Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (15.1991)

144

Łukasz Krzywka

fasady i dobrą jej ekspozycję. Mimo odległego
rodowodu i pozornego anachronizmu model ten
można uznać za w pełni funkcjonalny. Zarazem
przywoływanie baroku jako wzorca stylowego
określało epokę historyczną, do której nawiązywa-
li twórcy programu ideowego budynku. „Kos-
tium" stylowy siedziby Sejmu Śląskiego nawiązuje
do wieku XVIII.

Dyspozycja rozległej, dziewiętnastoosiowej fasa-
dy Sejmu Śląskiego wskazuje na szereg interesują-
cych wzorów i stylowych cytatów. Podobny układ
tworzących dziedziniec skrzydeł i trójosiowego
centralnego ryzalitu pojawił się na niezrealizowa-
nym, ale znanym i naśladowanym projekcie prze-
budowy zamku Konigsburg architekta F. A.
Stillera z 1840 roku6. Twórca budynku wrocławs-
kiego, radca budowlany Blumner, nawiązał też
zapewne do wzoru, na którym opierał się Stiiler
— pałacu de Rohan w Strasburgu — przejmując
z tego ostatniego kolumny wielkiego porządku
w ryzalicie środkowym. Silnie wyeksponowana
partia cokołowa fasady, akcentowana wydatnym
boniowaniem, nawiązuje do fasady Arsenału ber-
lińskiego. Zbliżoną dyspozycję fasad posiada też
Pałac Sprawiedliwości w Monachium, budowla
znacznie przewyższająca rozmiarami wrocławską
i wolnostojąca, ale powstająca niemal równolegle,
bo w latach 1891 - 18977.

Główny akcent architektoniczny budynku Sej-
mu we Wrocławiu położony został na osi środ-
kowej symetrycznie rozwijającego się założenia,
konsekwentnie przebiegając od portalu w kondyg-
nacji cokołowej, poprzez kopułę z wysoką latarnią,
aż do umieszczonego na iglicy śląskiego orła.
Obecnie, wobec braku zniszczonej przez działania
wojenne kopuły, układ ten uległ zatarciu i skrzydła
równoważą środkowy ryzalit, jeśli zgoła nie domi-
nują nad nim. Sprzyjają temu silne akcenty hory-
zontalne fasady — wydatna, dwukondygnacyjna
partia cokołowa, zamknięta gzymsem, nad którą
pięcioosiowe odcinki ścian łączące ryzalit środ-
kowy ze skrzydłami i trójosiowe wewnętrzne ścia-
ny skrzydeł akcentowane są jedynie otworami
okiennymi. Dzięki temu gładka powierzchnia
ścian kontrastuje z wielkim porządkiem, kolum-
nowej architektury ryzalitu środkowego i pilast-
rami w trójosiowych fasadach skrzydeł, dodając
fasadzie plastyki i głębi. Dziedziniec wydaje się
rozleglejszy, a sam pałac większy, wrażenie silne
zwłaszcza z perspektywy ukośnej. Kolumny i pilas-

0 Rcpr. w: E. Bórsch-Supan, Berłiner Baukunst nach
Schinkel, Passau 1977, il. 598.

7 Projektu F. von Thiersch. Repr. w: Nedrenaissance in der
deutschen Architektur, Dresden 1981, s. 309.

try podtrzymują obiegające całą fasadę klasyczne
belkowanie z gzymsem koronującym, nad którym
w partiach ryzalitu i frontowych ścian skrzydeł
umieszczono tralkowe balustrady, przerwane nad
osiami środkowymi przez mansardy, po bokach
zaś ujęte w obeliski i rzeźbiarskie grupy nad
ryzalitem. Budynek nakryto czterospadowymi da-
chami łamanymi, a fasadę oblicowano piaskow-
cem. Piaskowcowy jest też detal architektoniczny,
nawiązujący do klasycyzującego francuskiego póź-
nego baroku, jednak z wyraźnie czytelnymi wpły-
wami secesji, zwłaszcza w obramieniach okien
trzeciej kondygnacji.

Dekoracja rzeźbiarska jest raczej skromna
i koncentruje się w strefie cokołu i w zwieńczeniu.
Najważniejszy jej element stanowi architektonicz-
no-rzeźbiarska oprawa wejścia. Flankują je stojące
na wysokich, jakby organicznie wyrastających
z boniowanej ściany cokołach, pełnoplastyczne
atlanty, dźwigające spoczywający na jońskich ka-
pitelach i odcinkach belkowania podgięty gzyms,
na którym umieszczony został kartusz z herbem
Śląska. Silnie zindywidualizowane postacie atlan-
tów są dziełem wrocławskiego rzeźbiarza Chris-
tiana Behrensa (1852— 1905)8. Postać z lewej to
starszy, choć potężnie zbudowany mężczyzna, na-
tomiast po prawej belkowanie podtrzymuje mło-
dzieniec o klasycznym typie twarzy. Reprezentują
oni zapewne Przeszłość i Przyszłość, siły, na któ-
rych za pośrednictwem abstrakcyjnego ładu klasy-
cznej architektury wspiera się herb, symbolizujący
właściciela pałacu. Umieszczone na barokowej
tarczy godło przedstawia śląskiego orła, tak więc
budynek jest własnością — poprzez reprezentację
— ogółu mieszkańców prowincji. Na tarczy spo-
czywa rycerski hełm, w którego szlacheckiej koro-
nie przedstawiony został klejnot — śląski orzeł na
okrągłym polu obramowanym pawimi piórami.
Tarczę okalają dekoracyjne labry, od dołu żaś
zawijany kartusz wypełniony karacenową łuską.
Dolny kąt tarczy przechodzi w niewielki kartusz,
w którego owalnym polu znajduje się inicjał Wroc-
ławia, podkreślający rolę tego miasta jako stolicy
prowincji. Towarzyszą mu wyrastające spod pod-
winiętego brzegu kartusza gałązki dębu i waw-
rzynu.

Wątek reprezentacji Prowincji Śląskiej znajduje
kontynuację w górnych partiach ryzalitu środ-
kowego, poprzez naczółek środkowego okna pier-
wszego piętra, wypełniony kartuszem z datą ukoń-
czenia budowy „A. D. 1896",' napis „LANDES-
HAUS DER PROYINZ SCHLESIEN" (niezacho-

8 Por.: Thicme-Becker, t. III, s. 205.