DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0076
[72]
obserwowania tych obrzędów, wspomnienie tego
przeżycia przynajmniej częściowo potrafił wcielić
w ostateczne dzieło. Być może to przyczyniło się do
ponoć bardzo dobrego przyjęcia tego obrazu przez
odbiorców. Siemiradzki wspominał go w listach
jako pracę, która miała się bardzo podobać, doda-
jąc, że chciałby ją przesłać na wystawę do Odessy20.
Ostatecznie obraz tam zakupił miejscowy lekarz,
od którego wnuka w 1983 roku został on nabyty do
zbiorów Lwowskiej Państwowej Galerii Obrazów21.
Dla Vity Susak Noc na Iwana Kupały jest świa-
dectwem bliskich i emocjonalnych związków Sie-
miradzkiego z rodzinną ziemią ukraińską22. Jeszcze
mocniej jednak nostalgię, ale i zachwyt nad krajo-
brazem dzieciństwa, odzwierciedla Wiejska sielan-
ka (ił. 5) - niewielkie płótno również ze zbiorów
lwowskich23. Datowane jest ono na lata 60.24, choć
w odróżnieniu od wcześniej przywoływanych prac
jego historii nie dokumentują żadne wzmianki
źródłowe. Hipoteza wysunięta przez Susak, że ta
kameralna scenka rozgrywająca się przed ukraiń-
ską chatą powstała podczas jednego z wakacyjnych
pobytów w rodzinnym domu, w przerwie między
kolejnymi pobytami w Petersburgu25, wydaje się
być prawdopodobna. W postaciach skupionej na
obieraniu liści kapusty młodej wieśniaczki i jej sie-
dzącego na ziemi dziecka w koszuli podwiniętej
do pasa zawarł malarz ucieleśnienie spokoju i bez-
troski, którym wtóruje skąpany w słońcu pejzaż.
W skromnych, wręcz biednych akcesoriach wiej-
skiego obejścia Siemiradzki odnalazł po raz bo-
dajże pierwszy ową epifanię uniwersalnego piękna
i idylliczny urok ulotnego momentu, który będzie
w przyszłości stałym przedmiotem jego sztuki. Jed-
nak wiejska sielanka, choć przepełniona tym sa-
mym światłem i atmosferą, co jego późniejsze sce-
ny arkadyjskie, stoi też z nimi w sprzeczności, gdyż
stanowi gloryfikację uroków prostego i skromnego
wiejskiego życia. Zdaniem Beaty Studziżby-Kubal-
skiej w dwóch ostatnich obrazach Siemiradzkiego,
nawiązujących do krajobrazu i obyczajowości stron
rodzinnych, artysta „jawi się jako romantyk” potra-
20 Dużyk (1986: 75).
21 Obecnie Lwowska Narodowa Galeria Sztuki im. Borysa
Woźnickiego (LNGS). Сусак (2002a: 81); Susak (2007: 42).
22 Susak (2007; 44).
23 Obraz zakupiony został przez lwowską Galerię Miejską
w 1912 roku. Архав ЛНГМ (№ 189). Obecnie należy do ko-
lekcji LNGS im. B. Woźnickiego. Сусак (2002а: 80-81).
24 Kopera (1929: 315).
25 Susak (2007: 44).
fiący przełamać ograniczenia szkolnego programu
nauczania26.
Niewątpliwie wczesna twórczość Siemiradzkie-
go jest bardzo silnie osadzona w tradycji zarówno
współczesnego mu, jak i dawnego malarstwa. Po-
szukując własnych rozwiązań, niedoświadczony
malarz łatwo ulegał konwencjom przedstawienio-
wym; w młodości nieposiadający dużej pewności
własnych możliwości silnie odczuwał „doskona-
łość” (jak pisywał) innych malarzy i usiłował ją na-
śladować. W przypadku Nocy na Iwana Kupały Su-
sak widziała na przykład wpływ Josepha Verneta27.
Choć oczywiście francuski pejzażysta stał się nie-
wątpliwym wzorem dla niezliczonych europejskich
nokturnów wykorzystujących efekt oświetlenia
światłem księżyca i ogniska, jednak w tym wypadku
odszukać można nawet bliższe analogie, jak choć-
by obraz Iwana Sokołowa Noc Kupały z 1856 roku,
o odmiennej kompozycji i silniejszym ładunku
emocjonalnym, lecz podobnej co u Siemiradzkiego
atmosferze. Jak się bowiem wydaje, Siemiradzki nie
miał w zwyczaju kopiować prac innych twórców,
lecz wykorzystywać niektóre ich rozwiązania, tak
stylistyczne, jak i fabularne, przerobione według
indywidualnych potrzeb. Prawdopodobnie malując
swoje sceny z miejskich ulic, jak choćby Sprzedawcę
tykw (il. 6), znał słynne swego czasu w środowisku
petersburskim litografie Ignacego Szczedrowskie-
go, wydane przez tamtejsze Towarzystwo Zachęty
Sztuk Pięknych i cieszące się bardzo dużą popular-
nością28. Jako bywalec wystaw akademickich miał
również okazję poznać twórczość tyleż znanego,
co otoczonego atmosferą skandalu artystycznego
Wasilija Pierowa, reprezentującego realizm kry-
tyczny i śmiało piętnującego aktualne problemy
społeczne29.
Wzmianki w listach do rodziny wskazują, że
Siemiradzki z uwagą i głębokim zainteresowaniem
śledził współczesną sobie sztukę i doceniał twór-
czość o charakterze rodzajowym. Z zapisków ma-
larza wynika, że szczególnie w pierwszych latach
studiów znajdował bardzo duże upodobanie w sce-
nach z życia codziennego, które podziwiał za to, iż
są „jak żywe”. Przy czym warto zauważyć, że krąg
jego fascynacji i inspiracji był szeroki i obejmował
twórców o często bardzo odmiennym charakterze,
26 Studziżba-Kubalska (2016: 5).
27 Susak (2007: 44).
28 O recepcji grafik Szczedrowskiego szerzej piszę w: Swię-
tosławska (2015: 326-328).
29 Петинова (2001: 141-146); Pipes (2008: 83-87).
obserwowania tych obrzędów, wspomnienie tego
przeżycia przynajmniej częściowo potrafił wcielić
w ostateczne dzieło. Być może to przyczyniło się do
ponoć bardzo dobrego przyjęcia tego obrazu przez
odbiorców. Siemiradzki wspominał go w listach
jako pracę, która miała się bardzo podobać, doda-
jąc, że chciałby ją przesłać na wystawę do Odessy20.
Ostatecznie obraz tam zakupił miejscowy lekarz,
od którego wnuka w 1983 roku został on nabyty do
zbiorów Lwowskiej Państwowej Galerii Obrazów21.
Dla Vity Susak Noc na Iwana Kupały jest świa-
dectwem bliskich i emocjonalnych związków Sie-
miradzkiego z rodzinną ziemią ukraińską22. Jeszcze
mocniej jednak nostalgię, ale i zachwyt nad krajo-
brazem dzieciństwa, odzwierciedla Wiejska sielan-
ka (ił. 5) - niewielkie płótno również ze zbiorów
lwowskich23. Datowane jest ono na lata 60.24, choć
w odróżnieniu od wcześniej przywoływanych prac
jego historii nie dokumentują żadne wzmianki
źródłowe. Hipoteza wysunięta przez Susak, że ta
kameralna scenka rozgrywająca się przed ukraiń-
ską chatą powstała podczas jednego z wakacyjnych
pobytów w rodzinnym domu, w przerwie między
kolejnymi pobytami w Petersburgu25, wydaje się
być prawdopodobna. W postaciach skupionej na
obieraniu liści kapusty młodej wieśniaczki i jej sie-
dzącego na ziemi dziecka w koszuli podwiniętej
do pasa zawarł malarz ucieleśnienie spokoju i bez-
troski, którym wtóruje skąpany w słońcu pejzaż.
W skromnych, wręcz biednych akcesoriach wiej-
skiego obejścia Siemiradzki odnalazł po raz bo-
dajże pierwszy ową epifanię uniwersalnego piękna
i idylliczny urok ulotnego momentu, który będzie
w przyszłości stałym przedmiotem jego sztuki. Jed-
nak wiejska sielanka, choć przepełniona tym sa-
mym światłem i atmosferą, co jego późniejsze sce-
ny arkadyjskie, stoi też z nimi w sprzeczności, gdyż
stanowi gloryfikację uroków prostego i skromnego
wiejskiego życia. Zdaniem Beaty Studziżby-Kubal-
skiej w dwóch ostatnich obrazach Siemiradzkiego,
nawiązujących do krajobrazu i obyczajowości stron
rodzinnych, artysta „jawi się jako romantyk” potra-
20 Dużyk (1986: 75).
21 Obecnie Lwowska Narodowa Galeria Sztuki im. Borysa
Woźnickiego (LNGS). Сусак (2002a: 81); Susak (2007: 42).
22 Susak (2007; 44).
23 Obraz zakupiony został przez lwowską Galerię Miejską
w 1912 roku. Архав ЛНГМ (№ 189). Obecnie należy do ko-
lekcji LNGS im. B. Woźnickiego. Сусак (2002а: 80-81).
24 Kopera (1929: 315).
25 Susak (2007: 44).
fiący przełamać ograniczenia szkolnego programu
nauczania26.
Niewątpliwie wczesna twórczość Siemiradzkie-
go jest bardzo silnie osadzona w tradycji zarówno
współczesnego mu, jak i dawnego malarstwa. Po-
szukując własnych rozwiązań, niedoświadczony
malarz łatwo ulegał konwencjom przedstawienio-
wym; w młodości nieposiadający dużej pewności
własnych możliwości silnie odczuwał „doskona-
łość” (jak pisywał) innych malarzy i usiłował ją na-
śladować. W przypadku Nocy na Iwana Kupały Su-
sak widziała na przykład wpływ Josepha Verneta27.
Choć oczywiście francuski pejzażysta stał się nie-
wątpliwym wzorem dla niezliczonych europejskich
nokturnów wykorzystujących efekt oświetlenia
światłem księżyca i ogniska, jednak w tym wypadku
odszukać można nawet bliższe analogie, jak choć-
by obraz Iwana Sokołowa Noc Kupały z 1856 roku,
o odmiennej kompozycji i silniejszym ładunku
emocjonalnym, lecz podobnej co u Siemiradzkiego
atmosferze. Jak się bowiem wydaje, Siemiradzki nie
miał w zwyczaju kopiować prac innych twórców,
lecz wykorzystywać niektóre ich rozwiązania, tak
stylistyczne, jak i fabularne, przerobione według
indywidualnych potrzeb. Prawdopodobnie malując
swoje sceny z miejskich ulic, jak choćby Sprzedawcę
tykw (il. 6), znał słynne swego czasu w środowisku
petersburskim litografie Ignacego Szczedrowskie-
go, wydane przez tamtejsze Towarzystwo Zachęty
Sztuk Pięknych i cieszące się bardzo dużą popular-
nością28. Jako bywalec wystaw akademickich miał
również okazję poznać twórczość tyleż znanego,
co otoczonego atmosferą skandalu artystycznego
Wasilija Pierowa, reprezentującego realizm kry-
tyczny i śmiało piętnującego aktualne problemy
społeczne29.
Wzmianki w listach do rodziny wskazują, że
Siemiradzki z uwagą i głębokim zainteresowaniem
śledził współczesną sobie sztukę i doceniał twór-
czość o charakterze rodzajowym. Z zapisków ma-
larza wynika, że szczególnie w pierwszych latach
studiów znajdował bardzo duże upodobanie w sce-
nach z życia codziennego, które podziwiał za to, iż
są „jak żywe”. Przy czym warto zauważyć, że krąg
jego fascynacji i inspiracji był szeroki i obejmował
twórców o często bardzo odmiennym charakterze,
26 Studziżba-Kubalska (2016: 5).
27 Susak (2007: 44).
28 O recepcji grafik Szczedrowskiego szerzej piszę w: Swię-
tosławska (2015: 326-328).
29 Петинова (2001: 141-146); Pipes (2008: 83-87).