DOI article:
Rozprawy
DOI article:Kononowicz, Wanda: Z problemów urbanistyki dwudziestolecia międzywojennego: Osiedle ogrodowe Sępolno we Wrocławiu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13735#0107
Z problemów urbanistyki dwudziestolecia międzywojennego
63
3. Wrocław-Sępolno. Plan z 1938
zywał do angielskich przedmieść ogrodowych, za-
równo ogólnym nastrojem, jak i malowniczo roz-
wiązanymi detalami małych wnętrz urbanistycz-
nych (il. 5). Niektóre fragmenty planu wręcz przy-
wodzą analogie do angielskich circusów i crescentów.
Plan powstał bowiem w czasie, kiedy tradycja
preferowania estetycznego aspektu w projektowa-
niu urbanistycznym, wylansowana przez Camillo
Sitte, a tak chętnie podtrzymywana przez kraje
anglosaskie — była wciąż żywa14. Kilkanaście
zaledwie lat upłynęło od realizacji pierwszego
miasta-ogrodu Letchworth (1903) według idei Ebe-
nezera Howarda, czy przedmieścia ogrodowego
Londynu — Hampstead (1907)15. Pełną parą szły
14 C. Sitte, Der Stddtebau nach seinen kunstlerischen Grund-
satzen, Wien 1889.
15 „Miasta-ogrody jutra — pisze Lewis Mumford we wprowa-
dzeniu do wznowionego w 1945 roku wydania książki Howar-
da Garden-cities of To-morrow — zdziałały dla zmiany kierunku
urbanistyki i uzdrowienia miast więcej aniżeli jakakolwiek inna
książka. Spotkał ją jednak los dzieł wielu klasyków: piętnują ją
ci, którzy jej po prostu nie czytali, aprobują zaś ci, którzy nie
zrozumieli dokładnie jej sensu [...] W początku XX w. dwa
nowe wynalazki zostały dokonane na naszych oczach — samo-
lot i miasto-ogród. Oba były zwiastunami nowego wieku:
pierwszy z nich dał człowiekowi skrzydła, drugi obiecał mu
lepsze warunki mieszkaniowe, kiedy powróci na ziemię" (cyt.
za: H. Syrkus, Społeczne cele urbanizacji. Człowiek i środowis-
ko, Warszawa 1984, s. 106). Miasto-ogród miało stanowić
samodzielną funkcjonalnie jednostkę osiedleńczą, gospodarczą,
przygotowania do realizacji drugiego angielskiego
miasta — ogrodu Welwyn (1920). Niemcy miały za
sobą już pierwsze własne doświadczenia — mias-
to-ogród Hellerau pod Dreznem, zrealizowane
w 1909 r. wg projektu R. Rimerschmieda jako
pionierskie przedsięwzięcie „Gartenstadtgesel-
lschaft16. Budowę pierwszych wrocławskich pseu-
do „miast-ogrodów" Biskupina i Karłowic roz-
poczęto w 1911. roku17. W planie Sępolna widać
również pewne analogie formalne i funkcjonalne
społeczną i przestrzenną dla 32000 mieszkańców, zapewniając
im: piękno przyrody, możliwość społecznej aktywności, ob-
fitość różnorodnej pracy, niskie czynsze, wysokie płace, czyste
powietrze i wodę, słoneczne domy z ogrodami, wolność, ko-
operację itp. Nie należy mylić pojęcia miasta-ogrodu z przed-
mieściem lub osiedlem ogrodowym, które leżąc na obrzeżu
miasta stanowi jedynie sypialnię dla zatrudnionych w mieście
mieszkańców. Wielka popularność, jaką cieszyła się idea Howar-
dowska w krajach anglosaskich, a także we Francji i w Polsce,
stała się jednocześnie jej zagładą. Wyzyskali ją bowiem spekulan-
ci, którzy zaczęli parcelować najmniej dla mieszkań odpowie-
dnie tereny i wszelkie skupiska obszarów jednorodzinnych
nazywać szumnie miastem-ogrodem. O tych problemach piszą:
Syrkus, op. cii., s. 108 — 112; W. Czerny, Architektura ze-
społów osiedleńczych, Warszawa, 1972, s. 58 nn.
16 Problematyka ta została szeroko omówiona w rozdziale
pt. Faza urbanizacji modernistycznej (1895 — 1914) pracy
W. Kononowicz, Przemiany formy urbanistycznej Wrocławia
w XIX i na początku XX wiek*, Wrocław 1974, mps w IHASiT,
s. 74-109.
17 H. Markgraf, Geschichte Breslaus, Breslau 1913, s. 94.
63
3. Wrocław-Sępolno. Plan z 1938
zywał do angielskich przedmieść ogrodowych, za-
równo ogólnym nastrojem, jak i malowniczo roz-
wiązanymi detalami małych wnętrz urbanistycz-
nych (il. 5). Niektóre fragmenty planu wręcz przy-
wodzą analogie do angielskich circusów i crescentów.
Plan powstał bowiem w czasie, kiedy tradycja
preferowania estetycznego aspektu w projektowa-
niu urbanistycznym, wylansowana przez Camillo
Sitte, a tak chętnie podtrzymywana przez kraje
anglosaskie — była wciąż żywa14. Kilkanaście
zaledwie lat upłynęło od realizacji pierwszego
miasta-ogrodu Letchworth (1903) według idei Ebe-
nezera Howarda, czy przedmieścia ogrodowego
Londynu — Hampstead (1907)15. Pełną parą szły
14 C. Sitte, Der Stddtebau nach seinen kunstlerischen Grund-
satzen, Wien 1889.
15 „Miasta-ogrody jutra — pisze Lewis Mumford we wprowa-
dzeniu do wznowionego w 1945 roku wydania książki Howar-
da Garden-cities of To-morrow — zdziałały dla zmiany kierunku
urbanistyki i uzdrowienia miast więcej aniżeli jakakolwiek inna
książka. Spotkał ją jednak los dzieł wielu klasyków: piętnują ją
ci, którzy jej po prostu nie czytali, aprobują zaś ci, którzy nie
zrozumieli dokładnie jej sensu [...] W początku XX w. dwa
nowe wynalazki zostały dokonane na naszych oczach — samo-
lot i miasto-ogród. Oba były zwiastunami nowego wieku:
pierwszy z nich dał człowiekowi skrzydła, drugi obiecał mu
lepsze warunki mieszkaniowe, kiedy powróci na ziemię" (cyt.
za: H. Syrkus, Społeczne cele urbanizacji. Człowiek i środowis-
ko, Warszawa 1984, s. 106). Miasto-ogród miało stanowić
samodzielną funkcjonalnie jednostkę osiedleńczą, gospodarczą,
przygotowania do realizacji drugiego angielskiego
miasta — ogrodu Welwyn (1920). Niemcy miały za
sobą już pierwsze własne doświadczenia — mias-
to-ogród Hellerau pod Dreznem, zrealizowane
w 1909 r. wg projektu R. Rimerschmieda jako
pionierskie przedsięwzięcie „Gartenstadtgesel-
lschaft16. Budowę pierwszych wrocławskich pseu-
do „miast-ogrodów" Biskupina i Karłowic roz-
poczęto w 1911. roku17. W planie Sępolna widać
również pewne analogie formalne i funkcjonalne
społeczną i przestrzenną dla 32000 mieszkańców, zapewniając
im: piękno przyrody, możliwość społecznej aktywności, ob-
fitość różnorodnej pracy, niskie czynsze, wysokie płace, czyste
powietrze i wodę, słoneczne domy z ogrodami, wolność, ko-
operację itp. Nie należy mylić pojęcia miasta-ogrodu z przed-
mieściem lub osiedlem ogrodowym, które leżąc na obrzeżu
miasta stanowi jedynie sypialnię dla zatrudnionych w mieście
mieszkańców. Wielka popularność, jaką cieszyła się idea Howar-
dowska w krajach anglosaskich, a także we Francji i w Polsce,
stała się jednocześnie jej zagładą. Wyzyskali ją bowiem spekulan-
ci, którzy zaczęli parcelować najmniej dla mieszkań odpowie-
dnie tereny i wszelkie skupiska obszarów jednorodzinnych
nazywać szumnie miastem-ogrodem. O tych problemach piszą:
Syrkus, op. cii., s. 108 — 112; W. Czerny, Architektura ze-
społów osiedleńczych, Warszawa, 1972, s. 58 nn.
16 Problematyka ta została szeroko omówiona w rozdziale
pt. Faza urbanizacji modernistycznej (1895 — 1914) pracy
W. Kononowicz, Przemiany formy urbanistycznej Wrocławia
w XIX i na początku XX wiek*, Wrocław 1974, mps w IHASiT,
s. 74-109.
17 H. Markgraf, Geschichte Breslaus, Breslau 1913, s. 94.