Studia do Dziejów Wawelu (3.1968)

skich w oparciu o autopsję wielu okazów zachowanych poza Polską, i o roz-
proszone dotychczas w literaturze naukowej wiadomości i hipotezy, część druga
zawiera na tle zarysu historycznego analizę zabytków w posiadaniu polskim,
opracowaną podług kryteriów ustalonych w części pierwszej.

Podczas mej pracy napotkałem poważne trudności, których pokonanie
zawdzięczam wydatnej pomocy wielu osób. Dzięki życzliwemu stanowisku
dyrektora Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu, prof. dra Jerzego Szabłow-
skiego, mogłem dokładnie zbadać chorągwie, zarówno aktualnie wystawione,
jak i te, które wówczas przechowywano w magazynie, miałem także wgląd
w tłumaczenie niektórych napisów dokonane przez orientalistę, dra Władysława
Zimnickiegó. W niniejszym studium opracowanie napisów arabskich na
chorągwiach pochodzi od orientalisty dra Zygmunta Abrahamowicza, który
też dostarczył mi tłumaczeń i wiadomości ze źródeł i publikacji w języku
tureckim, jak również opracował dwa aneksy. Słowa szczególnej wdzięczności
za szereg wskazówek bibliograficznych oraz za trud przeczytania maszynopisu
wyrażam prof. dr Zofii Ameisenowej. Radą i pomocą służyli mi również:
prof. dr Marian Morelowski, prof. dr Adam Bochnak, prof. dr Zbigniew
Bocheński, prof. dr Ananiasz Zajączkowski, p. Ahat Bikkul, kustosz Muzeum
Pałacowego w Stambule, mgr Maria Grodzicka, doc. dr Jan Pachoński, dr Józef
Lepiarczyk, dr Stefan Skowronek, mgr Jadwiga Krupińska oraz mgr Stanisław
Kobielski.

CZĘŚĆ PIERWSZA

I. PROBLEMATYKA CHORĄGWI TURECKICH

Największy zbiór chorągwi tureckich, liczący z górą sto okazów, znajduje
się w Muzeum Pałacowym (Topkapi Sarayi Miizesi) oraz w Muzeum Mary-
narki w Stambule 7. Następną co do znaczenia kolekcją szczyci się Wiedeń
posiadający kilkadziesiąt okazów, w tej liczbie wiele proporców, głównie
w Historycznym Muzeum Miasta Wiednia, też w Muzeum Historii Armii oraz
w Muzeum Historii Sztuki 8. Bardzo ważną grupę tworzą zdobyczne chorągwie
tureckie w posiadaniu włoskim, choć liczba ich nie jest ściśle określona. Pośród
okazów włoskich wybija się grupa wenecka, w Muzeum Correr i w Pałacu
Dożów (z wielkim proporcem okrętowym zdobytym w bitwie pod Lepanto
w r. 1571) 9 oraz duży zespół zdobiący wnętrze kościoła San Stefano ai Cava-
lieri w Pizie (również z proporcami okrętowymi wziętymi pod Lepanto, Niko-
polis i Bona) 10; pojedyncze sztuki znajdują się w Muzeum Stibberta we Flo-
rencji, w Zbrojowni Królewskiej w Turynie, w katedrze w Urbino oraz w kościele
Św. Jana na Lateranie w Rzymie n. Szereg interesujących chorągwi tureckich
zachował się w zbiorach Węgierskiego Muzeum Narodowego (Oddział Rze-
miosła Artystycznego) w Budapeszcie 12, w Muzeum Historycznym w Dreźnie,
w Muzeum w Karlsruhe i w Muzeum Pergamońskim w Berlinie, a także
w Ermitażu w Leningradzie. Wymienione obiekty w posiadaniu austriackim,
włoskim, węgierskim, niemieckim i rosyjskim są chyba bez wyjątku pochodzenia
trofealnego. Ponadto jednak różnymi drogami chorągwie tureckie dostały się
do kilku innych muzeów europejskich, m. in. w Paryżu, Brukseli i Sztokholmie 13;

365