Studia do Dziejów Wawelu (5.1991)

swojej historii i nic był notowany w lite-
raturze bronioznawczej. Wątpliwości te sta-
ły sic bodźcem do podjęcia niniejszych ba-
dań.

W znanym czasopiśmie ^eitschńft jur histo-
rische Waffenkunde, wychodzącym od r. 1897,
opublikowany został cykl artykułów Bern-
harda Engela poświęcony studiom histo-
ryczno-bronioznawczym dawnych terenów
Zakonu Krzyżackiego5. Jeden z tych ar-
tykułów dotyczył militariów przechowywa-
nych w gdańskim Dworze Artusa6. Jak
wynika z' treści wskazanej rozprawy oraz
załączonych fotografii, w Dworze Artusa
znajdowały się m.in. cztery oryginalne zbro-
je turniejowe, zawieszone nad Ławą Bra-
ctwa Św. Rajnolda. Były to zbroje tego
samego typu co wawelska, określane jako
Stechzeug. Różniły się między sobą tylko
szczegółami wykończenia i dekoracji, słabo
zresztą widocznymi na fotografiach (fig. 2,
3). Mógł to być pierwszy ślad wskazujący na
ewentualne pochodzenie omawianej zbroi,
zwłaszcza że jedna z nich (prawa, fig. 3)
posiada niektóre detale wykonane podobnie
jak w egzemplarzu wawelskim. Bliskie w
obu okazach jest np. umieszczenie otworów
na śruby, podobny wykrój kołnierza hełmu
i blachy brzusznej. Były to jednak przesłan-
ki niewystarczające do utożsamienia tych
dzieł. Zaznaczyć należy, że opisy Engela nie
mogły być precyzyjne z powodu zawieszenia
zbroi na wysokości około 6 m nad posadzką,
niewątpliwą jednak zasługą autora było
zwrócenie po raz pierwszy uwagi na istnie-
nie tego zespołu.

Opublikowana w r. 1972 monografia
Dworu Artusa nie dostarczyła bliższych da-
nych o interesujących nas przedmiotach.
Potwierdzone zostało tylko istnienie dawniej
„bardzo ciekawych i niecodziennych w miesz-
czańskim wnętrzu eksponatów — zbroi ry-
cerskich"7. Załączone w tej publikacji dwie
fotografie pokazują zbroje zawieszone wy-
soko na ścianie, w nieco innym ujęciu niż na
fig. 2 i 3. Cenna natomiast okazała się
wskazówka bibliograficzna zamieszczona w
powyższej monografii8, dotycząca opraco-

wania zbroi gdańskich, opublikowanego w
rzadkim dziś czasopiśmie Weichselland'*. Zgod-
nie z oczekiwaniem, artykuł wraz z ilustra-
cjami potwierdził przypuszczenia co do po-
chodzenia zbroi wawelskiej. Autor artykułu,
W. Hahlweg, w przeciwieństwie do Engela
miał bezpośredni dostęp do opisywanych
zbroi. Były one zdjęte ze ściany prawdopo-
dobnie w czasie prac konserwatorskich w
Dworze Artusa, prowadzonych od r. 1933.
Same zbroje —jak pisze autor — są znako-
micie zachowane i były niedawno [tzn.
między rokiem 1933 a 1938 — Z.F.] re-
staurowane10. Dość dokładny opis poszcze-
gólnych egzemplarzy uzupełniają zdjęcia
przedstawiające: zbroję nr 1 (z przodu),
zbroję nr 2 (z tyłu) zbroję nr 3 (z boku) oraz
naczółek koński (fig. 4-7). Najobszerniej
opisana jest zbroja nr 1. Przy następnych
podane są tylko różnice w stosunku do
pierwszej.

Porównując fotografię i opis zbroi nr 1 ze
zbroją wawelską nie ma najmniejszej wątpli-
wości, że chodzi tu o ten sam egzemplarz11.
Potwierdzają to rytowane litery na napier-
śniku i taszkach, pomimo ich błędnego od-
czytania przez Hahlwega: zamiast IBWDG
— IBWDC, zamiast WHAN — NAIW (w
odwrotnym porządku)12. Wynikło to może
z powodu zanieczyszczenia i pomalowania
zbroi na czarno w okresie, gdy wisiały one
na ścianie13. Porównanie fotografii ze zbroją
wawelską ujawnia również, jakich części
brakuje w tym egzemplarzu (fig. 8).

Pozostałe okazy są podobnej konstrukcji
i różnią się od zbroi nr 1 szczegółami, takimi
jak wycięcia płyt, układ żłobków promieni-
stych lub równoległych, wzór tzw. „wil-
czych zębów", itp. Ponadto zbroja nr 2
posiada pełne taszki i zaopatrzona jest w na-
pis na osłonie prawego łokcia: HILF RITER
SANT IORG W, a zbroja nr 4 ma umiesz-
czone na środku napierśnika litery: K /
IWC {A?), wykonane tą samą techniką jak
na zbroi nr 1 14.

Do gdańskiego zespołu należały również
cztery tzw. „ślepe" naczółki końskie, deko-
rowane w podobny sposób jak zbroje (fig.

426