DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0138
134
Paulina Adamczyk
II. 1. Teodor Axentowicz, Kwiaciarka włoska, 1882, olej, płótno,
125 x 87 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie (MNW),
nr inw. MP 5324, fot. Krzysztof Wilczyński
{Wioska kwiaciarka, 1882, MNW, il. 1) czy Anna
Bilińska (TóMzCz, obraz zaginiony podczas II woj-
ny światowej). Nie jest wykluczone, że późniejsze
przedstawienia kobiet „antycznych” Siemiradzkie-
go wywodzą się z przedstawień kobiet związanych
z ukraińską obyczajowością i inspirowane były
nurtem malarstwa rodzajowego ówczesnych akade-
mików.
Dlaczego z czasem artysta porzucił temat kobie-
ty z ludu? Zdaniem Waldemara Okonia „Matka-
-Ukraina” i jej dzikie piękno nie wpłynęły trwale
na twórczość Siemiradzkiego, gdyż nie był on
związany z tą ziemią tradycją pokoleń i przez to nie
rozumiał jej tak, jak rdzenni mieszkańcy2. Należy
również pamiętać, iż malarstwo rodzajowe znaj-
dowało się najniżej w akademickiej hierarchii te-
matów, a Siemiradzki jako akademik niewątpliwie
pragnął uwznioślić i dowartościować swoje malar-
stwo, wprowadzając doń motywy antyczne, będące
składowymi „wielkiego stylu”.
Modelka - kobieta jako obiekt akademickiego
warsztatu artystycznego
Kobieta w twórczości Henryka Siemiradzkiego
była tematem i motywem studiów akademickich.
Artysta malował ją z natury lub obierał za wzór
obraz lub rzeźbę. Ta kategoria wyobrażeń obecna
jest w całej twórczości malarza, który od momentu
wstąpienia w mury petersburskiej uczelni bazował
na typowych dla akademickiego modelu kształce-
nia, uznanych wzorach ikonograficznych, pocho-
dzących najczęściej ze sztuki antyku3.
Wraz z doskonaleniem swego warsztatu Siemi-
radzki poprzedzał finalne dzieło coraz dokładniej-
szą pracą przygotowawczą. Przykładem poszukiwań
rozwiązań kompozycyjnych są liczne szkice do ob-
razu Orgia rzymska z 1872 roku. Postacie kobiece
zajmują w nim bardzo ważne miejsce zarówno jako
element kompozycyjny, jak i nośnik znaczeń - bu-
dują atmosferę rzymskiej biesiady. Jednej z kobiet
Siemiradzki poświęcił całopostaciowe studium
w szkicowniku z czasu monachijskich studiów4.
Wygląd sceny, upozowanie jednej z bohaterek płót-
na, a być może i sam temat obrazu mógł artysta za-
pożyczyć z przedstawienia na greckiej wazie z około
425-375 roku p.n.e (Monachium, Antikensam-
mlung), ukazującego biesiadę, podczas której na
podwójnym flecie, takim jaki pojawia się w obra-
zie Siemiradzkiego, przygrywa młoda dziewczyna.
Ciekawe wydaje się w tym kontekście porównanie
Orgii rzymskiej z dwoma dziełami Lawrenca Ałma-
-Tademy - Sjesta i Święto - które są również jakby
przeniesieniem epizodów znanych z antycznych
waz oraz malowideł i w pewnym stopniu korespon-
dują z ikonografią obrazu Siemiradzkiego.
Jednym z bardziej spektakularnych przykła-
dów transpozycji figury kobiety ze sztuki antycz-
nej w twórczości Siemiradzkiego jest Taniec wśród
mieczów (pierwsza wersja z 1879 roku). Obraz ma-
lowany był w krajobrazie Zatoki Neapolitańskiej
i w tym kręgu odnaleźć można inspiracje, które
powołały do życia główną bohaterkę obrazu. Wi-
zyty w Neapolu oraz zwiedzanie pompejańskich
pozostałości z pewnością pozostawiły w pamięci
malarza wspomnienie jednego z fresków z Villa dei
Misteri, na którym widoczna jest ukazana od tyłu
tańcząca kobieta. Ważnym ogniwem mogły być
2 Okoń (1992: 148).
3 Przybyszewski (2012: 162).
4 Szkicownik ze zbiorów MNW, nr inw. Rys. Pol. 8952/1-25.
Paulina Adamczyk
II. 1. Teodor Axentowicz, Kwiaciarka włoska, 1882, olej, płótno,
125 x 87 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie (MNW),
nr inw. MP 5324, fot. Krzysztof Wilczyński
{Wioska kwiaciarka, 1882, MNW, il. 1) czy Anna
Bilińska (TóMzCz, obraz zaginiony podczas II woj-
ny światowej). Nie jest wykluczone, że późniejsze
przedstawienia kobiet „antycznych” Siemiradzkie-
go wywodzą się z przedstawień kobiet związanych
z ukraińską obyczajowością i inspirowane były
nurtem malarstwa rodzajowego ówczesnych akade-
mików.
Dlaczego z czasem artysta porzucił temat kobie-
ty z ludu? Zdaniem Waldemara Okonia „Matka-
-Ukraina” i jej dzikie piękno nie wpłynęły trwale
na twórczość Siemiradzkiego, gdyż nie był on
związany z tą ziemią tradycją pokoleń i przez to nie
rozumiał jej tak, jak rdzenni mieszkańcy2. Należy
również pamiętać, iż malarstwo rodzajowe znaj-
dowało się najniżej w akademickiej hierarchii te-
matów, a Siemiradzki jako akademik niewątpliwie
pragnął uwznioślić i dowartościować swoje malar-
stwo, wprowadzając doń motywy antyczne, będące
składowymi „wielkiego stylu”.
Modelka - kobieta jako obiekt akademickiego
warsztatu artystycznego
Kobieta w twórczości Henryka Siemiradzkiego
była tematem i motywem studiów akademickich.
Artysta malował ją z natury lub obierał za wzór
obraz lub rzeźbę. Ta kategoria wyobrażeń obecna
jest w całej twórczości malarza, który od momentu
wstąpienia w mury petersburskiej uczelni bazował
na typowych dla akademickiego modelu kształce-
nia, uznanych wzorach ikonograficznych, pocho-
dzących najczęściej ze sztuki antyku3.
Wraz z doskonaleniem swego warsztatu Siemi-
radzki poprzedzał finalne dzieło coraz dokładniej-
szą pracą przygotowawczą. Przykładem poszukiwań
rozwiązań kompozycyjnych są liczne szkice do ob-
razu Orgia rzymska z 1872 roku. Postacie kobiece
zajmują w nim bardzo ważne miejsce zarówno jako
element kompozycyjny, jak i nośnik znaczeń - bu-
dują atmosferę rzymskiej biesiady. Jednej z kobiet
Siemiradzki poświęcił całopostaciowe studium
w szkicowniku z czasu monachijskich studiów4.
Wygląd sceny, upozowanie jednej z bohaterek płót-
na, a być może i sam temat obrazu mógł artysta za-
pożyczyć z przedstawienia na greckiej wazie z około
425-375 roku p.n.e (Monachium, Antikensam-
mlung), ukazującego biesiadę, podczas której na
podwójnym flecie, takim jaki pojawia się w obra-
zie Siemiradzkiego, przygrywa młoda dziewczyna.
Ciekawe wydaje się w tym kontekście porównanie
Orgii rzymskiej z dwoma dziełami Lawrenca Ałma-
-Tademy - Sjesta i Święto - które są również jakby
przeniesieniem epizodów znanych z antycznych
waz oraz malowideł i w pewnym stopniu korespon-
dują z ikonografią obrazu Siemiradzkiego.
Jednym z bardziej spektakularnych przykła-
dów transpozycji figury kobiety ze sztuki antycz-
nej w twórczości Siemiradzkiego jest Taniec wśród
mieczów (pierwsza wersja z 1879 roku). Obraz ma-
lowany był w krajobrazie Zatoki Neapolitańskiej
i w tym kręgu odnaleźć można inspiracje, które
powołały do życia główną bohaterkę obrazu. Wi-
zyty w Neapolu oraz zwiedzanie pompejańskich
pozostałości z pewnością pozostawiły w pamięci
malarza wspomnienie jednego z fresków z Villa dei
Misteri, na którym widoczna jest ukazana od tyłu
tańcząca kobieta. Ważnym ogniwem mogły być
2 Okoń (1992: 148).
3 Przybyszewski (2012: 162).
4 Szkicownik ze zbiorów MNW, nr inw. Rys. Pol. 8952/1-25.