Studia do Dziejów Wawelu (5.1991)

2. Martin dc Vos, Upadek moralny ludzkości przed potopem, miedzioryt.

przęsłach wielka ciżba — to zwycięzcy upro-
wadzają jeńców i porwane kobiety. Na
wzgórzu, po lewej, pożar niszczy splądro-
wane sioła.

Kompozycja, pełna ekspresji i dynami-
zmu jest zbudowana na zasadzie diagonal-
nej. Splątane w prawym dolnym narożniku
ciała wraz z powalonym koniem piętrzą się
ku lewej stronie, aby osiągnąć punkt kulmi-
nacyjny w złowrogim obliczu potężnego
jeźdźca i łbie jego konia. Kierunek ten,
osiągnięty układem poszczególnych elemen-
tów, jak np. ciało leżącego na pierwszym
planie mężczyzny, podkreśla kontakt nawią-
zany między jeźdźcem a złorzeczącym mu,
tratowanym młodzieńcem, który w ostatnim
momencie wznosi głowę ku swemu zabójcy.
Bordiura o motywach dekoracji powtarza-
jących się we wszystkich figuralnych arra-
sach Zygmunta Augusta jest wiernym po-
wtórzeniem bordiury tkanin: Ofiara Abla i
Adam uprawiający rolę. I tutaj, obok igra-

jących na metalowym rusztowaniu stworzeń
typowych dla flamandzkiej groteski, w dol-
nym pasie, między roślinno-owocowymi bu-
kietami, na konchowych wózkach czy san-
kach spoczywają w półleżących pozach zwró-
cone ku sobie postacie — Wenus z Amor-
kiem i Marsa z ognistą pochodnią w ręku.
Można się zastanawiać, czy pojawienie się
boskich kochanków na bordiurze ma jakiś
związek z treścią dramatycznej sceny5.

Na tablicy w górnym pasie umieszczony
jest napis: OB IPIORU GIGANTU ET TI-
TANO RU MAŁA EXEMPLA ET VIO-
LETIAS DEUS MINA TUR EXITIU MUN-
DO. GEN. VI (Z powodu złych czynów
i nieprawości bezbożnych gigantów i tyra-
nów Bóg grozi światu zagładą). Jest to więc
ilustracja siedmiu pierwszych wierszy szóste-
go rozdziału Księgi Rodzaju noszących ty-
tuł Zepsucie moralne ludzkości: A kiedy
ludzie zaczęli się mnożyć na ziemi, rodziły
się im córki. Synowie Boga widząc, że córki

441