DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0032
28
Witold Dobrowolski
II. 11. H. Siemiradzki, Nowa bransoleta, 1883, olej na płótnie,
80 x 57 cm, kolekcja prywatna
Polakiem czy Rosjaninem, to jest uniknąć kłopo-
tliwego dla artysty wyboru. Idea tradycyjnego dla
kultury rosyjskiej dostrzegania zła w blasku piękna
(czy cieniu rzucanym przez nie) (przywiązanie do
piękna rodzi hedonizm!) musiała oczywiście osła-
biać związki piękna z dobrem i prawdą, istniejącymi
w „klasycznym pięknie”. Ale czy wcześniejszy kon-
flikt Siemiradzkiego z „pieriedwiżnikami” wynikał
wyłącznie z konserwatywnego przywiązania nasze-
go malarza do „klasycznego piękna” i jego niechę-
ci do realizmu, czy też nie był wsparty niechęcią
Polaka do ich nacjonalizmu? Trudno jednak roz-
strzygnąć, czy niechęć do ich „ideologu” czuł Sie-
miradzki jako Polak czy również jako Europejczyk?
Nasz malarz odczuwał jednak głęboko różnicę
(także etyczną) między kulturą grecką i rzymską
i ich przesłaniem. Takie obrazy jak Wazon czy kobie-
ta, Sjesta patrycjusza, a zwłaszcza Pochodnie Nero-
na czy Dirce chrześcijańska dowodzą, że w zgodzie
z jego negatywnym obrazem Cesarstwa Rzymskie-
go, także wrażliwość na piękno mogła tam iść w pa-
rze z wygodnictwem i pogardą dla wartości etycz-
nych. Zresztą rzymskie piękno było dla niego raczej
bogactwem - efektem podboju, grabieży i zbrodni.
Szukając uzasadnień dla sądu Tiutczewa, należało-
by zapewne ograniczyć przytoczoną analogię nie
tyle do Grecji, co Rzymu i do dziewiętnastowiecz-
nych mocarstw kolonialnych Europy Zachodniej.
I oczywiście także do Imperium Rosyjskiego - Trze-
ciego Rzymu. Jeśli Siemiradzki chciałby się z kimś
naprawdę utożsamiać, to z pewnością nie byliby to
rzymscy patrycjusze czy rzecznicy wrogich Pola-
kom interesów imperialnych. W antyku byliby to
pierwsi chrześcijanie dokonujący w obrębie rzym-
skiego społeczeństwa głębokiej odnowy religijno-
-kulturowo-społecznej. A także klasyczni filozofo-
wie greccy (Sokrates, Platon, Stoicy), dzięki którym
tradycja starotestamentowa wzbogaciła się o treści
i wartości humanistyczne.
W obrazie warszawskim Przed kąpielą jedynie
oinochoe czerwonofigurowa produkcji caeretań-
skiej69 70 71 z wylewem a cartoccio (klasa VII) i licznymi
białymi retuszami w postaci kobiety trzymającej
thyrsos z szyjki i ptaka z uniesionymi skrzydła-
mi na brzuścu może być dokładniej datowana na
lata 320-280 p.n.e. i można określić jej strefę roz-
przestrzenienia (Etruria nadmorska, Rzym, Aleria
i cała strefa zachodniego Sródziemnomorza, co po-
twierdza aktywność handlu caeretańskiego w cza-
sach przymierza Caere z Rzymem 0 [IV-początek
III wieku p.n.e.]). Brązową fibulę a sanąuissuga (lub
a naoicella} możemy wydatować na czasy znacz-
nie wcześniejsze, to jest na VIII-VII wiek p.n.e.,
a rozprzestrzenienie tych typów pokrywa się z te-
renem kultury willanowiańskiej (Emilia, Etruria,
Lacjum, Campania) Tak więc „antyczne cytaty”
datowałyby przedstawienie z obrazu na czas miedzy
VIII a początkiem III wieku p.n.e. i lokalizowały
go na terenie Italii Środkowej, między Kampanią
a Etrurią.
Podobnie jak w starożytności publiczne fontan-
ny były miejscami ożywionych społecznych kon-
69 Dobrowolski (2006: 221-222). Analogie z dwoma otno-
choai Malarza Bruxelles R 273 z kolekcji Rossi Danielli z Vi-
terbo: Del Chiaro (1960: 160-161, nry 203-204, pl. СУ-
СУ!); Emiliozzi (1974: 160-161, pl. CV-CVI), należącymi
do Grupy Figuralnej Ceretańskiej z 2 połowy IV wieku p.n.e.,
oraz z egzemplarzami z Populonii: Mangani (1992: 44-45,
ii. 4-8). Porównajmy z dekoracją amfory ceretańskiej z tego
okresu znalezionej w grobie 54 z nekropoli Bufaloreccia i wy-
stawionej wMuseo Archeologico w Cerveteri: Martelli (1987:
nr 157). Na temat późnej ceramiki figuralnej z Caere: Jolivet
(1982).
70 Martelli (1987: 319-320, nr 157).
71 Sundwall (1943: 217, 222 - klasa G I B); Guzzo (1972:
98-108, pl. V; klasa C); Dobrowolski (2006: 221).
Witold Dobrowolski
II. 11. H. Siemiradzki, Nowa bransoleta, 1883, olej na płótnie,
80 x 57 cm, kolekcja prywatna
Polakiem czy Rosjaninem, to jest uniknąć kłopo-
tliwego dla artysty wyboru. Idea tradycyjnego dla
kultury rosyjskiej dostrzegania zła w blasku piękna
(czy cieniu rzucanym przez nie) (przywiązanie do
piękna rodzi hedonizm!) musiała oczywiście osła-
biać związki piękna z dobrem i prawdą, istniejącymi
w „klasycznym pięknie”. Ale czy wcześniejszy kon-
flikt Siemiradzkiego z „pieriedwiżnikami” wynikał
wyłącznie z konserwatywnego przywiązania nasze-
go malarza do „klasycznego piękna” i jego niechę-
ci do realizmu, czy też nie był wsparty niechęcią
Polaka do ich nacjonalizmu? Trudno jednak roz-
strzygnąć, czy niechęć do ich „ideologu” czuł Sie-
miradzki jako Polak czy również jako Europejczyk?
Nasz malarz odczuwał jednak głęboko różnicę
(także etyczną) między kulturą grecką i rzymską
i ich przesłaniem. Takie obrazy jak Wazon czy kobie-
ta, Sjesta patrycjusza, a zwłaszcza Pochodnie Nero-
na czy Dirce chrześcijańska dowodzą, że w zgodzie
z jego negatywnym obrazem Cesarstwa Rzymskie-
go, także wrażliwość na piękno mogła tam iść w pa-
rze z wygodnictwem i pogardą dla wartości etycz-
nych. Zresztą rzymskie piękno było dla niego raczej
bogactwem - efektem podboju, grabieży i zbrodni.
Szukając uzasadnień dla sądu Tiutczewa, należało-
by zapewne ograniczyć przytoczoną analogię nie
tyle do Grecji, co Rzymu i do dziewiętnastowiecz-
nych mocarstw kolonialnych Europy Zachodniej.
I oczywiście także do Imperium Rosyjskiego - Trze-
ciego Rzymu. Jeśli Siemiradzki chciałby się z kimś
naprawdę utożsamiać, to z pewnością nie byliby to
rzymscy patrycjusze czy rzecznicy wrogich Pola-
kom interesów imperialnych. W antyku byliby to
pierwsi chrześcijanie dokonujący w obrębie rzym-
skiego społeczeństwa głębokiej odnowy religijno-
-kulturowo-społecznej. A także klasyczni filozofo-
wie greccy (Sokrates, Platon, Stoicy), dzięki którym
tradycja starotestamentowa wzbogaciła się o treści
i wartości humanistyczne.
W obrazie warszawskim Przed kąpielą jedynie
oinochoe czerwonofigurowa produkcji caeretań-
skiej69 70 71 z wylewem a cartoccio (klasa VII) i licznymi
białymi retuszami w postaci kobiety trzymającej
thyrsos z szyjki i ptaka z uniesionymi skrzydła-
mi na brzuścu może być dokładniej datowana na
lata 320-280 p.n.e. i można określić jej strefę roz-
przestrzenienia (Etruria nadmorska, Rzym, Aleria
i cała strefa zachodniego Sródziemnomorza, co po-
twierdza aktywność handlu caeretańskiego w cza-
sach przymierza Caere z Rzymem 0 [IV-początek
III wieku p.n.e.]). Brązową fibulę a sanąuissuga (lub
a naoicella} możemy wydatować na czasy znacz-
nie wcześniejsze, to jest na VIII-VII wiek p.n.e.,
a rozprzestrzenienie tych typów pokrywa się z te-
renem kultury willanowiańskiej (Emilia, Etruria,
Lacjum, Campania) Tak więc „antyczne cytaty”
datowałyby przedstawienie z obrazu na czas miedzy
VIII a początkiem III wieku p.n.e. i lokalizowały
go na terenie Italii Środkowej, między Kampanią
a Etrurią.
Podobnie jak w starożytności publiczne fontan-
ny były miejscami ożywionych społecznych kon-
69 Dobrowolski (2006: 221-222). Analogie z dwoma otno-
choai Malarza Bruxelles R 273 z kolekcji Rossi Danielli z Vi-
terbo: Del Chiaro (1960: 160-161, nry 203-204, pl. СУ-
СУ!); Emiliozzi (1974: 160-161, pl. CV-CVI), należącymi
do Grupy Figuralnej Ceretańskiej z 2 połowy IV wieku p.n.e.,
oraz z egzemplarzami z Populonii: Mangani (1992: 44-45,
ii. 4-8). Porównajmy z dekoracją amfory ceretańskiej z tego
okresu znalezionej w grobie 54 z nekropoli Bufaloreccia i wy-
stawionej wMuseo Archeologico w Cerveteri: Martelli (1987:
nr 157). Na temat późnej ceramiki figuralnej z Caere: Jolivet
(1982).
70 Martelli (1987: 319-320, nr 157).
71 Sundwall (1943: 217, 222 - klasa G I B); Guzzo (1972:
98-108, pl. V; klasa C); Dobrowolski (2006: 221).