Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (15.1991)

ZOFIA BANDURSKA (Wrocław)

ZAMEK W MYŚLIBORZU KOŁO JA WORA I JEGO TWÓRCA CARL WOLF

(1820-1876)

Neogotycki zamek w Myśliborzu (niem. Mois-
dorf), koło Jawora w województwie legnickim, nie
był do tej pory przedmiotem zainteresowań bada-
czy dziewiętnastowiecznej architektury rezyden-
cjonalnej. Jedynej informacji na temat zamku i je-
go właścicieli dostarcza nieocenione opracowanie
A. Dunckera1, w którym prócz rysunku ukazują-
cego budowlę w otoczeniu parku (il. 1) zamiesz-
czono również jej opis. Autor podaje, że zamek
zbudowano w latach 1859 — 1861, według projektu
radcy budowlanego księcia brunszwickiego Wolfa,
w stylu gotyku angielskiego. Pracami budowlany-
mi kierował budowniczy tegoż księcia Opper-
mann. W latach 1863 — 1864 w pobliżu zamku
powstała oranżeria wraz z salonem oraz dom dla
służącego, ogrodnika i stangreta, a także powozo-
wnia i stajnia. Fundatorem całego założenia był
Friedrich Wilhelm von Prittwitz, który w 1858 r.
zakupił Myślibórz, uprzednio należący do baro-
nów von Rothkirch, od Otylii Wilhelminy von
Hiller. Friedrich Wilhelm, syn Heinricha Moritza,
major trzeciego dolnośląskiego regimentu land-
wery, w latach 1852—1858 był członkiem Izby
Posłów, w 1853 r. został królewskim szambela-
nem, posiadał też tytuł rycerza zakonu joan-
nitów2. Pierwszą żoną Friedricha Wilhelma była
Gertrud von Diebitsch, zmarła w 1846 r., drugą
Leokadia von Hohberg, której herb umieszczony
został obok herbu męża na frontowej elewacji
zamku (il. 6).

Ruina zamku o sylwetce najeżonej krenelażem
i smukłymi wieżyczkami, otoczona parkiem, poło-
żona jest w północno-zachodniej części wsi. Rów-
nież w ruinie znajduje się, usytuowana na zachód
od zamku, oranżeria pełniąca niegdyś funkcję
ogrodu zimowego. Zamek o nieregularnym planie,

1 A. Dunek er. Dic landlichen Wohnsitze, Schlósser und
Residenzeru... Bd X, Berlin 1867- 1868, nr 597.

2 R. von Prittwitz, Das Prittwitz'sche Adels-Geschkchl.
Breslau 1870, s. 281.

zbliżonym do leżącej litery „L", wzniesiono z ceg-
lanych otynkowanych murów, jedynie przyziemie
wyłożono kamiennymi ciosami. Dwukondygnac-
jową bryłę budynku, o wysokich piwnicach, na-
krytą niegdyś płaskim dachem, wzbogacają ryzali-
ty, wykusze, tarasy oraz dwie wieże; naroża budyn-
ku akcentują nadwieszone wieżyczki sterczynowe
nadające mu malowniczy wygląd (il. 2 — 7). Rolę
dominanty pełni górująca nad zamkiem ośmio-
boczna wieża, wtopiona w zachodnią elewację,
mieszcząca niegdyś klatkę schodową (il. 7). Druga
wieża, wkomponowana w południowo-wschodni
narożnik budynku, jest nieco niższa i okrągła
(il. 5). Obie wieże o smukłych ostrołucznych ok-
nach, zwieńczone są pseudomachikułami i krenela-
żem. Frontowa elewacja budynku zwrócona jest
na południe, środkową jej część akcentuje pozorny
ryzalit, który ujmują smukłe wieżyczki sterczyno-
we (il. 3). Ryzalit poprzedzał taras, na który
wychodziły dwa duże okna oraz umieszczone po-
między nimi porte-fenetre, zwieńczone łukiem Tu-
dora, pierwotnie z maswerkami. W górnej kondyg-
nacji ryzalitu, oddzielonej kamiennym fryzem
o motywie trójliścia, znajdują się trzy okna objęte
wspólnym nadokiennikiem. W schodkowym
szczycie ryzalitu umieszczony jest kartusz herbowy
z herbami właściciela zamku i jego żony, a poniżej
data budowy „1861" (il. 6). Okna parteru zam-
knięte łukiem Tudora oraz ostrołuczne na piętrze
posiadają nadokienniki załamane prostopadle ku
dołowi. Wschodnią elewację rozczłonkowują dwa
skrajne ryzality, w północnym ryzalicie znajduje
się wykusz zwieńczony krenelażem (il. 5). Przed
środkową częścią elewacji również znajdował się
taras ograniczony kamienną, ażurową balustradą.
Tarasy oraz malowniczy balkonik zdobiący okrąg-
łą wieżę, a także wykusze, pośredniczyły w przy-
bliżeniu bujnej natury otaczającej zamek. Główne
wejście do zamku, umieszczone w północnej ele-
wacji, osłania portyk, o planie kwadratu, którego