DOI Artikel:
Ostrowski, Janusz A.: Archeologiczna wyprawa Karola Lanckorońskiego do Pamfilii i Pizydii
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0071
Folia Historiae Artlum
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Janusz A. Ostrowski
Archeologiczna wyprawa
Karola Lanckorońskiego do Pamlilii i Pizydii
„Zachęcony wyprawą do Likyi, uskutecznioną w r.
1882 pod kierunkiem Benndorfa1, do której urzeczywi-
stnienia się przyczyniłem, odbyłem tegoż roku po raz
pierwszy podróż po południowo-zachodniej części Ma-
łej Azyi. W towarzystwie kilku uczonych i artystów (mię-
dzy nimi dr. med. Luschana i malarza Bara2) przepędzi-
łem wtedy kilka tygodni na wyspie Rodos [...] W końcu
października [...] wylądowaliśmy w Adalii. Piękność prze-
prawy i pierwszy widok miasta przewyższyły moje ocze-
kiwania, a dłuższy pobyt przyczynił się jeszcze cło utrwa-
lenia tego wrażenia. Szereg wycieczek do kilku ruin na
równinie pamfilijskiej przekonał mię ku memu zdziwie-
niu o wielkiej obfitości znaczących starożytnych pomni-
ków, powstałych po największej części w czasach ce-
sarstwa rzymskiego, między pierwszym a drugim wie-
kiem naszej ery, które są tu rozsiane w okręgu kilku
mil, a nie były opisane nigdy lub też niedostatecznie.
Jeszcze bardziej zachwyciła mię wspaniała okolica, której
żadna inna znana mi nie przewyższa, a rzymska Kam-
pania w przybliżeniu tylko dorównywa. Wszystko to
wpłynęło na postanowienie, aby się zabytkami tymi bli-
żej zająć [...] udaliśmy się do pobliskiego Perge dla wy-
konania planu tego miasta. Część zimy r. 1882 na 1883
użyłem na to, aby w Konstantynopolu wejść za pośre-
dnictwem naszej ambasady w stosunki z centralnymi
1 Otto Benndorf (1838-1907), profesor archeologii klasycznej
w Zurichu (od r. 1869), Monachium (od 1871), Pradze (od 1872) i
w Wiedniu (od 1877). W latach 1881-1882 prowadzi! badania w
starożytnej Likii, eksplorując słynny Heroon w Trysa (Gjólbaschi) i
przewożąc zdobiące go płaskorzeźby do wiedeńskiego Kunsthisto-
risches Museum. Warto nadmienić, że budowlę tę odkrył w r. 1841
śląski nauczyciel gimnazjalny Juliusz August Schonborn. Od 1895 r.
Benndorf był kierownikiem austriackich wykopalisk w Efezie.
2 Felix von Luschan (1854-1924) - etnolog i antropolog, wsła-
wiony badaniami nad paleoetnologią Bliskiego Wschodu, później
profesor Uniwersytetu w Berlinie. Leopold Bara, ur. 23 października
1846 r. w Wiedniu, portrecista, malarz scen historycznych i rodza-
jowych.
władzami tureckimi w interesie naszych przyszłych po-
szukiwań [...] Następnej wiosny wróciwszy z podróży
po północnej Syryi, wzdłuż południowego wybrzeża
Małej Azyi, przebiegłem znowu płaszczyznę pamfil i jską
i zabawiłem kilka dni w Adałii. Po tym powtórnym po-
bycie odjechałem do kraju z zamiarem jak najprędszego
powrotu na czele naukowej ekspedycji, która by miała
na celu zbadanie i opisanie klasycznych ruin pamfilij-
skich, a w części i sąsiednich pizydyjskich”3.
Tak oto przez samego Karola Lanckorońskiego zo-
stała opisana geneza jego wyprawy do południowej Tur-
cji, która na trwałe wpisała imię tego wielkiego Polaka
(niestety, dziś już prawie nikt spośród zagranicznych
archeologów i historyków sztuki nie zna jego narodo-
wości) do dziejów światowej nauki.
Niewątpliwie spektakularne osiągnięcie Ottona Benn-
dorfa pobudziło archeologów austriackich do działania
i pójścia w ślady swych kolegów angielskich, fran-
cuskich, niemieckich i amerykańskich prowadzących
badania w innych rejonach Azji Mniejszej4. Znalezisko
w Trysa stało się impulsem do stworzenia w Wiedniu
Gesellschaft fur archaeologische Erforschung Kleinasiens
pod protektoratem arcyksięcia Rainera i księcia Johan-
na von und zu Lichtenstein. Jednym z członków założy-
cieli Towarzystwa był Karol Lanckoroński5. Co więcej,
3 K. Lanckoroński, Miasta Pamfilu i Pizydii, t. I: Pamfilia,
Kraków 1890, s. I-II; t. II: Pizydia, Kraków 1896.
' Wystarczy wymienić: odkrycie przez Ch. T. Newtona w r.
1857 pozostałości Mauzoleum w Halikarnasie, badania od 1861 G.
Perrota w Galacji i Bitynii na polecenie cesarza „archeologa” Na-
poleona III, badania od 1863 J. Turtle Wooda słynnego Artemizjo-
nu w Efezie, odkrycie w 1870 przez H. Schliemanna Troi, eksplo-
rację od 1878 Pergamonu przez C. Humanna, czy amerykańskie
(J. T. Ciarkę i F. H. Bacon) badania w Assos w latach 1881-1883-
s Innym przejawem zainteresowania Karola Lanckorońskiego ar-
cheologią był udział w ratowaniu zabytków rzymskiego Carnuntum.
W r. 1884 w Wiedniu zawiązało się Towarzystwo „Carnuntum”,
którego celem była opieka i fnansowanie wykopalisk na terenie
67
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Janusz A. Ostrowski
Archeologiczna wyprawa
Karola Lanckorońskiego do Pamlilii i Pizydii
„Zachęcony wyprawą do Likyi, uskutecznioną w r.
1882 pod kierunkiem Benndorfa1, do której urzeczywi-
stnienia się przyczyniłem, odbyłem tegoż roku po raz
pierwszy podróż po południowo-zachodniej części Ma-
łej Azyi. W towarzystwie kilku uczonych i artystów (mię-
dzy nimi dr. med. Luschana i malarza Bara2) przepędzi-
łem wtedy kilka tygodni na wyspie Rodos [...] W końcu
października [...] wylądowaliśmy w Adalii. Piękność prze-
prawy i pierwszy widok miasta przewyższyły moje ocze-
kiwania, a dłuższy pobyt przyczynił się jeszcze cło utrwa-
lenia tego wrażenia. Szereg wycieczek do kilku ruin na
równinie pamfilijskiej przekonał mię ku memu zdziwie-
niu o wielkiej obfitości znaczących starożytnych pomni-
ków, powstałych po największej części w czasach ce-
sarstwa rzymskiego, między pierwszym a drugim wie-
kiem naszej ery, które są tu rozsiane w okręgu kilku
mil, a nie były opisane nigdy lub też niedostatecznie.
Jeszcze bardziej zachwyciła mię wspaniała okolica, której
żadna inna znana mi nie przewyższa, a rzymska Kam-
pania w przybliżeniu tylko dorównywa. Wszystko to
wpłynęło na postanowienie, aby się zabytkami tymi bli-
żej zająć [...] udaliśmy się do pobliskiego Perge dla wy-
konania planu tego miasta. Część zimy r. 1882 na 1883
użyłem na to, aby w Konstantynopolu wejść za pośre-
dnictwem naszej ambasady w stosunki z centralnymi
1 Otto Benndorf (1838-1907), profesor archeologii klasycznej
w Zurichu (od r. 1869), Monachium (od 1871), Pradze (od 1872) i
w Wiedniu (od 1877). W latach 1881-1882 prowadzi! badania w
starożytnej Likii, eksplorując słynny Heroon w Trysa (Gjólbaschi) i
przewożąc zdobiące go płaskorzeźby do wiedeńskiego Kunsthisto-
risches Museum. Warto nadmienić, że budowlę tę odkrył w r. 1841
śląski nauczyciel gimnazjalny Juliusz August Schonborn. Od 1895 r.
Benndorf był kierownikiem austriackich wykopalisk w Efezie.
2 Felix von Luschan (1854-1924) - etnolog i antropolog, wsła-
wiony badaniami nad paleoetnologią Bliskiego Wschodu, później
profesor Uniwersytetu w Berlinie. Leopold Bara, ur. 23 października
1846 r. w Wiedniu, portrecista, malarz scen historycznych i rodza-
jowych.
władzami tureckimi w interesie naszych przyszłych po-
szukiwań [...] Następnej wiosny wróciwszy z podróży
po północnej Syryi, wzdłuż południowego wybrzeża
Małej Azyi, przebiegłem znowu płaszczyznę pamfil i jską
i zabawiłem kilka dni w Adałii. Po tym powtórnym po-
bycie odjechałem do kraju z zamiarem jak najprędszego
powrotu na czele naukowej ekspedycji, która by miała
na celu zbadanie i opisanie klasycznych ruin pamfilij-
skich, a w części i sąsiednich pizydyjskich”3.
Tak oto przez samego Karola Lanckorońskiego zo-
stała opisana geneza jego wyprawy do południowej Tur-
cji, która na trwałe wpisała imię tego wielkiego Polaka
(niestety, dziś już prawie nikt spośród zagranicznych
archeologów i historyków sztuki nie zna jego narodo-
wości) do dziejów światowej nauki.
Niewątpliwie spektakularne osiągnięcie Ottona Benn-
dorfa pobudziło archeologów austriackich do działania
i pójścia w ślady swych kolegów angielskich, fran-
cuskich, niemieckich i amerykańskich prowadzących
badania w innych rejonach Azji Mniejszej4. Znalezisko
w Trysa stało się impulsem do stworzenia w Wiedniu
Gesellschaft fur archaeologische Erforschung Kleinasiens
pod protektoratem arcyksięcia Rainera i księcia Johan-
na von und zu Lichtenstein. Jednym z członków założy-
cieli Towarzystwa był Karol Lanckoroński5. Co więcej,
3 K. Lanckoroński, Miasta Pamfilu i Pizydii, t. I: Pamfilia,
Kraków 1890, s. I-II; t. II: Pizydia, Kraków 1896.
' Wystarczy wymienić: odkrycie przez Ch. T. Newtona w r.
1857 pozostałości Mauzoleum w Halikarnasie, badania od 1861 G.
Perrota w Galacji i Bitynii na polecenie cesarza „archeologa” Na-
poleona III, badania od 1863 J. Turtle Wooda słynnego Artemizjo-
nu w Efezie, odkrycie w 1870 przez H. Schliemanna Troi, eksplo-
rację od 1878 Pergamonu przez C. Humanna, czy amerykańskie
(J. T. Ciarkę i F. H. Bacon) badania w Assos w latach 1881-1883-
s Innym przejawem zainteresowania Karola Lanckorońskiego ar-
cheologią był udział w ratowaniu zabytków rzymskiego Carnuntum.
W r. 1884 w Wiedniu zawiązało się Towarzystwo „Carnuntum”,
którego celem była opieka i fnansowanie wykopalisk na terenie
67