju. Kontakty polskich
sfragistyczne w Muzeum Śląskim we Wrocła- sfragistyków ze zbieraczami śląskimi były bar-
wiu. Ocalałe z zawieruchy wojennej, ucierpiały dzo żywe, szczególnie w latach 50-tych XIX
stosukowo niewiele i obecnie, licząc ponad wieku, a znalazły swój trwały ślad w pewnej
22.000 okazów, stanowią najbogatszą tego ro- liczbie zabytków z zakresu sfragistyki polskiej,
dzaju kolekcję na ziemiach polskich. które wzbogaciły zasoby kolekcji wrocławskiej.
Początki tych zbiorów sięgają końca XVIII ]\ja ca}0ść zbiorów w stanie obecnym składają
wieku, a składały się na nie pierwotnie drob- się oryginalne 11 o k i pieczętne od XIII do XIX
niejsze kolekcje prywatne, gromadzone raczej wieku w ilości prawie 700 sztuk, oryginalne pie-
pod kątem widzenia ciekawostek archeologicz- CZęC[e woskowe XIII—XVI w., pieczęcie
nych, zbieranych dorywczo i chaotycznie, bez opłatkowe i 1 a k o w e XVI—XVIII w. oraz
określonego celu. Ich zrąb zasadniczy tworzą odlewy i odciski pieczętne, reproduko-
dziś dawne kolekcje znanych zbieraczy śląskich, wane w gipsie, glinie, cemencie, metalu oraz
zarazem znawców i badaczy sfragistyków: Hu- rozmaitych masach plastycznych. Wielka róż-
gona v. Saurma-Jeltsch i P. Pfoten- norodność w stosowaniu mas plastycznych dla
h a u e r a, które z końcem ubiegleeo stulecia we- ce]ow reprodukcji idzie w parze z różnorodno-
szły do zasobów dawniejszego Muzeum Staro- ścią stosowanych technik reprodukcyjnych przy
żytności i Rzemiosła Artystycznego we Wrocła- odlewach tudzież z dokładnością i precyzją wy-
wiu. Wzbogaciły je zakupione w r. 1875 dublety konania. Obok luźnych, oderwanych od doku-
ze znanego zbioru berlińskiego F. A. V o s s- mentu pieczęci woskowych z fragmentami wią-
berga, a zasiliły wydatnie odlewy z kolekcji zań plecionych i pasków pergaminowych, znaj-
zagranicznych, angielskich oraz francuskich, duje się pewna część oryginalnych zabytków za-
szczególnie zaś z paryskiej pracowni sfragistycz- bezpieczonych w specjalnych obramowaniach
nej przy tamtejszym Musee Palćographiąue et metalowych i wtopionych w wosk pszczelny dla
Sigillographiąue. W historii wrocławskich zbio- ich lepszej konserwacji. Obok odlewów z czy-
rów sfragistycznych, w ich wzroście i uzupeł- stego gipsu alabastrowego występują odlewy na-
nianiu zespołów z zakresu ściśle polskiej sfra- puszczane woskiem lub stearyną, barwione jed-
gistyki zaznaczyła się również rola polskich ko- nolicie, względnie dwubarwne, imitujące orygi-
ZBIORY SFRAGISTYCZNE MUZEUM ŚLĄSKIEGO
ICH ASPEKTY NAUKOWO-BADAWCZE
I ARTYSTYCZNE
Dawna pieczęć, wyciśnięta przy zżartych zę- lekcjonerów i uczonych, Karola B e y e r a, z za-
bem czasu pergaminach, na kar ach starych ksiąg wodu fotografa warszawskiego, Franciszka
i aktów, niegdyś pełniąca ważną rolę prawną Piekosińskiego, wybitnego uczonego
instrumentu legalizacji pism — to sam w sobie i znawcy zagadnień numizmatyki, sfragistyki
zabytek wieków ubiegłych, dokument życia i heraldyki, oraz Bolesława Podczaszy ń-
i działalności dawnego społeczeństwa, przema- s k i e g o. Ten ostatni, wybitny architekt,
wiający plastyką swej rzeźby, wizerunkiem archeolog i historyk sztuki, były profesor
oraz napisem. Ta właśnie dawna pieczęć, wy- Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie (zm. w r.
stępująca w przebogatej liczbie odmian, zespo- 1876) był w połowie ubiegłego stulecia posia-
lów i grup, złożyła się na może jedyne dziś daczem największego współcześnie na ziemiach
w Polsce pod względem jakości i wartości zbiory polskich zbioru tego rodzaju. Kontakty polskich
sfragistyczne w Muzeum Śląskim we Wrocła- sfragistyków ze zbieraczami śląskimi były bar-
wiu. Ocalałe z zawieruchy wojennej, ucierpiały dzo żywe, szczególnie w latach 50-tych XIX
stosukowo niewiele i obecnie, licząc ponad wieku, a znalazły swój trwały ślad w pewnej
22.000 okazów, stanowią najbogatszą tego ro- liczbie zabytków z zakresu sfragistyki polskiej,
dzaju kolekcję na ziemiach polskich. które wzbogaciły zasoby kolekcji wrocławskiej.
Początki tych zbiorów sięgają końca XVIII ]\ja ca}0ść zbiorów w stanie obecnym składają
wieku, a składały się na nie pierwotnie drob- się oryginalne 11 o k i pieczętne od XIII do XIX
niejsze kolekcje prywatne, gromadzone raczej wieku w ilości prawie 700 sztuk, oryginalne pie-
pod kątem widzenia ciekawostek archeologicz- CZęC[e woskowe XIII—XVI w., pieczęcie
nych, zbieranych dorywczo i chaotycznie, bez opłatkowe i 1 a k o w e XVI—XVIII w. oraz
określonego celu. Ich zrąb zasadniczy tworzą odlewy i odciski pieczętne, reproduko-
dziś dawne kolekcje znanych zbieraczy śląskich, wane w gipsie, glinie, cemencie, metalu oraz
zarazem znawców i badaczy sfragistyków: Hu- rozmaitych masach plastycznych. Wielka róż-
gona v. Saurma-Jeltsch i P. Pfoten- norodność w stosowaniu mas plastycznych dla
h a u e r a, które z końcem ubiegleeo stulecia we- ce]ow reprodukcji idzie w parze z różnorodno-
szły do zasobów dawniejszego Muzeum Staro- ścią stosowanych technik reprodukcyjnych przy
żytności i Rzemiosła Artystycznego we Wrocła- odlewach tudzież z dokładnością i precyzją wy-
wiu. Wzbogaciły je zakupione w r. 1875 dublety konania. Obok luźnych, oderwanych od doku-
ze znanego zbioru berlińskiego F. A. V o s s- mentu pieczęci woskowych z fragmentami wią-
berga, a zasiliły wydatnie odlewy z kolekcji zań plecionych i pasków pergaminowych, znaj-
zagranicznych, angielskich oraz francuskich, duje się pewna część oryginalnych zabytków za-
szczególnie zaś z paryskiej pracowni sfragistycz- bezpieczonych w specjalnych obramowaniach
nej przy tamtejszym Musee Palćographiąue et metalowych i wtopionych w wosk pszczelny dla
Sigillographiąue. W historii wrocławskich zbio- ich lepszej konserwacji. Obok odlewów z czy-
rów sfragistycznych, w ich wzroście i uzupeł- stego gipsu alabastrowego występują odlewy na-
nianiu zespołów z zakresu ściśle polskiej sfra- puszczane woskiem lub stearyną, barwione jed-
gistyki zaznaczyła się również rola polskich ko- nolicie, względnie dwubarwne, imitujące orygi-