DOI article:
Szablowski, Jerzy: Nieznane i mało znane plany katedry wawelskiej: (ich znaczenie dla dziejów Wawelu i topografii zabytku)
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.17923#0381
(Sepoltura delii Re nelle cappelle delia Chiesa Catedrale di Cracovia). Mycielski,
zasugerowany figurującym na okładce szkicownika, dopisanym zresztą
później nazwiskiem Gaetana Chiaverego, przypisał wszystkie rysunki temu
artyście, który miał je wykonać z natury jako wrażenia z podróży po Polsce,
względnie jako własne projekty na odebrane na miejscu zamówienia, przy
czym jako czas powstania rysunków katedralnych ustalił rok 1734, tj. rok
koronacji elektora saskiego Fryderyka Augusta II na króla polskiego
Augusta III. Zarówno styl przedstawionych obiektów, jak i względy natury
rzeczowej sprzeciwiają się jednak oznaczeniu daty szkicownika na ten mniej
więcej czas, a także odniesieniu go do Ghiaverego; jak stwierdziły nowsze
badania nad drezdeńskim szkicownikiem, jest on dziełem Jana Chrzciciela
Ghisleniego z czasu około połowy w. XVII12, skutkiem czego rysunki
katedry można wiązać jedynie z koronacją Jana Kazimierza w r. 1649
i równoczesnym pogrzebem jego brata i poprzednika na tronie polskim —
Władysława IV. Szczególnie interesujący dla ikonografii katedry jest
rysunek przedstawiający przekrój podłużny przez prezbiterium ze względu
na urządzenie wnętrza, w którym obok stall z amboną oraz tronu biskupiego
i ołtarza widnieją ponad arkadami fryzowo zawieszone obrazy, malowane
w r. 1616 przez Tomasza Dolabellę13, a poniżej w łukach arkad prowi-
zoryczne loggie, projektowane na pomieszczenie uczestników uroczystości
pogrzebowych i koronacyjnych. Rysunki mają charakter pobieżnych nota-
tek, poczynionych z autopsji i uzupełnionych projektowanymi zmianami.
Pierwsze w ścisłym tego słowa znaczeniu dawne zdjęcie architektonicz-
ne dotyczące katedry, choć nie obejmujące całości, lecz tylko jedną jej część
składową — kaplicę Zygmuntowską, opublikował w r. 1931 Stefan S. Ko-
mornicki w swej wzorowej monografii tego zabytku, wydanej w XXIII
tomie Rocznika Krakowskiego14. Przedstawia ono w interpretacji nieco kla-
sycznej15, zgodnej z czasem powstania rysunku w drugiej połowie w. XVIII,
przekrój przez kaplicę wzdłuż osi wschód-zachód z widokiem na ścianę
wejściową. Zdjęcie to znajdowało się niegdyś w zbiorach Stanisława Augusta
Poniatowskiego, później w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, a prze-
padło w czasie ostatniej wojny.
Dopiero w r. 1960 w II tomie Studiów do Dziejów Wawelu ogłosił Henryk
Bednarski dwa dawne rysunki architektoniczne całej już katedry, przed-
stawiające jej rzut poziomy i przekrój poprzeczny na osi kaplicy Zygmun-
towskiej, opatrując je krótkim komentarzem, ograniczającym się w zasadzie
do danych często inwentarzowych16. Rysunki te, znajdujące się w Staats-
archiv (dawnym Sachsisches Landeshauptarchiv) w Dreźnie17, zostały
wykonane w związku z przygotowaniami do uroczystości koronacyjnych
Augusta III Sasa, jak świadczy napis na jednym z nich: Plan General de
FEglise Cathedrale de Cracovie dans laąuelle Sa Majeste Augustę III a ete couronne le
17 Januier Uan 1734. Na rzucie poziomym figurują w różnych jego miejscach,
które w czasie uroczystości koronacyjnych miały odgrywać szczególniejszą
rolę, oznaczenia literowe, obecnie niezrozumiałe wobec zaginięcia objaśnia-
jącej te znaki legendy, która jak wskazują ślady była doklejana do planu
z prawej jego strony18. Zaznaczyć należy, iż wspomniany rzut poziomy
katedry jest narysowany w sposób schematyczny, był bowiem potrzebny
wyłącznie dla rozmieszczenia aktorów i statystów ceremoniału koronacyj-
379
zasugerowany figurującym na okładce szkicownika, dopisanym zresztą
później nazwiskiem Gaetana Chiaverego, przypisał wszystkie rysunki temu
artyście, który miał je wykonać z natury jako wrażenia z podróży po Polsce,
względnie jako własne projekty na odebrane na miejscu zamówienia, przy
czym jako czas powstania rysunków katedralnych ustalił rok 1734, tj. rok
koronacji elektora saskiego Fryderyka Augusta II na króla polskiego
Augusta III. Zarówno styl przedstawionych obiektów, jak i względy natury
rzeczowej sprzeciwiają się jednak oznaczeniu daty szkicownika na ten mniej
więcej czas, a także odniesieniu go do Ghiaverego; jak stwierdziły nowsze
badania nad drezdeńskim szkicownikiem, jest on dziełem Jana Chrzciciela
Ghisleniego z czasu około połowy w. XVII12, skutkiem czego rysunki
katedry można wiązać jedynie z koronacją Jana Kazimierza w r. 1649
i równoczesnym pogrzebem jego brata i poprzednika na tronie polskim —
Władysława IV. Szczególnie interesujący dla ikonografii katedry jest
rysunek przedstawiający przekrój podłużny przez prezbiterium ze względu
na urządzenie wnętrza, w którym obok stall z amboną oraz tronu biskupiego
i ołtarza widnieją ponad arkadami fryzowo zawieszone obrazy, malowane
w r. 1616 przez Tomasza Dolabellę13, a poniżej w łukach arkad prowi-
zoryczne loggie, projektowane na pomieszczenie uczestników uroczystości
pogrzebowych i koronacyjnych. Rysunki mają charakter pobieżnych nota-
tek, poczynionych z autopsji i uzupełnionych projektowanymi zmianami.
Pierwsze w ścisłym tego słowa znaczeniu dawne zdjęcie architektonicz-
ne dotyczące katedry, choć nie obejmujące całości, lecz tylko jedną jej część
składową — kaplicę Zygmuntowską, opublikował w r. 1931 Stefan S. Ko-
mornicki w swej wzorowej monografii tego zabytku, wydanej w XXIII
tomie Rocznika Krakowskiego14. Przedstawia ono w interpretacji nieco kla-
sycznej15, zgodnej z czasem powstania rysunku w drugiej połowie w. XVIII,
przekrój przez kaplicę wzdłuż osi wschód-zachód z widokiem na ścianę
wejściową. Zdjęcie to znajdowało się niegdyś w zbiorach Stanisława Augusta
Poniatowskiego, później w Bibliotece Uniwersytetu Warszawskiego, a prze-
padło w czasie ostatniej wojny.
Dopiero w r. 1960 w II tomie Studiów do Dziejów Wawelu ogłosił Henryk
Bednarski dwa dawne rysunki architektoniczne całej już katedry, przed-
stawiające jej rzut poziomy i przekrój poprzeczny na osi kaplicy Zygmun-
towskiej, opatrując je krótkim komentarzem, ograniczającym się w zasadzie
do danych często inwentarzowych16. Rysunki te, znajdujące się w Staats-
archiv (dawnym Sachsisches Landeshauptarchiv) w Dreźnie17, zostały
wykonane w związku z przygotowaniami do uroczystości koronacyjnych
Augusta III Sasa, jak świadczy napis na jednym z nich: Plan General de
FEglise Cathedrale de Cracovie dans laąuelle Sa Majeste Augustę III a ete couronne le
17 Januier Uan 1734. Na rzucie poziomym figurują w różnych jego miejscach,
które w czasie uroczystości koronacyjnych miały odgrywać szczególniejszą
rolę, oznaczenia literowe, obecnie niezrozumiałe wobec zaginięcia objaśnia-
jącej te znaki legendy, która jak wskazują ślady była doklejana do planu
z prawej jego strony18. Zaznaczyć należy, iż wspomniany rzut poziomy
katedry jest narysowany w sposób schematyczny, był bowiem potrzebny
wyłącznie dla rozmieszczenia aktorów i statystów ceremoniału koronacyj-
379