DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.45642#0214
210
Maria Nitka, Kamilla Twardowska
z wnuki\ zbiór opowiadań Kwiaty i ciernie życia1.
Przetłumaczyła na język połski z angielskiego po-
wieść Johna Jacoba Astora Podróż na Jowisza8 9 10 oraz
z języka francuskiego Legendy nadreńskie Wilhelma
Rulanda11. Jej ostatnie opowiadanie pt. W dworku
modrzewiowym zostało wydane w tomie Dziewczę
polskie. Książka zbiorowa dla dorastających panien11.
Była także autorką słów do muzyki Władysława
Rzepki pt. Szukałem cię na łące11 oraz napisała sło-
wa włoskie do muzyki tegoż pt. Cały świat spoczywa
we śnie1?
Twórczość literacka Mani Miłkuszyc nie nale-
żała do literatury ambitnej. Są to powieści mora-
lizatorskie z jasno zarysowanymi dwoma grupami
głównych bohaterów. Do pierwszej grupy zaliczyć
można postacie nieskazitelne i niezłomne moralnie,
gotowe poświęcić wszystko, aby tylko uratować ho-
nor i godność, ich przeciwieństwem są zdecydowa-
nie czarne charaktery, dla których celem są wyłącz-
nie pieniądze, a każda droga do ich osiągnięcia jest
dozwolona. Jeśli zaś chodzi o jej twórczość poetyc-
ką, oto jej mała próbka - słowa do dwóch melodii
skomponowanych przez Władysława Rzepkę:
Szukałem Cię na łące:
Szukałem Cię na łące, gdzie oko mami, gdzie kwiat
oko mami. Ale ciebie nie było pomiędzy kwiatami.
Zliczyłem perły w morzu, serce o nie śniło, lecz
między perłami ciebie nie było, ciebie nie było.
Smutny stęskniony wzrok utkwiłem w niebie,
utkwiłem w niebie, tam to między gwiazdami
ujrzałem i ciebie. Do kwiatka, do perły mógłbym
znaleźć drogę, lecz na gwiazdkę nieba patrzeć tyl-
ko mogę, na gwiazdkę nieba.
Amorek:
Wczoraj wijąc wianki, schwytałem Amorka,
schwytałem Amorka. Oskubawszy piórka puści-
łem do szklanki. Wypiłem z napojem, wypiłem
z napojem. Biednaż moja dusza. Amor w sercu
mojem, amor w sercu mojem skrzydełkami rusza.
Równie konwencjonalna jest nowela Siemiradzkie-
go. Rozpoczyna się i kończy od szczegółowego opi-
8 Miłkuszyc (1897).
9 Miłkuszyc (1899).
10 Astor (1896).
11 Ruland (1895).
12 Miłkuszyc (1914).
13 Rzepko (1894).
14 Rzepko (1897).
su przedmiotu - tytułowej lampy z brązu, ze zbior-
nikiem i kloszem z białego kryształu. Pomiędzy tą
klamrą umieszczone zostało studium małżeńskiego
szczęścia i upadku, w którym Siemiradzki, wpisu-
jąc się we współczesny trend opisu zjawisk socjo-
logicznych w literaturze, nakreśla rozpad związku
z powodu ekonomicznych trudności. Podobną
tematykę poruszały współczesne wydawnictwa,
zwłaszcza rodząca się wówczas prasa „kobieca” -
na łamach „Bluszczu” publikowano omówienia
dzieła Jak być szczęśliwym naieet w małżeństwie11 14,
a pośród drukowanych opowiadań nie brakowało
małżeńskich moralitetów, które ukazywały się na
łamach: „Bluszczu”, „Świtu”, „Dobrej Gospodyni.
Tygodnika Ilustrowanego dla Polek”16. Malarz-pi-
sarz nie podejmuje jednak socjologicznych rozwa-
żań, nie wnika też w życie duchowe bohaterów, nie
zgłębia ich psychiki. Jeśli opowiada o ich stanie,
to często pretekstem jest opis rzeczy - nadmiar
przedmiotów u sąsiadów kontrastuje z brakiem
uczucia małżonków, wyzbycie się kolczyków staje
się początkiem końca miłości, opis pojazdu sąsiada
zapowiada jego wspólną (choć niewypowiedzianą)
ucieczkę z główną bohaterką.
Siemiradzki wychodzi więc od „biografii rze-
czy” (Ewa Domańska)17, koncentruje się na przed-
miocie, czyniąc z niego „uczestnika” narracji, a nie
jedynie bierną rzecz - wprowadza poprzez lampę
czytelnika do intymnego świata młodego małżeń-
stwa, później to ona jest atrybutem klęski życiowej
głównego bohatera. Ów szczególny stosunek do
przedmiotu widoczny jest w pracowni Siemiradz-
kiego, zatłoczonej przez piękne rekwizyty. Siemi-
radzki - jak każdy malarz historyczny - przywią-
zywał do rzeczy duże znacznie, były one niezbędne
w jego pracy, podkreślał to w liście do rodziców
z Rzymu we wrześniu 1873, wspominał w nim, iż
znalazł wymarzoną pracownię: „są tu biurka staro-
żytne, krzesła i fotele stare wybijane adamaszkami,
kobierce, łóżko, słowem pracownia tak wyposażona
jak od dawna o tern marzyłem”18.
Niejednokrotnie właśnie od pojedynczych rze-
czy rozpoczynał też komponowanie obrazu - do-
kładnie szkicował poszczególne przedmioty, a póź-
niej „wklejał” je do większych kompozycji. Ten
zwrot ku przedmiotowości podzielał Siemiradzki
15 Ilnicka (1890: 385, 394).
16 Por.: Lisak (2009).
17 Domańska, Bjornar (2009).
18 Archivio di PISĘ (D-10: k. 398): list H. Siemiradzkiego
do rodziców, 1873.
Maria Nitka, Kamilla Twardowska
z wnuki\ zbiór opowiadań Kwiaty i ciernie życia1.
Przetłumaczyła na język połski z angielskiego po-
wieść Johna Jacoba Astora Podróż na Jowisza8 9 10 oraz
z języka francuskiego Legendy nadreńskie Wilhelma
Rulanda11. Jej ostatnie opowiadanie pt. W dworku
modrzewiowym zostało wydane w tomie Dziewczę
polskie. Książka zbiorowa dla dorastających panien11.
Była także autorką słów do muzyki Władysława
Rzepki pt. Szukałem cię na łące11 oraz napisała sło-
wa włoskie do muzyki tegoż pt. Cały świat spoczywa
we śnie1?
Twórczość literacka Mani Miłkuszyc nie nale-
żała do literatury ambitnej. Są to powieści mora-
lizatorskie z jasno zarysowanymi dwoma grupami
głównych bohaterów. Do pierwszej grupy zaliczyć
można postacie nieskazitelne i niezłomne moralnie,
gotowe poświęcić wszystko, aby tylko uratować ho-
nor i godność, ich przeciwieństwem są zdecydowa-
nie czarne charaktery, dla których celem są wyłącz-
nie pieniądze, a każda droga do ich osiągnięcia jest
dozwolona. Jeśli zaś chodzi o jej twórczość poetyc-
ką, oto jej mała próbka - słowa do dwóch melodii
skomponowanych przez Władysława Rzepkę:
Szukałem Cię na łące:
Szukałem Cię na łące, gdzie oko mami, gdzie kwiat
oko mami. Ale ciebie nie było pomiędzy kwiatami.
Zliczyłem perły w morzu, serce o nie śniło, lecz
między perłami ciebie nie było, ciebie nie było.
Smutny stęskniony wzrok utkwiłem w niebie,
utkwiłem w niebie, tam to między gwiazdami
ujrzałem i ciebie. Do kwiatka, do perły mógłbym
znaleźć drogę, lecz na gwiazdkę nieba patrzeć tyl-
ko mogę, na gwiazdkę nieba.
Amorek:
Wczoraj wijąc wianki, schwytałem Amorka,
schwytałem Amorka. Oskubawszy piórka puści-
łem do szklanki. Wypiłem z napojem, wypiłem
z napojem. Biednaż moja dusza. Amor w sercu
mojem, amor w sercu mojem skrzydełkami rusza.
Równie konwencjonalna jest nowela Siemiradzkie-
go. Rozpoczyna się i kończy od szczegółowego opi-
8 Miłkuszyc (1897).
9 Miłkuszyc (1899).
10 Astor (1896).
11 Ruland (1895).
12 Miłkuszyc (1914).
13 Rzepko (1894).
14 Rzepko (1897).
su przedmiotu - tytułowej lampy z brązu, ze zbior-
nikiem i kloszem z białego kryształu. Pomiędzy tą
klamrą umieszczone zostało studium małżeńskiego
szczęścia i upadku, w którym Siemiradzki, wpisu-
jąc się we współczesny trend opisu zjawisk socjo-
logicznych w literaturze, nakreśla rozpad związku
z powodu ekonomicznych trudności. Podobną
tematykę poruszały współczesne wydawnictwa,
zwłaszcza rodząca się wówczas prasa „kobieca” -
na łamach „Bluszczu” publikowano omówienia
dzieła Jak być szczęśliwym naieet w małżeństwie11 14,
a pośród drukowanych opowiadań nie brakowało
małżeńskich moralitetów, które ukazywały się na
łamach: „Bluszczu”, „Świtu”, „Dobrej Gospodyni.
Tygodnika Ilustrowanego dla Polek”16. Malarz-pi-
sarz nie podejmuje jednak socjologicznych rozwa-
żań, nie wnika też w życie duchowe bohaterów, nie
zgłębia ich psychiki. Jeśli opowiada o ich stanie,
to często pretekstem jest opis rzeczy - nadmiar
przedmiotów u sąsiadów kontrastuje z brakiem
uczucia małżonków, wyzbycie się kolczyków staje
się początkiem końca miłości, opis pojazdu sąsiada
zapowiada jego wspólną (choć niewypowiedzianą)
ucieczkę z główną bohaterką.
Siemiradzki wychodzi więc od „biografii rze-
czy” (Ewa Domańska)17, koncentruje się na przed-
miocie, czyniąc z niego „uczestnika” narracji, a nie
jedynie bierną rzecz - wprowadza poprzez lampę
czytelnika do intymnego świata młodego małżeń-
stwa, później to ona jest atrybutem klęski życiowej
głównego bohatera. Ów szczególny stosunek do
przedmiotu widoczny jest w pracowni Siemiradz-
kiego, zatłoczonej przez piękne rekwizyty. Siemi-
radzki - jak każdy malarz historyczny - przywią-
zywał do rzeczy duże znacznie, były one niezbędne
w jego pracy, podkreślał to w liście do rodziców
z Rzymu we wrześniu 1873, wspominał w nim, iż
znalazł wymarzoną pracownię: „są tu biurka staro-
żytne, krzesła i fotele stare wybijane adamaszkami,
kobierce, łóżko, słowem pracownia tak wyposażona
jak od dawna o tern marzyłem”18.
Niejednokrotnie właśnie od pojedynczych rze-
czy rozpoczynał też komponowanie obrazu - do-
kładnie szkicował poszczególne przedmioty, a póź-
niej „wklejał” je do większych kompozycji. Ten
zwrot ku przedmiotowości podzielał Siemiradzki
15 Ilnicka (1890: 385, 394).
16 Por.: Lisak (2009).
17 Domańska, Bjornar (2009).
18 Archivio di PISĘ (D-10: k. 398): list H. Siemiradzkiego
do rodziców, 1873.