DOI article:
Miscellanea
DOI article:Bandurska, Zofia: Zamek w Myśliborzu koło Jawora i jego twórca Carl Wolf (1820-1876)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13735#0228
120
Zofia Bandurska
arkady zamknięte są lukiem Tudora. Naroża por-
tyku, zwieńczonego attyką krenelażową, opinają
po dwie uskokowe skarpy. Ponad arkadami por-
tyku znajdują się tarcze herbowe, do których
przymocowane były krzyże maltańskie. Wnętrza
zamku, jak wspomina Duncker, były bogato deko-
rowane, wszystkie pokoje posiadały posadzki par-
kietowe, w westybulu znajdowała się marmurowa
posadzka, również schody wyłożone były mar-
murem.
Oranżerię z domem ogrodnika oraz stajnią
łączy brama, wszystkie budynki prezentują ten
sam styl z typowym zespołem form gotyckich
w postaci krenełażu, łuku Tudora, nadokienników
załamanych pod kątem prostym ku dołowi oraz
wieżyczek sterczynowych akcentujących naroża.
Wydłużony budynek oranżerii posiadał dach i po-
łudniową ścianę z podwójnych szklanych tafii,
z salonem połączony był poprzez szklaną ścianę.
Salon zdobiły półokrągłe, półkoliście zamknięte
nisze, tylko jedną z nich, umieszczoną naprzeciw
wejścia zamykał łuk Tudora. Wnętrze stajni, dla
ośmiu koni, dzieliły żelazne kolumny pomalowane
na srebrno-brązowy kolor, ściana ponad żłobami,
aż do wysokości drabinek, wyłożona była mar-
murowymi płytami.
Wolf, który pełnił funkcję dworskiego radcy
budowlanego księcia Wilhelma brunszwicko-oleś-
nickiego, był również autorem projektu przebudo-
wy słynnej rezydencji w Szczodrem (niem. Sibyl-
lenort)3 i zamku w Sycowie (niem. Gross-Warten-
berg)4. Obie budowle nie przetrwały do naszych
czasów warto poznać je jednak bliżej dla scharak-
teryzowania działalności książęcego architekta.
Książę Christian Ulrich wirtembersko-oleśnicki
zbudował w latach 1685 — 1692 we wsi Neudorf
dla swojej drugiej żony Sybilli Marii, księżniczki
saksońsko-merseburskiej, letnią rezydencję ze
wspaniałym ogrodem kwaterowym, która utrwalo-
na została na miedziorycie wykonanym według
3 Duncker, op. cit., nr 588; G. R. Rolle, Geschichte der
Dórfer Domatschine und Sibyllenort, Kreis Oels in Schłesien,
Oels 1884; R. Weber, Schlesiche Schlośser, Dresden-Breslau
1910, Bd II, s. 51-53; H. Fischer, Die Geschichte des
Schlosses Sibyllenort, „Oelscr Heimatblatt", 1964, nr 146-148;
H. Biehn, Residenzen der Romantik, Miinchen 1970,
s. 213-218; W. Irrgang, Der Schlosspark Sibyllenort, „Der
Schlcsicr". 1974, nr 47, s. 6; tenże, Bemerkenswerle Parkan-
lagen in Schłesien, Dortmund 1978, s. 71—92; Katalog zabyt-
ków sztuki w Polsce, t. IV, z. 1: Oleśnica, Bierutów i okolice.
Oprać. A. Chrzanowska i in., Warszawa 1983, s. 91—93.
4 Duncker. op. cit., Bd VII (1864-1865), nr 367; Weber,
op. cit., Bd I (1909), s. 37; J. Franzkowski, Geschichte der
freien Standesherrschaft der Stadt und landrdtlichen Kreises
Gross-Wartenberg, Gross-Wartcnbcrg 1912, s. 181-182.
rysunku Ch. Jendricha. Od imienia żony książę
nazwał wieś Sibyllenort. W latach 1792 — 1805
z inicjatywy Friedricha Augusta, pierwszego księ-
cia brunszwicko-oleśnickiego, rezydencja została
gruntownie przebudowana, budynek podwyższo-
no o drugie piętro, elewację ogrodową wyposażo-
no w dwie owalne narożnikowe wieże (il. 11).
Następnie, kiedy Szczodre było własnością księcia
Wilhelma, w latach 1851 — 1867, miała miejsce
kolejna, największa przebudowa.
Książę Wilhelm August Ludwig Maximilian
Friedrich (1806-1884), który w 1824 r. objął
śląskie posiadłości, szczególnie upodobał sobie
Szczodre, gdzie zatrzymywał się prawie za każdym
pobytem na Śląsku, a zwłaszcza w okresie polo-
wań. Na początku lat czterdziestych książę po-
stanowił przebudować pałac. Pierwsze wzmianki
na ten temat pojawiły się w styczniu 1844 r.,
w liście marszałka dworu von Biilow do przewod-
niczącego Książęcej Kamery w Oleśnicy, prezy-
denta von Keltsch5. Prace projektowe i nadzór
budowlany powierzył książę Wolfowi, pracami
budowlanymi kierował, tak jak w Myśliborzu,
asystent Oppermann. Na początku, jak się przypu-
szcza, powstał tylko projekt przebudowy środ-
kowej części późniejszej rezydencji, projekty dal-
szych budynków powstawały stopniowo, w zależ-
ności od potrzeb, i były dopasowywane do ist-
niejącej już zabudowy6. W rezultacie stary pałac
uległ całkowitemu przeobrażeniu, dziewięcioosio-
wa fasada, którą od wschodu i zachodu flan-
kowały owalne wieże, rozciągnęła się do 100 m,
następnie od wschodu i zachodu przyłączono
skrzydła o długości 50 m (il. 8 — 10, 13). Dziedzi-
niec przed fasadą, o powierzchni 1 ha, od południa
zamykało żelazne ogrodzenie, za którym rozciągał
się zwierzyniec. Prace budowlane rozpoczęły się
w 1851 r. od rozbiórki wschodniej wieży i wybudo-
wania nowej, stary budynek włączono w nowe
założenie nadając mu neogotycki kostium, usunię-
to wysoki dach i zastąpiono płaskim. Do zachod-
niej narożnikowej wieży, przebudowanej również
w stylu gotyckim, dobudowano od północy góru-
jącą nad całym założeniem wieloboczną wieżę,
mieszczącą klatkę schodową. Wolf nakłonił księcia
do zburzenia czterech budynków, usytuowanych
przed starą siedzibą, mieszczących teatr, pokoje
gościnne, stajnie i powozownie, ich funkcje prze-
niesione zostały do nowych zabudowań pałaco-
wych. Od zachodu do starego rdzenia pałacowego
dobudowano bibliotekę i galerię obrazów, następ-
5 Fischer, op. cii., nr 146, s. 2.
6 Fischer, op. cii., nr 147, s. 2.
Zofia Bandurska
arkady zamknięte są lukiem Tudora. Naroża por-
tyku, zwieńczonego attyką krenelażową, opinają
po dwie uskokowe skarpy. Ponad arkadami por-
tyku znajdują się tarcze herbowe, do których
przymocowane były krzyże maltańskie. Wnętrza
zamku, jak wspomina Duncker, były bogato deko-
rowane, wszystkie pokoje posiadały posadzki par-
kietowe, w westybulu znajdowała się marmurowa
posadzka, również schody wyłożone były mar-
murem.
Oranżerię z domem ogrodnika oraz stajnią
łączy brama, wszystkie budynki prezentują ten
sam styl z typowym zespołem form gotyckich
w postaci krenełażu, łuku Tudora, nadokienników
załamanych pod kątem prostym ku dołowi oraz
wieżyczek sterczynowych akcentujących naroża.
Wydłużony budynek oranżerii posiadał dach i po-
łudniową ścianę z podwójnych szklanych tafii,
z salonem połączony był poprzez szklaną ścianę.
Salon zdobiły półokrągłe, półkoliście zamknięte
nisze, tylko jedną z nich, umieszczoną naprzeciw
wejścia zamykał łuk Tudora. Wnętrze stajni, dla
ośmiu koni, dzieliły żelazne kolumny pomalowane
na srebrno-brązowy kolor, ściana ponad żłobami,
aż do wysokości drabinek, wyłożona była mar-
murowymi płytami.
Wolf, który pełnił funkcję dworskiego radcy
budowlanego księcia Wilhelma brunszwicko-oleś-
nickiego, był również autorem projektu przebudo-
wy słynnej rezydencji w Szczodrem (niem. Sibyl-
lenort)3 i zamku w Sycowie (niem. Gross-Warten-
berg)4. Obie budowle nie przetrwały do naszych
czasów warto poznać je jednak bliżej dla scharak-
teryzowania działalności książęcego architekta.
Książę Christian Ulrich wirtembersko-oleśnicki
zbudował w latach 1685 — 1692 we wsi Neudorf
dla swojej drugiej żony Sybilli Marii, księżniczki
saksońsko-merseburskiej, letnią rezydencję ze
wspaniałym ogrodem kwaterowym, która utrwalo-
na została na miedziorycie wykonanym według
3 Duncker, op. cit., nr 588; G. R. Rolle, Geschichte der
Dórfer Domatschine und Sibyllenort, Kreis Oels in Schłesien,
Oels 1884; R. Weber, Schlesiche Schlośser, Dresden-Breslau
1910, Bd II, s. 51-53; H. Fischer, Die Geschichte des
Schlosses Sibyllenort, „Oelscr Heimatblatt", 1964, nr 146-148;
H. Biehn, Residenzen der Romantik, Miinchen 1970,
s. 213-218; W. Irrgang, Der Schlosspark Sibyllenort, „Der
Schlcsicr". 1974, nr 47, s. 6; tenże, Bemerkenswerle Parkan-
lagen in Schłesien, Dortmund 1978, s. 71—92; Katalog zabyt-
ków sztuki w Polsce, t. IV, z. 1: Oleśnica, Bierutów i okolice.
Oprać. A. Chrzanowska i in., Warszawa 1983, s. 91—93.
4 Duncker. op. cit., Bd VII (1864-1865), nr 367; Weber,
op. cit., Bd I (1909), s. 37; J. Franzkowski, Geschichte der
freien Standesherrschaft der Stadt und landrdtlichen Kreises
Gross-Wartenberg, Gross-Wartcnbcrg 1912, s. 181-182.
rysunku Ch. Jendricha. Od imienia żony książę
nazwał wieś Sibyllenort. W latach 1792 — 1805
z inicjatywy Friedricha Augusta, pierwszego księ-
cia brunszwicko-oleśnickiego, rezydencja została
gruntownie przebudowana, budynek podwyższo-
no o drugie piętro, elewację ogrodową wyposażo-
no w dwie owalne narożnikowe wieże (il. 11).
Następnie, kiedy Szczodre było własnością księcia
Wilhelma, w latach 1851 — 1867, miała miejsce
kolejna, największa przebudowa.
Książę Wilhelm August Ludwig Maximilian
Friedrich (1806-1884), który w 1824 r. objął
śląskie posiadłości, szczególnie upodobał sobie
Szczodre, gdzie zatrzymywał się prawie za każdym
pobytem na Śląsku, a zwłaszcza w okresie polo-
wań. Na początku lat czterdziestych książę po-
stanowił przebudować pałac. Pierwsze wzmianki
na ten temat pojawiły się w styczniu 1844 r.,
w liście marszałka dworu von Biilow do przewod-
niczącego Książęcej Kamery w Oleśnicy, prezy-
denta von Keltsch5. Prace projektowe i nadzór
budowlany powierzył książę Wolfowi, pracami
budowlanymi kierował, tak jak w Myśliborzu,
asystent Oppermann. Na początku, jak się przypu-
szcza, powstał tylko projekt przebudowy środ-
kowej części późniejszej rezydencji, projekty dal-
szych budynków powstawały stopniowo, w zależ-
ności od potrzeb, i były dopasowywane do ist-
niejącej już zabudowy6. W rezultacie stary pałac
uległ całkowitemu przeobrażeniu, dziewięcioosio-
wa fasada, którą od wschodu i zachodu flan-
kowały owalne wieże, rozciągnęła się do 100 m,
następnie od wschodu i zachodu przyłączono
skrzydła o długości 50 m (il. 8 — 10, 13). Dziedzi-
niec przed fasadą, o powierzchni 1 ha, od południa
zamykało żelazne ogrodzenie, za którym rozciągał
się zwierzyniec. Prace budowlane rozpoczęły się
w 1851 r. od rozbiórki wschodniej wieży i wybudo-
wania nowej, stary budynek włączono w nowe
założenie nadając mu neogotycki kostium, usunię-
to wysoki dach i zastąpiono płaskim. Do zachod-
niej narożnikowej wieży, przebudowanej również
w stylu gotyckim, dobudowano od północy góru-
jącą nad całym założeniem wieloboczną wieżę,
mieszczącą klatkę schodową. Wolf nakłonił księcia
do zburzenia czterech budynków, usytuowanych
przed starą siedzibą, mieszczących teatr, pokoje
gościnne, stajnie i powozownie, ich funkcje prze-
niesione zostały do nowych zabudowań pałaco-
wych. Od zachodu do starego rdzenia pałacowego
dobudowano bibliotekę i galerię obrazów, następ-
5 Fischer, op. cii., nr 146, s. 2.
6 Fischer, op. cii., nr 147, s. 2.