DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0164
160
Magdalena Laskowska
i Stanisławy z Kudrewiczów Siemiradzkiej7, który
w roku 1979 przekazał rzymską spuściznę po ma-
larzu8. Prace te, o dużym znaczeniu dla badań nad
twórczością i warsztatem artysty, są też niezwykle
cennym źródłem do badań nad biografią autora
Pochodni Nerona, obejmują szkice portretowe jego
żony Marii z Prószyńskich (ur. 1855), dzieci: Bo-
lesława (1874-1914), Kazimierza (1876-1877),
Wandy (1878-1962) i Leona (1883-1976), a tak-
że dalszej rodziny, przyjaciół i znajomych malarza
oraz rysunkowe sceny z życia codziennego w rzym-
skiej willi przy via Gaeta 1.
Rysunki, podarowane Muzeum, uporządkowa-
ne były w tekach, opisanych przez artystę: Kobiety,
dzieci-, Mężczyźni-, Pejzaże-, Pogrzeb wodza Rusów-,
Olejne-, Kompozycje-, Różne, karykatury9 10 *. W podob-
ny sposób Siemiradzki oznaczał szkicowniki, kreśląc
bezpośrednio na ich okładkach tytuły lub nakleja-
jąc ozdobne nalepki papieru z opisem zawartości:
Typy, Jawnogrzesznica, szkice, adresy modelek-, Re-
busy, Domowe (portrety) / “Yenite parrulos” / rebu-
sy, Horyzont Rzymu, fantazje, szkice-. Gipsy, szkice-,
Mińszczyzna, karykatury, szkice, pochodnie Nerona-,
Szkice obrazowe-. Szkice, adresy. Rebusy, ornamenty
w kołach, poezje fantastyczne™.
Prywatne życie Henryka Siemiradzkiego
Zbiór muzealnych rysunków i szkicowników po-
chodzący ze spuścizny po artyście stanowi ciekawy
Dużyk (1977: 1).
8 Dokumenty dotyczące tego przekazu znajdują się w Dzia-
le Głównego Inwentaryzatora MNK, zob.: DGI MNK (1977
i 1979). Spuściznę po Henryku Siemiradzkim odbierał od
Edwarda Kudrewicza Tadeusz Chruścicki, dyrektor MNK.
Przed przewiezieniem jej do Krakowa została zdeponowana
w Ambasadzie Polskiej w Rzymie i obejmowała „33 obrazy,
ok. 300 szkiców, pamiątki (wizytówki, palety, medale, 134
fotografie, itp.)”, zob.: DGI MNK (1991).
9 Henryk Siemiradzki (1980: nlb.).
10 DGI MNK (1977): Akt darowizny, Rzym 25 marca
1977 (kartka maszynopisu): „Szkice i szkicowniki / Szkice
różne w teczkach: kobiety i dzieci: 46 kart (poniżej podawa-
na jest liczba kart z naklejonymi szkicami); mężczyźni: 20+1
(odb.?); pejzaże: 13; pogrzeb wodza Rusów: 23 (w tym prze-
rysy, notatki, dok. ręką obcą); olejne: 5; kompozycje: 3 + 23;
różne karykatury; 47 + 2 (notatka i zabawka - małpa). Szki-
cowniki zatytułowane: Typy: 22 (podawana jest liczba kart
zarysowanych); Album: 24; Jawnogrzesznica, szkice, adresy
modelek: 30; Rebusy: 31; Domowe (portrety), rebusy: 33;
Horyzont Rzymu, fantazje, szkice: 26; Gipsy, szkice: 16;
Mińszczyzna, karykatury, szkice, pochodnie Nerona: 92
(w tym 2 oddzielnie); Szkice obrazowe: 37; Szkice, adresy: 25
(+ pół karty oddartej); Rebusy, ornamenty w kołach, poezje
fantastyczne: 32 + 3 karty notatek; Szkice: 38; Bez tytułu:
25 + 1 karta tekstu wklejona; Szkice luźne [...]”.
zespół różnych w charakterze portretów rodziny
oraz grona przyjaciół Henryka Siemiradzkiego. Są
tu zarówno szkice do portretów, luźne rysunki od-
dające nastrój chwili, pamiątkowe ujęcia, jak i ka-
rykatury. Przez swój intymny charakter, zgodnie ze
słowami Stanisława Lewandowskiego opisującego
Henryka Siemiradzkiego w pierwszej monografii
artysty: „odsłaniają jego duszę nagą i niejedno opo-
wiadają, czego dotąd o nim nie wiemy”11.
Najwcześniejsze prace przedstawiające najbliż-
szych i samego artystę znajdują się w szkicowniku
zatytułowanym Mińszczyzna / KARYKATURY /
TYPY / SZKICE POCH. NERONA / ETC. Na
pierwszych kartach opatrzonych datą „8/21 Maja
1873” (il. 1) widnieją rysunki z Koroleszczewicz
na Mińszczyźnie; tam, podczas wizyty u Mieczy-
sława Prószyńskiego, Siemiradzki poznał bliżej swą
kuzynkę Marię, wówczas osiemnastoletnią pannę.
By ją poślubić, co wydarzyło się 28 października
tegoż roku12, musiał starać się o „indult papieski”,
o czym pisał w liście do ojca, Hipolita Siemiradz-
kiego (1805-1879), w lipcu 1873 roku13. Podczas
majowych przechadzek po okolicy, „spacerów nad
rzeką”14, powstawały zarówno portrety Marii, jak
i Henryka, być może nawet szkicowane przez uko-
chaną malarza15.
Z roku 1874 lub 1875 pochodzą dwa rysunkowe
zarysy sylwetki Marii umieszczone: pierwszy w szki-
cowniku GIPSY/SZKICE zGt 1869-187516, drugi
11 Hen ryk Siemiradzki (1980: nlb.).
12 Ryszkiewicz (1996-1997: 49).
13 „Piszę w chwili najbardziej może stanowczej w mym ży¬
ciu: pokochałem kuzynkę Marynię Prószyńską i jestem rów-
nież od niej kochany. Jak jej rodzice, tak również i moja mama
przyjęli też nowinę z radości; nawet ciocia Frybesowa mówiła
mnie, że żadnych pod tym względem nie miałaby skrupułów
i że życzyłaby od serca, aby ten związek został zawartym, po-
mimo pokrewieństwa które nas łączy Cyt. za: Dużyk
(1986: 240).
14 Koraliszczewicze / spacer nad rzeką, 1873; po lewej przy
krawędzi fioletowa pieczątka z napisem: L. SIEMIRADZKI/
Viale di Eilla Massimo, 24/ROMA, p.d. napis piórem: No 42
/L. S. 7; na odwrocie l.d. oł.: 656 b i 661 a-, obok piórem: M.;
pośr. d. ręką artysty ołówkiem: „Koraliszczewice / spacer nad
rzeką”, nr inw. III-r.a-6510.
15 Scena rodzajowa w lesie w Koroleszczewiczach nad
Świsłoczą (r.); autoportret artysty (u) - karta 1 szkicownika
Mińszczyzna..., 1873, nr inw. III-r.a-18398/2; szkice kary-
katuralnie ujętego chłopca w kapeluszu; poniżej szkic Marii
Prószyńskiej przedstawiający czytającego Henryka Siemiradz-
kiego oraz stojącą kobietę na tle lasu w Koroleszczewiczach -
karta 2 szkicownika Mińszczyzna..., 1873, u dołu szkicu sceny
rodzajowej oł.: „Koroloszczewicze / M P” (Maria Prószyńska),
nr inw. III-r.a-18398/3.
16 Karta 13 r. szkicownika GIPSY/ SZKICE: szkic do ob-
razu Jawnogrzesznica, obok inne rysunki: mężczyzny w stroju
Magdalena Laskowska
i Stanisławy z Kudrewiczów Siemiradzkiej7, który
w roku 1979 przekazał rzymską spuściznę po ma-
larzu8. Prace te, o dużym znaczeniu dla badań nad
twórczością i warsztatem artysty, są też niezwykle
cennym źródłem do badań nad biografią autora
Pochodni Nerona, obejmują szkice portretowe jego
żony Marii z Prószyńskich (ur. 1855), dzieci: Bo-
lesława (1874-1914), Kazimierza (1876-1877),
Wandy (1878-1962) i Leona (1883-1976), a tak-
że dalszej rodziny, przyjaciół i znajomych malarza
oraz rysunkowe sceny z życia codziennego w rzym-
skiej willi przy via Gaeta 1.
Rysunki, podarowane Muzeum, uporządkowa-
ne były w tekach, opisanych przez artystę: Kobiety,
dzieci-, Mężczyźni-, Pejzaże-, Pogrzeb wodza Rusów-,
Olejne-, Kompozycje-, Różne, karykatury9 10 *. W podob-
ny sposób Siemiradzki oznaczał szkicowniki, kreśląc
bezpośrednio na ich okładkach tytuły lub nakleja-
jąc ozdobne nalepki papieru z opisem zawartości:
Typy, Jawnogrzesznica, szkice, adresy modelek-, Re-
busy, Domowe (portrety) / “Yenite parrulos” / rebu-
sy, Horyzont Rzymu, fantazje, szkice-. Gipsy, szkice-,
Mińszczyzna, karykatury, szkice, pochodnie Nerona-,
Szkice obrazowe-. Szkice, adresy. Rebusy, ornamenty
w kołach, poezje fantastyczne™.
Prywatne życie Henryka Siemiradzkiego
Zbiór muzealnych rysunków i szkicowników po-
chodzący ze spuścizny po artyście stanowi ciekawy
Dużyk (1977: 1).
8 Dokumenty dotyczące tego przekazu znajdują się w Dzia-
le Głównego Inwentaryzatora MNK, zob.: DGI MNK (1977
i 1979). Spuściznę po Henryku Siemiradzkim odbierał od
Edwarda Kudrewicza Tadeusz Chruścicki, dyrektor MNK.
Przed przewiezieniem jej do Krakowa została zdeponowana
w Ambasadzie Polskiej w Rzymie i obejmowała „33 obrazy,
ok. 300 szkiców, pamiątki (wizytówki, palety, medale, 134
fotografie, itp.)”, zob.: DGI MNK (1991).
9 Henryk Siemiradzki (1980: nlb.).
10 DGI MNK (1977): Akt darowizny, Rzym 25 marca
1977 (kartka maszynopisu): „Szkice i szkicowniki / Szkice
różne w teczkach: kobiety i dzieci: 46 kart (poniżej podawa-
na jest liczba kart z naklejonymi szkicami); mężczyźni: 20+1
(odb.?); pejzaże: 13; pogrzeb wodza Rusów: 23 (w tym prze-
rysy, notatki, dok. ręką obcą); olejne: 5; kompozycje: 3 + 23;
różne karykatury; 47 + 2 (notatka i zabawka - małpa). Szki-
cowniki zatytułowane: Typy: 22 (podawana jest liczba kart
zarysowanych); Album: 24; Jawnogrzesznica, szkice, adresy
modelek: 30; Rebusy: 31; Domowe (portrety), rebusy: 33;
Horyzont Rzymu, fantazje, szkice: 26; Gipsy, szkice: 16;
Mińszczyzna, karykatury, szkice, pochodnie Nerona: 92
(w tym 2 oddzielnie); Szkice obrazowe: 37; Szkice, adresy: 25
(+ pół karty oddartej); Rebusy, ornamenty w kołach, poezje
fantastyczne: 32 + 3 karty notatek; Szkice: 38; Bez tytułu:
25 + 1 karta tekstu wklejona; Szkice luźne [...]”.
zespół różnych w charakterze portretów rodziny
oraz grona przyjaciół Henryka Siemiradzkiego. Są
tu zarówno szkice do portretów, luźne rysunki od-
dające nastrój chwili, pamiątkowe ujęcia, jak i ka-
rykatury. Przez swój intymny charakter, zgodnie ze
słowami Stanisława Lewandowskiego opisującego
Henryka Siemiradzkiego w pierwszej monografii
artysty: „odsłaniają jego duszę nagą i niejedno opo-
wiadają, czego dotąd o nim nie wiemy”11.
Najwcześniejsze prace przedstawiające najbliż-
szych i samego artystę znajdują się w szkicowniku
zatytułowanym Mińszczyzna / KARYKATURY /
TYPY / SZKICE POCH. NERONA / ETC. Na
pierwszych kartach opatrzonych datą „8/21 Maja
1873” (il. 1) widnieją rysunki z Koroleszczewicz
na Mińszczyźnie; tam, podczas wizyty u Mieczy-
sława Prószyńskiego, Siemiradzki poznał bliżej swą
kuzynkę Marię, wówczas osiemnastoletnią pannę.
By ją poślubić, co wydarzyło się 28 października
tegoż roku12, musiał starać się o „indult papieski”,
o czym pisał w liście do ojca, Hipolita Siemiradz-
kiego (1805-1879), w lipcu 1873 roku13. Podczas
majowych przechadzek po okolicy, „spacerów nad
rzeką”14, powstawały zarówno portrety Marii, jak
i Henryka, być może nawet szkicowane przez uko-
chaną malarza15.
Z roku 1874 lub 1875 pochodzą dwa rysunkowe
zarysy sylwetki Marii umieszczone: pierwszy w szki-
cowniku GIPSY/SZKICE zGt 1869-187516, drugi
11 Hen ryk Siemiradzki (1980: nlb.).
12 Ryszkiewicz (1996-1997: 49).
13 „Piszę w chwili najbardziej może stanowczej w mym ży¬
ciu: pokochałem kuzynkę Marynię Prószyńską i jestem rów-
nież od niej kochany. Jak jej rodzice, tak również i moja mama
przyjęli też nowinę z radości; nawet ciocia Frybesowa mówiła
mnie, że żadnych pod tym względem nie miałaby skrupułów
i że życzyłaby od serca, aby ten związek został zawartym, po-
mimo pokrewieństwa które nas łączy Cyt. za: Dużyk
(1986: 240).
14 Koraliszczewicze / spacer nad rzeką, 1873; po lewej przy
krawędzi fioletowa pieczątka z napisem: L. SIEMIRADZKI/
Viale di Eilla Massimo, 24/ROMA, p.d. napis piórem: No 42
/L. S. 7; na odwrocie l.d. oł.: 656 b i 661 a-, obok piórem: M.;
pośr. d. ręką artysty ołówkiem: „Koraliszczewice / spacer nad
rzeką”, nr inw. III-r.a-6510.
15 Scena rodzajowa w lesie w Koroleszczewiczach nad
Świsłoczą (r.); autoportret artysty (u) - karta 1 szkicownika
Mińszczyzna..., 1873, nr inw. III-r.a-18398/2; szkice kary-
katuralnie ujętego chłopca w kapeluszu; poniżej szkic Marii
Prószyńskiej przedstawiający czytającego Henryka Siemiradz-
kiego oraz stojącą kobietę na tle lasu w Koroleszczewiczach -
karta 2 szkicownika Mińszczyzna..., 1873, u dołu szkicu sceny
rodzajowej oł.: „Koroloszczewicze / M P” (Maria Prószyńska),
nr inw. III-r.a-18398/3.
16 Karta 13 r. szkicownika GIPSY/ SZKICE: szkic do ob-
razu Jawnogrzesznica, obok inne rysunki: mężczyzny w stroju