DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0019
Wazy greckie w twórczości Siemiradzkiego
15
kąpielą czy Fryne na święcie Posejdona w Eleuzis
(il. I)12, obrazu mającego, naszym zdaniem, także
kluczowe znaczenie dla zrozumienia ogólnego sen-
su całej grupy „sielanek”.
W liście napisanym w grudniu 1886 roku przez
Siemiradzkiego do Piotra Fiodorowicza Isiejewa,
sekretarza Akademii Sztuk Pięknych w Petersbur-
gu, artysta podkreślił specyficzne znaczenie, jakie
w celu dotarcia do ideału piękna przydawał w swej
twórczości tematyce greckiej. Cytuję we własnym
tłumaczeniu za Tatianą Karpową13:
Do tej pory nie wiem, czy Rosja weźmie udział
w paryskiej Wystawie Światowej. Na wszelki wypa-
dek przygotowuję duży obraz, większy od Pochod-
ni Nerona. Jego tematem jest Fryne, pojawiająca się
w roli Afrodyty w czasie święta Posejdona w Eleu-
zis. Od dawna już myślałem o temacie wziętym
z życia Greków, stwarzającym możliwość wprowa-
dzenia do przedstawienia jak największej ilości kla-
sycznego piękna. Do zrealizowania jego znalazłem
obszerny materiał! Słońce, morze, architektura,
kobiece piękno, zachwyt ludu-artystów, w niczym
nie podobny do zachwytu współczesnych nam ad-
oratorów kokot.
Planowany obraz z życia Greków ma zawierać mak-
symalnie dużo „klasycznego piękna”, zatem ma się
ogólnie charakteryzować „klasycznym” pięknem
i ilustrować uczucie zachwytu i podziwu, które Gre-
cy mieliby „z natury” odczuwać w kontakcie z pięk-
nem cielesnym człowieka (oczywiście pięknem
kobiecym) i pięknem przyrody. Charakterystycz-
ne, że malarz, wymieniając elementy klasycznego
piękna, zaczyna od słońca, morza i architektury14,
to jest podstawowych składników krajobrazu, któ-
re w klasycznej sztuce greckiej zdominowanej przez
przedstawienia człowieka były ograniczone do ską-
pych motywów o charakterze symbolicznym (pal-
meta, gałązka winnej latorośli, faliste linie gruntu,
12 Карпова (2008: ii. 56); Карпова (2016); Czajkowska
(2016).
13 Карпова (2016: 167).
14 Winckelmann (2012: 128): „Oddziaływanie nieba win-
no ożywiać ziarno, z którego ma wykiełkować sztuka [...].
Wiele z tego, co my pragnęlibyśmy sobie wyobrażać jako wy-
twór idei, było u nich [Greków - W. D.] naturą [...]. Tam,
gdzie natura mniej jest spowita mgłą i ciężkimi oparami, wcze-
śniej nadaje ciału dojrzalszą formę, wznosi się wyżej, w kształ-
tach pełnych mocy, zwłaszcza niewieścich, a w Grecji ludziom
przez siebie stworzonym nadała postać najsubtelniejszą i naj-
doskonalszą”. Dla Winckelmanna więc natura „sama w sobie”
nie musiała być przedmiotem adoracji. Jej słoneczny charakter
decydowałby o doskonałości greckich wyobrażeń człowieka.
II. 2. Praksyteles, Afrodyta Knidyjska, około 350 roku p.n.e., kopia
rzymska z II wieku n.e., marmur, 205 cm, Gabinet Masek,
Watykan, nr inw. 907
kolumna), a częściowe zainteresowanie pejzażem
w okresie hellenistycznym zaowocowało usamo-
dzielnieniem się motywu dopiero w renesansie15.
Pod koniec XIX wieku szkoła wiedeńska uznała go
jednak za osiągnięcie artystów rzymskich.
Wspomniana przez artystę Fryne16 była słynną
z piękności heterą od dzieciństwa żyjącą w Atenach
połowy i 3 ćwierci IV wieku p.n.e. Miała być ko-
chanką Praksytelesa i mówcy Hyperejdesa, a także
modelką do słynnych wyobrażeń Afrodyty: Kni-
dyjki Praksytelesa (il. 2) i Anadyomene Apellesa.
Źródła antyczne podkreślają fakt, iż jej przychyl-
ność musiała być drogo opłacana i że z reguły nie
lubiła się obnażać. Odnośnie tematu Siemiradzki
15 Gombrich (1973: 156 i nast.); La Rocca (2008: 7-13).
Bianchi Bandinelłi (1963: 816 i nast.) wiąże pojawienie się
pejzażu z Grecją i okresem hellenistycznym, jednak poparciem
tej tezy jest wyłącznie wyjątkowy przykład malowideł ogro-
dowych.
16 Overbeck (1868: 348-351); Engels (1993); Cooper
(1995); Raubitschek (1998); Walter (2000).
15
kąpielą czy Fryne na święcie Posejdona w Eleuzis
(il. I)12, obrazu mającego, naszym zdaniem, także
kluczowe znaczenie dla zrozumienia ogólnego sen-
su całej grupy „sielanek”.
W liście napisanym w grudniu 1886 roku przez
Siemiradzkiego do Piotra Fiodorowicza Isiejewa,
sekretarza Akademii Sztuk Pięknych w Petersbur-
gu, artysta podkreślił specyficzne znaczenie, jakie
w celu dotarcia do ideału piękna przydawał w swej
twórczości tematyce greckiej. Cytuję we własnym
tłumaczeniu za Tatianą Karpową13:
Do tej pory nie wiem, czy Rosja weźmie udział
w paryskiej Wystawie Światowej. Na wszelki wypa-
dek przygotowuję duży obraz, większy od Pochod-
ni Nerona. Jego tematem jest Fryne, pojawiająca się
w roli Afrodyty w czasie święta Posejdona w Eleu-
zis. Od dawna już myślałem o temacie wziętym
z życia Greków, stwarzającym możliwość wprowa-
dzenia do przedstawienia jak największej ilości kla-
sycznego piękna. Do zrealizowania jego znalazłem
obszerny materiał! Słońce, morze, architektura,
kobiece piękno, zachwyt ludu-artystów, w niczym
nie podobny do zachwytu współczesnych nam ad-
oratorów kokot.
Planowany obraz z życia Greków ma zawierać mak-
symalnie dużo „klasycznego piękna”, zatem ma się
ogólnie charakteryzować „klasycznym” pięknem
i ilustrować uczucie zachwytu i podziwu, które Gre-
cy mieliby „z natury” odczuwać w kontakcie z pięk-
nem cielesnym człowieka (oczywiście pięknem
kobiecym) i pięknem przyrody. Charakterystycz-
ne, że malarz, wymieniając elementy klasycznego
piękna, zaczyna od słońca, morza i architektury14,
to jest podstawowych składników krajobrazu, któ-
re w klasycznej sztuce greckiej zdominowanej przez
przedstawienia człowieka były ograniczone do ską-
pych motywów o charakterze symbolicznym (pal-
meta, gałązka winnej latorośli, faliste linie gruntu,
12 Карпова (2008: ii. 56); Карпова (2016); Czajkowska
(2016).
13 Карпова (2016: 167).
14 Winckelmann (2012: 128): „Oddziaływanie nieba win-
no ożywiać ziarno, z którego ma wykiełkować sztuka [...].
Wiele z tego, co my pragnęlibyśmy sobie wyobrażać jako wy-
twór idei, było u nich [Greków - W. D.] naturą [...]. Tam,
gdzie natura mniej jest spowita mgłą i ciężkimi oparami, wcze-
śniej nadaje ciału dojrzalszą formę, wznosi się wyżej, w kształ-
tach pełnych mocy, zwłaszcza niewieścich, a w Grecji ludziom
przez siebie stworzonym nadała postać najsubtelniejszą i naj-
doskonalszą”. Dla Winckelmanna więc natura „sama w sobie”
nie musiała być przedmiotem adoracji. Jej słoneczny charakter
decydowałby o doskonałości greckich wyobrażeń człowieka.
II. 2. Praksyteles, Afrodyta Knidyjska, około 350 roku p.n.e., kopia
rzymska z II wieku n.e., marmur, 205 cm, Gabinet Masek,
Watykan, nr inw. 907
kolumna), a częściowe zainteresowanie pejzażem
w okresie hellenistycznym zaowocowało usamo-
dzielnieniem się motywu dopiero w renesansie15.
Pod koniec XIX wieku szkoła wiedeńska uznała go
jednak za osiągnięcie artystów rzymskich.
Wspomniana przez artystę Fryne16 była słynną
z piękności heterą od dzieciństwa żyjącą w Atenach
połowy i 3 ćwierci IV wieku p.n.e. Miała być ko-
chanką Praksytelesa i mówcy Hyperejdesa, a także
modelką do słynnych wyobrażeń Afrodyty: Kni-
dyjki Praksytelesa (il. 2) i Anadyomene Apellesa.
Źródła antyczne podkreślają fakt, iż jej przychyl-
ność musiała być drogo opłacana i że z reguły nie
lubiła się obnażać. Odnośnie tematu Siemiradzki
15 Gombrich (1973: 156 i nast.); La Rocca (2008: 7-13).
Bianchi Bandinelłi (1963: 816 i nast.) wiąże pojawienie się
pejzażu z Grecją i okresem hellenistycznym, jednak poparciem
tej tezy jest wyłącznie wyjątkowy przykład malowideł ogro-
dowych.
16 Overbeck (1868: 348-351); Engels (1993); Cooper
(1995); Raubitschek (1998); Walter (2000).