DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0171
„Domowe portrety". Przyczynek do badań nad życiem i twórczością Henryka Siemiradzkiego...
167
II. 13. Szkic portretowy Ludwika Żmigrodzkiego - rewers karty 52
szkicownika FRASCATI / ADRES CHOROSZEWSKI / BOLEŚ,
1876, ołówek, papier, 8,5 x 15,0 cm, nie sygn., I.d. oł.:
„Żmigrodzki / 8 Marca / 1876 [?]", nr inw. 11l-r.a-18391/24
larza związanego z Akademią monachijską. Z Kolą
i Wołodią Kowalewskimi’2 rodzina Siemiradzkich
spędzała wakacje roku 1875. W monograficznej
opowieści o Siemiradzkim autorstwa Józefa Duży-
ka przeczytać można, że w maju Siemiradzki „jedzie
do Neapolu i Sorrento «dla szukania mieszkań»
wakacyjnych dla siebie, żony, syna i Kowalew-
skich”’1. Podczas wypoczynku w Sorrento wspólnie
wędrują po okolicy w poszukiwaniu motywów pej-
zażowych, rysują „pojedyncze kawałki skał, drzewa
i domki”.
52 Karta 92 r. szkicownika AfzTźszczjzzzzz...: szkic portretowy
mężczyzn: Koli i Wołodi Kowalewskich „na starość”; v.: szkice
ryb, 1873-1874, nr inw. III-r.a-18398/91.
53 Dużyk (1986: 260).
Venite parvulos (przychodzą dzieci)
Wiele kart szkicowników zapełniają fantazyjne
rysunki służące rozrywce dzieci: rebusy (ił. 14)52 53 54
i karykatury. Dużo szkiców, takich jak przerysy
roślin (il. 15)5’, rysunki owadów, miało z pew-
nością charakter edukacyjny, wprowadzały one
w świat przyrody, nakierowywały na obserwację
natury. Precyzyjne odrysy pszczół, much i koma-
rów odnaleźć można nawet na kopercie pocztowej
(il. 16)56. W luźnych tekach przechowały się wy-
konane z papieru: loteryjki podmalowywane gwa-
szem (il. 17)57, sylwetki do teatru cieni’8, zabawki
poruszane sznureczkami’9, maseczki karnawało-
we60. Zabawy tego typu były charakterystyczne dla
dziewiętnastowiecznych domów mieszczańskich
lub szlacheckich61. Znamienne, że wszelkie zabaw-
ki i gry towarzyskie przeprowadzane były w domu
54 Przykładowo na karcie lir. szkicownika DOMOWE /
(portrety)...: dwa rebusy opatrzone przez artystę oznaczeniami
„2” i „3”, 1887-1889, nr inw. III-r.a-17692/11. Rozwiązanie
rebusów na wyklejce okładki tylnej - rebus 2: „Lepszy cietrzew
na zębie, niźli mydło po obiedzie”, rebus 3: „Na ziemi dobre
uczynki są do zbawienia konieczne”; karta 12 r.: trzy rebusy
opatrzone przez artystę oznaczeniami „4”, „5” i „6”, 1887—
1889, nr inw. III-r.a-17692/12. Rozwiązania rebusów na wy-
klejce okładki tylnej - rebus 4: „Hulaj dusza bez kontusza”,
rebus 5: „W ciernie życie obfite, lecz róże w niem rzadkością”,
rebus 6: „Nie kijem a pałką panie Michałku”.
55 Studia roślin, z cyklu Różne, karykatury, nr inw. III-
-r.a-11015.
56 Szkice owadów i płazów, z cyklu Różne, karykatury, lata
80. XIX wieku, nr inw. III-r.a-11016; karta 8 r. szkicownika
DOMOWE / (portrety)...: po prawej u góry fragment rebu-
su podpisanego u dołu w rogu: „niedokończony”; po prawej
szkic głowy kobiety w profilu; poniżej i obok rysunki owa-
dów (chrząszczy); 1887-1889, nr inw. III-r.a-17692/8; karta
9 r: rysunki owadów (m.in. chrząszczy), 1887-1889, nr inw.
III-r.a-17692/9. Fascynacja tym określonym światem przy-
rody związana była z pierwszym wykształceniem artysty -
Siemiradzki po ukończeniu gimnazjum wstąpił na Wydział
Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Charkowskiego
i w roku 1864 uzyskał na nim dyplom za pracę O instynkcie
owadów.
57 Karta loteryjki, z cyklu Różne, karykatury, nr inw. III-
-r.a-11017: karta do gry podzielona na kwadraty, w które
wpisane zostały liczby (7, 31, 42, 69, 79, 4, 23, 37, 58, 74,
13, 25, 47, 53, 87) i rysunki (dziewczynka, drzewo, dom, ko-
ściół i kolba kukurydzy); plansza do loteryjki, z teki Różne,
karykatury, nr inw. III-r.a-11064: plansza podzielona na 27
równych pól z wpisanymi cyframi oraz rysunkami: pejzaże,
szachownica, obelisk, mucha, fragment elewacji kościoła, pa-
leta z pędzlami, piramidy i sfinks, studnia.
58 Sylwetka kota, z cyklu Różne, karykatury, 1885; r.: pod
wycinanką napis oł.: „X - 1885”, nr inw. III-r.a-11018.
59 Zabawka na sznurku - małpka, z cyklu Różne, karykatu-
ry, nr inw. III-r.a-11072.
60 Maska męska z wąsami i brodą, z cyklu Różne, karyka-
tury, 1891 (?), wzdłuż prawej krawędzi oł.: Leson [?] 1891 /
Leon Siemiradski [...], nr inw. III-r.a-11029.
61 Nawrot-Borowska (2013: 66).
167
II. 13. Szkic portretowy Ludwika Żmigrodzkiego - rewers karty 52
szkicownika FRASCATI / ADRES CHOROSZEWSKI / BOLEŚ,
1876, ołówek, papier, 8,5 x 15,0 cm, nie sygn., I.d. oł.:
„Żmigrodzki / 8 Marca / 1876 [?]", nr inw. 11l-r.a-18391/24
larza związanego z Akademią monachijską. Z Kolą
i Wołodią Kowalewskimi’2 rodzina Siemiradzkich
spędzała wakacje roku 1875. W monograficznej
opowieści o Siemiradzkim autorstwa Józefa Duży-
ka przeczytać można, że w maju Siemiradzki „jedzie
do Neapolu i Sorrento «dla szukania mieszkań»
wakacyjnych dla siebie, żony, syna i Kowalew-
skich”’1. Podczas wypoczynku w Sorrento wspólnie
wędrują po okolicy w poszukiwaniu motywów pej-
zażowych, rysują „pojedyncze kawałki skał, drzewa
i domki”.
52 Karta 92 r. szkicownika AfzTźszczjzzzzz...: szkic portretowy
mężczyzn: Koli i Wołodi Kowalewskich „na starość”; v.: szkice
ryb, 1873-1874, nr inw. III-r.a-18398/91.
53 Dużyk (1986: 260).
Venite parvulos (przychodzą dzieci)
Wiele kart szkicowników zapełniają fantazyjne
rysunki służące rozrywce dzieci: rebusy (ił. 14)52 53 54
i karykatury. Dużo szkiców, takich jak przerysy
roślin (il. 15)5’, rysunki owadów, miało z pew-
nością charakter edukacyjny, wprowadzały one
w świat przyrody, nakierowywały na obserwację
natury. Precyzyjne odrysy pszczół, much i koma-
rów odnaleźć można nawet na kopercie pocztowej
(il. 16)56. W luźnych tekach przechowały się wy-
konane z papieru: loteryjki podmalowywane gwa-
szem (il. 17)57, sylwetki do teatru cieni’8, zabawki
poruszane sznureczkami’9, maseczki karnawało-
we60. Zabawy tego typu były charakterystyczne dla
dziewiętnastowiecznych domów mieszczańskich
lub szlacheckich61. Znamienne, że wszelkie zabaw-
ki i gry towarzyskie przeprowadzane były w domu
54 Przykładowo na karcie lir. szkicownika DOMOWE /
(portrety)...: dwa rebusy opatrzone przez artystę oznaczeniami
„2” i „3”, 1887-1889, nr inw. III-r.a-17692/11. Rozwiązanie
rebusów na wyklejce okładki tylnej - rebus 2: „Lepszy cietrzew
na zębie, niźli mydło po obiedzie”, rebus 3: „Na ziemi dobre
uczynki są do zbawienia konieczne”; karta 12 r.: trzy rebusy
opatrzone przez artystę oznaczeniami „4”, „5” i „6”, 1887—
1889, nr inw. III-r.a-17692/12. Rozwiązania rebusów na wy-
klejce okładki tylnej - rebus 4: „Hulaj dusza bez kontusza”,
rebus 5: „W ciernie życie obfite, lecz róże w niem rzadkością”,
rebus 6: „Nie kijem a pałką panie Michałku”.
55 Studia roślin, z cyklu Różne, karykatury, nr inw. III-
-r.a-11015.
56 Szkice owadów i płazów, z cyklu Różne, karykatury, lata
80. XIX wieku, nr inw. III-r.a-11016; karta 8 r. szkicownika
DOMOWE / (portrety)...: po prawej u góry fragment rebu-
su podpisanego u dołu w rogu: „niedokończony”; po prawej
szkic głowy kobiety w profilu; poniżej i obok rysunki owa-
dów (chrząszczy); 1887-1889, nr inw. III-r.a-17692/8; karta
9 r: rysunki owadów (m.in. chrząszczy), 1887-1889, nr inw.
III-r.a-17692/9. Fascynacja tym określonym światem przy-
rody związana była z pierwszym wykształceniem artysty -
Siemiradzki po ukończeniu gimnazjum wstąpił na Wydział
Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Charkowskiego
i w roku 1864 uzyskał na nim dyplom za pracę O instynkcie
owadów.
57 Karta loteryjki, z cyklu Różne, karykatury, nr inw. III-
-r.a-11017: karta do gry podzielona na kwadraty, w które
wpisane zostały liczby (7, 31, 42, 69, 79, 4, 23, 37, 58, 74,
13, 25, 47, 53, 87) i rysunki (dziewczynka, drzewo, dom, ko-
ściół i kolba kukurydzy); plansza do loteryjki, z teki Różne,
karykatury, nr inw. III-r.a-11064: plansza podzielona na 27
równych pól z wpisanymi cyframi oraz rysunkami: pejzaże,
szachownica, obelisk, mucha, fragment elewacji kościoła, pa-
leta z pędzlami, piramidy i sfinks, studnia.
58 Sylwetka kota, z cyklu Różne, karykatury, 1885; r.: pod
wycinanką napis oł.: „X - 1885”, nr inw. III-r.a-11018.
59 Zabawka na sznurku - małpka, z cyklu Różne, karykatu-
ry, nr inw. III-r.a-11072.
60 Maska męska z wąsami i brodą, z cyklu Różne, karyka-
tury, 1891 (?), wzdłuż prawej krawędzi oł.: Leson [?] 1891 /
Leon Siemiradski [...], nr inw. III-r.a-11029.
61 Nawrot-Borowska (2013: 66).