DOI article:
Sprawozdania
DOI article:Zawisza, Alicja: Muzeum Narodowe we Wrocławiu w latach 1983-1987
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.13735#0318
176
Alicja Zawisza
W pamięci zwiedzających zapewne głęboko zapisała się zor-
ganizowana w 150. rocznicę urodzin i w 120. śmierci arty-
sty wystawa dzieł wszystkich Artura Grottgera. Znacznym
powodzeniem zwiedzających cieszyła się inna ekspozycja rocz-
nicowa Sobieski i jego czasy oraz dotycząca historii najnowszej
Rodło we Wrocławiu wczoraj i dziś. Nie sposób tu nie wymienić
wystawy monograficznej z 1986 r. Ludwik Lille 1897 — 1957, czy
bardzo urozmaiconej ekspozycji Moda kobieca 1. polowy XIX
w. Z uwagi na trwający w muzeum remont sal wystawowych
nie była możliwa stała prezentacja bogatych zbiorów Działu
w zakresie sztuki współczesnej. Zaprezentowano je więc na
wystawach czasowych również poza Wrocławiem, m. in. w Za-
chęcie warszawskiej na wystawie otwartej na początku 1983 r.
Rzeczywistość i wyobraźnia, która stała się prawdziwym wyda-
rzeniem artystycznym.
W zakresie wystaw stałych Muzeum przystąpiło do reor-
ganizacji dotychczasowych galerii pod kątem tworzenia eks-
pozycji wiclodziałowych, prezentujących zbiory z różnych dzie-
dzin sztuki i kultury materialnej. W ten sposób powstała nowa
galeria Sztuki śląskiej XIV—XVI w., a przygotowana została
(otwarcie przewidziane w pierwszej połowie 1988 r.) nowa
wersja wystawy malarstwa europejskiego. W Muzeum Etno-
graficznym opracowano nową stałą ekspozycję pod nazwą
Stare i nowe wsi dolnośląskiej. W omawianym okresie nastąpił
dalszy wzrost kontaktów z ośrodkami zagranicznymi, głównie
w zakresie prezentowania sztuki współczesnej. Już w latach
poprzednich Muzeum nasze realizowało wystawy zagraniczne
w ramach planu centralnego Ministerstwa Kultury i Sztuki
i Centralnego Biura Wystaw Artystycznych. Prezentacje pol-
skiej sztuki współczesnej za granicą (podobnie jak dotychczas)
przygotowywał M. Hcrmansdorfer: na Międzynarodowym
Biennale Sztuki w Sao Paulo, na Międzynarodowym Festiwalu
Malarstwa Współczesnego w Cagnes sur Mer, na Wystawie
Oryginalnych Rysunków w Rijece oraz na Międzynarodowym
Triennale Sztuki w Delhi. Wyjątkowy charakter miała re-
prezentacyjna wystawa naszych zbiorów malarstwa polskiego
w Berlinie NRD, obejmująca też arcydzieła sztuki dawnej od
końca XVIII wieku.
Na szersze omówienie zasługuje sprawa udostępnienia Pano-
ramy Racławickiej. 14 czerwca 1985 r. nastąpiło uroczyste
otwarcie tego nowego Oddziału Muzeum i udostępnienie
Panoramy publiczności, mimo iż w szerokim zakresie prac
budowlanych i instalacyjnych pozostały jeszcze do wykonania
liczne uzupełnienia i poprawki. (Ostatni etap wszystkich prac
przebiegał bowiem w trudnych warunkach kryzysu ekonomicz-
nego, co spowodowało także opóźnienie terminu udostępnienia
Panoramy co najmniej o jeden rok w stosunku do wcześniej
zaplanowanego).
Konserwacja malowidła zakończona została w zasadzie pod
koniec 1984 r. W pierwszych miesiącach 1985 r. skupiono się
już na wykonaniu tzw. sztucznego terenu według projektu
artysty plastyka Grzegorza Sumisławskiego. Komisja Nadzoru
Konserwatorskiego pod przewodnictwem prof. dra Olgierda
Czernera, powołana na początku prac przez Ministra Kultury
i Sztuki, z uznaniem odniosła się do efektów pracy konser-
watorów. Funkcję inspektora nadzoru z ramienia Muzeum
Narodowego pełnił społecznie przez cały okres konserwacji
malowidła mgr Zenon Bradke. Przybliżony koszt wszystkich
wydatków inwestycyjnych i konserwatorskich łącznie z ponie-
sionymi przed 1980 r. określono na 500 milionów złotych.
W zakresie prac organizacyjnych szczególną uwagę zwróco-
no na problemy sposobu prezentacji i trybu udostępniania
malowidła publiczności. W przewidywaniu masowej frekwencji
zwiedzających i ze względu na specyfikę obiektu, należało
znaleźć rozwiązania odbiegające od tradycyjnego w muzealnict-
wie sposobu udostępniania. Przyjęto i zrealizowano, wraz
z wprowadzeniem odpowiednich uwarunkowań technicznych,
specjalny program według koncepcji przedstawionej na począt-
ku 1981 r. przez Józefa Piątka. W celu równomiernego roz-
łożenia frekwencji w czasie i przestrzeni, a przez to zwiększenie
przepustowości zwiedzających, przyjęto regułę zwiedzania wy-
łącznie grupowego (40 osób), podczas następujących po sobie
0 stałych porach — seansów (40 minut). Prezentacji malowidła
towarzyszy komentarz dydaktyczny, odtwarzany dla każdej
grupy za pomocą urządzeń nagłośniających. Eliminuje to
potrzebę zatrudnienia licznej grupy przewodników. Argumen-
tów za przyjęciem takiego programu przysporzyło eksperymen-
talne udostępnienie Panoramy w dniach 7 — 8 kwietnia 1984 r.,
które m. in. dało wyobrażenie o jej ogromnej popularności.
Wszelkie działania na rzecz restytucji Panoramy koordyno-
wał powołany w listopadzie 1980 r. Zespół Realizacyjny Pano-
ramy Racławickiej pod przewodnictwem wicewojewody mgr
Danuty Wielebińskiej. Po odejściu na emeryturę dr. Leszka
Itmana w skład Zespołu wszedł z urzędu nowy dyrektor
Muzeum Narodowego mgr Mariusz Harmansdorfer. Zespół
działał do końca 1985 r. (Jego praca znajduje swe odbicie
w zbiorze protokołów, redagowanych głównie przez J. Piątka
z 79 plenarnych posiedzeń.)
Społeczny Komitet Panoramy Racławickiej zawiązany w paź-
dzierniku 1980 r. pod przewodnictwem prof. dr. Alfreda Jahna
zakończył swą działalność w przeddzień otwarcia Panoramy (13
czerwca 1985 r.) uznając swe cele za osiągnięte. Przez cały okres
swego istnienia był wyrazicielem zdecydowanej woli społeczeń-
stwa doprowadzenia do końca dzieła restytucji Panoramy,
wspierając moralnie i materialnie wszelkie praktyczne działania
na jej rzecz. Nie znalazły jednakże poparcia ze strony władz
projekty przekształcenia Komitetu w Towarzystwo Przyjaciół
Panoramy Racławickiej, powołana została natomiast przez
Wojewodę Wrocławskiego w 1986 r. Rada Społeczna Panora-
my Racławickiej na czele z mgr. Eugeniuszem Adamczakiem.
(Akta Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej przeka-
zane zostały do Archiwum Państwowego we Wrocławiu).
Staraniem Muzeum Narodowego Mennica Państwowa wy-
biła na otwarcie Panoramy Racławickiej medal pamiątkowy
według projektu Alfredy Poznańskiej, a Ministerstwo Łączno-
ści wydało z tej okazji znaczek pocztowy (27 zł) i kartę
pocztową (5 zł) z fragmentami malowidła według projektów
Andrzeja Heidricha.
Niewiele natomiast posunęły się prace w pozostałych, znaj-
dujących się od lat w stadium „organizacji" Oddziałach Mu-
zeum.
Chociaż prawic przez cały okres sprawozdawczy prowadzo-
ne były w kościele św. Wincentego (w przyszłości — Muzeum
Śląskiej Sztuki Średniowiecznej) prace remontowo-adaptacyjne,
termin zakończenia robót niewiele się przybliżył.
Przedsiębiorstwo PKZ pod nadzorem Wojewódzkiego Urzę-
du Konserwatorskiego w 1986 r. wykonało klatkę schodową
1 strop nad podziemiem oraz klatkę schodową do krypty
romańskiej. Wzmocniono fundamenty wieży i sklepienie nad
południową stroną prezbiterium. Rozpoczęto również wymianę
pokrycia dachu i wykonano konstrukcję kanałów klimatyzacyj-
nych. W 1987 r. prowadzone wykopy ujawniły relikty dawnych
budowli gotyckich, których zachowanie spowodowało ponow-
ną zmianę projektu i nową lokalizację wentylatorni. Pro-
blemem nadal nierozwiązanym jest odwodnienie obiektu. Po
zawaleniu się części konstrukcji dachowej, prace dekarskie
uległy znacznemu zwiększeniu. Ustalając perspektywiczny plan
prac przyjęto jako termin oddania wnętrza kościoła pierwszy
kwartał 1991 roku, czyli w rocznicę bitwy na Legnickim Polu.
Oddanie całości obiektu przewiduje się na rok 1993.
Alicja Zawisza
W pamięci zwiedzających zapewne głęboko zapisała się zor-
ganizowana w 150. rocznicę urodzin i w 120. śmierci arty-
sty wystawa dzieł wszystkich Artura Grottgera. Znacznym
powodzeniem zwiedzających cieszyła się inna ekspozycja rocz-
nicowa Sobieski i jego czasy oraz dotycząca historii najnowszej
Rodło we Wrocławiu wczoraj i dziś. Nie sposób tu nie wymienić
wystawy monograficznej z 1986 r. Ludwik Lille 1897 — 1957, czy
bardzo urozmaiconej ekspozycji Moda kobieca 1. polowy XIX
w. Z uwagi na trwający w muzeum remont sal wystawowych
nie była możliwa stała prezentacja bogatych zbiorów Działu
w zakresie sztuki współczesnej. Zaprezentowano je więc na
wystawach czasowych również poza Wrocławiem, m. in. w Za-
chęcie warszawskiej na wystawie otwartej na początku 1983 r.
Rzeczywistość i wyobraźnia, która stała się prawdziwym wyda-
rzeniem artystycznym.
W zakresie wystaw stałych Muzeum przystąpiło do reor-
ganizacji dotychczasowych galerii pod kątem tworzenia eks-
pozycji wiclodziałowych, prezentujących zbiory z różnych dzie-
dzin sztuki i kultury materialnej. W ten sposób powstała nowa
galeria Sztuki śląskiej XIV—XVI w., a przygotowana została
(otwarcie przewidziane w pierwszej połowie 1988 r.) nowa
wersja wystawy malarstwa europejskiego. W Muzeum Etno-
graficznym opracowano nową stałą ekspozycję pod nazwą
Stare i nowe wsi dolnośląskiej. W omawianym okresie nastąpił
dalszy wzrost kontaktów z ośrodkami zagranicznymi, głównie
w zakresie prezentowania sztuki współczesnej. Już w latach
poprzednich Muzeum nasze realizowało wystawy zagraniczne
w ramach planu centralnego Ministerstwa Kultury i Sztuki
i Centralnego Biura Wystaw Artystycznych. Prezentacje pol-
skiej sztuki współczesnej za granicą (podobnie jak dotychczas)
przygotowywał M. Hcrmansdorfer: na Międzynarodowym
Biennale Sztuki w Sao Paulo, na Międzynarodowym Festiwalu
Malarstwa Współczesnego w Cagnes sur Mer, na Wystawie
Oryginalnych Rysunków w Rijece oraz na Międzynarodowym
Triennale Sztuki w Delhi. Wyjątkowy charakter miała re-
prezentacyjna wystawa naszych zbiorów malarstwa polskiego
w Berlinie NRD, obejmująca też arcydzieła sztuki dawnej od
końca XVIII wieku.
Na szersze omówienie zasługuje sprawa udostępnienia Pano-
ramy Racławickiej. 14 czerwca 1985 r. nastąpiło uroczyste
otwarcie tego nowego Oddziału Muzeum i udostępnienie
Panoramy publiczności, mimo iż w szerokim zakresie prac
budowlanych i instalacyjnych pozostały jeszcze do wykonania
liczne uzupełnienia i poprawki. (Ostatni etap wszystkich prac
przebiegał bowiem w trudnych warunkach kryzysu ekonomicz-
nego, co spowodowało także opóźnienie terminu udostępnienia
Panoramy co najmniej o jeden rok w stosunku do wcześniej
zaplanowanego).
Konserwacja malowidła zakończona została w zasadzie pod
koniec 1984 r. W pierwszych miesiącach 1985 r. skupiono się
już na wykonaniu tzw. sztucznego terenu według projektu
artysty plastyka Grzegorza Sumisławskiego. Komisja Nadzoru
Konserwatorskiego pod przewodnictwem prof. dra Olgierda
Czernera, powołana na początku prac przez Ministra Kultury
i Sztuki, z uznaniem odniosła się do efektów pracy konser-
watorów. Funkcję inspektora nadzoru z ramienia Muzeum
Narodowego pełnił społecznie przez cały okres konserwacji
malowidła mgr Zenon Bradke. Przybliżony koszt wszystkich
wydatków inwestycyjnych i konserwatorskich łącznie z ponie-
sionymi przed 1980 r. określono na 500 milionów złotych.
W zakresie prac organizacyjnych szczególną uwagę zwróco-
no na problemy sposobu prezentacji i trybu udostępniania
malowidła publiczności. W przewidywaniu masowej frekwencji
zwiedzających i ze względu na specyfikę obiektu, należało
znaleźć rozwiązania odbiegające od tradycyjnego w muzealnict-
wie sposobu udostępniania. Przyjęto i zrealizowano, wraz
z wprowadzeniem odpowiednich uwarunkowań technicznych,
specjalny program według koncepcji przedstawionej na począt-
ku 1981 r. przez Józefa Piątka. W celu równomiernego roz-
łożenia frekwencji w czasie i przestrzeni, a przez to zwiększenie
przepustowości zwiedzających, przyjęto regułę zwiedzania wy-
łącznie grupowego (40 osób), podczas następujących po sobie
0 stałych porach — seansów (40 minut). Prezentacji malowidła
towarzyszy komentarz dydaktyczny, odtwarzany dla każdej
grupy za pomocą urządzeń nagłośniających. Eliminuje to
potrzebę zatrudnienia licznej grupy przewodników. Argumen-
tów za przyjęciem takiego programu przysporzyło eksperymen-
talne udostępnienie Panoramy w dniach 7 — 8 kwietnia 1984 r.,
które m. in. dało wyobrażenie o jej ogromnej popularności.
Wszelkie działania na rzecz restytucji Panoramy koordyno-
wał powołany w listopadzie 1980 r. Zespół Realizacyjny Pano-
ramy Racławickiej pod przewodnictwem wicewojewody mgr
Danuty Wielebińskiej. Po odejściu na emeryturę dr. Leszka
Itmana w skład Zespołu wszedł z urzędu nowy dyrektor
Muzeum Narodowego mgr Mariusz Harmansdorfer. Zespół
działał do końca 1985 r. (Jego praca znajduje swe odbicie
w zbiorze protokołów, redagowanych głównie przez J. Piątka
z 79 plenarnych posiedzeń.)
Społeczny Komitet Panoramy Racławickiej zawiązany w paź-
dzierniku 1980 r. pod przewodnictwem prof. dr. Alfreda Jahna
zakończył swą działalność w przeddzień otwarcia Panoramy (13
czerwca 1985 r.) uznając swe cele za osiągnięte. Przez cały okres
swego istnienia był wyrazicielem zdecydowanej woli społeczeń-
stwa doprowadzenia do końca dzieła restytucji Panoramy,
wspierając moralnie i materialnie wszelkie praktyczne działania
na jej rzecz. Nie znalazły jednakże poparcia ze strony władz
projekty przekształcenia Komitetu w Towarzystwo Przyjaciół
Panoramy Racławickiej, powołana została natomiast przez
Wojewodę Wrocławskiego w 1986 r. Rada Społeczna Panora-
my Racławickiej na czele z mgr. Eugeniuszem Adamczakiem.
(Akta Społecznego Komitetu Panoramy Racławickiej przeka-
zane zostały do Archiwum Państwowego we Wrocławiu).
Staraniem Muzeum Narodowego Mennica Państwowa wy-
biła na otwarcie Panoramy Racławickiej medal pamiątkowy
według projektu Alfredy Poznańskiej, a Ministerstwo Łączno-
ści wydało z tej okazji znaczek pocztowy (27 zł) i kartę
pocztową (5 zł) z fragmentami malowidła według projektów
Andrzeja Heidricha.
Niewiele natomiast posunęły się prace w pozostałych, znaj-
dujących się od lat w stadium „organizacji" Oddziałach Mu-
zeum.
Chociaż prawic przez cały okres sprawozdawczy prowadzo-
ne były w kościele św. Wincentego (w przyszłości — Muzeum
Śląskiej Sztuki Średniowiecznej) prace remontowo-adaptacyjne,
termin zakończenia robót niewiele się przybliżył.
Przedsiębiorstwo PKZ pod nadzorem Wojewódzkiego Urzę-
du Konserwatorskiego w 1986 r. wykonało klatkę schodową
1 strop nad podziemiem oraz klatkę schodową do krypty
romańskiej. Wzmocniono fundamenty wieży i sklepienie nad
południową stroną prezbiterium. Rozpoczęto również wymianę
pokrycia dachu i wykonano konstrukcję kanałów klimatyzacyj-
nych. W 1987 r. prowadzone wykopy ujawniły relikty dawnych
budowli gotyckich, których zachowanie spowodowało ponow-
ną zmianę projektu i nową lokalizację wentylatorni. Pro-
blemem nadal nierozwiązanym jest odwodnienie obiektu. Po
zawaleniu się części konstrukcji dachowej, prace dekarskie
uległy znacznemu zwiększeniu. Ustalając perspektywiczny plan
prac przyjęto jako termin oddania wnętrza kościoła pierwszy
kwartał 1991 roku, czyli w rocznicę bitwy na Legnickim Polu.
Oddanie całości obiektu przewiduje się na rok 1993.