Muzeum Narodowe <Breslau> [Hrsg.]; Muzeum Śla̜skie <Breslau> [Hrsg.]: Roczniki Sztuki Śląskiej (16.1997)

Ceramika śląska 1600-1900

27

których wpływy sięgały do Saksonii, a przez nią dalej dla przedstawień figuralnych. Po połowie wieku XVII
na wschód7. Pośrednim ogniwem na tej drodze w two- w naczyniach bolesławieckich zaznaczyło się większe
rżeniu się typu butli pastora Mergo" mógł być bardzo bogactwo dekoracji plastycznej w stosunku do Freiber-
żywy ośrodek w Westerwaldzie. Podobne, choć bogat- gu, gdzie w wielu wyrobach zaniechano podziału na
sze kompozycje występują tam około roku 1600". Jed- trzy poziomy, stosując jedynie rodzaj obramowania
nak dla Śląska wzorem bezpośrednim była Saksonia. całości korpusu. W Mużakowie, oprócz podobnych jak
Kulisty korpus naczyń nadreńskich ma wyraźnie szer- w Bolesławcu rozwiązań kompozycyjnych, obserwo-
szą partię środkową oraz skośnie ścięte partie górną i wać można większą różnorodność zarówno w podz.a-
dolną, a więc tak jak w butli Mergo, ale szyję, typową lach, jak i ornamentyce. Zasadniczo jednak różnił się
dla kamionek nadreńskich, zastąpiono w Bolesławcu i sam sposób tworzenia dekoracji plastycznej W Bole-
Freibergu niskim kołnierzem sławcu nie powstawała ona wyłącznie w wyniku obrób-
Niewielka liczba zachowanych przykładów (około ki czerepu, ornamenty nakładano bowiem na płaszcz
dwudziestu) bolesławieckich butli typu Mergo oraz fakt, naczynia. We Freibergu i Mużakowie nakładki stęso-
że większość pochodzi z tego samego, dość krótkiego wano coraz rzadziej, a dekorację plastyczną integralnie
okresu, dowodzą małej liczebności warsztatów działa- związano z czerepem, żłobiąc jego powierzchnię i na-
jących w Bolesławcu. W zespole wytypowanym przez cinając stemplami. Przyczyną tego odmiennego postę-
Horschika butle z lat 1640-1650" powstały prawdopo- powania było zapewne użycie innego rodzaju szkliwa,
dobnie w warsztacie jednego mistrza, który ten rodzaj W Saksonii i na Łużycach stosowano przeważnie szkli-
kształtu i dekoracji wprowadził do Bolesławca. wo solne lub - rzadziej - cienką braunsztynową ango-
Jednak oprócz podobieństw, a czasem nawet bli- bę, w Bolesławcu - jedynie szkliwo ziemne, które two-
skich analogii występowały w tym samym typie na- rzyło grubszą warstwę polewy, zacierającą ostrość koń-
czyn pewne odrębności pomiędzy Bolesławcem a Frei- turów i plastyczne szczegóły, możliwe do uzyskania
bergiem i Mużakowem. Początkowo dekoracja bole- przy szkliwie solnym. Odmienne także były metody
świecka była skromniejsza, mniej plastyczna niż w barwienia i kolorystyka. We Freibergu - na wzor Nad-
Saksonii czy na Łużycach. Motyw ornamentu sieciowe- renii - barwnie malowano poszczególne elementy naj-
80 w Bolesławcu rzadko stosowano, podczas gdy za- pierw tlenkami, a później emalią; początkowo tylko w
równo we Freibergu jak i w Mużakowie stanowił pod- kolorze białym i niebieskim, następnie az w pięciu,
stawowy element dekoracyjny, z czasem stając się tłem Również w Mużakowie od 2 poł XVII w. powszechnie

barwiono naczynia, a kolorystyka stała się bogata. W
Bolesławcu problem barwności rozwiązano inaczej.
Jednym z wcześniejszych, ale rzadkich sposobów było
zabarwianie samej angoby (zachowały się przykłady

Kufel, kamionka, Freiberg, 2 pol. XVII w. Muzeum Narodowe we 5. Dzbanek, kamionka, Bolesławiec, 1730. Muzeum Narodowe we
Wrocławiu, MNWr. 1-1134.'Fot. E. Wilecki Wrocławiu, MNWr. 1-150-1. Fot. E. Witecki