DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.66227#0206
PRZEMIANY OBRAZÓW
wypadają już z rozprutej, przezroczystej folii na lakierowany blat stołu,
odbijający zarysy puszek i kartonów. Napisy na opakowaniach wiktuałów
są słabo czytelne. Większy garnek stoi tuż przy bocznej krawędzi stołu,
mniejszy, przewrócony, ukazuje swe puste wnętrze, zaś ścierka spoczywa
pomiędzy nimi, prawdopodobnie częściowo przystawiona przez większy
garnek Jej dynamiczna, pofałdowana powierzchnia zdaje się płynąć przez
blat, między naczyniami, by następnie opaść w narożniku mebla i zwis-
nąć wzdłuż nogi bliższej widza, zakończona efektownym „ostrosłupem”,
przypominającym podstawę konsoli architektonicznej.
W obrazie z kolekcji Musiała zbliżenie kadru i mimetyczna dokład-
ność namalowanych przedmiotów każą zwrócić uwagę przede wszystkim
na realizm całego przedstawienia. Stopień owego realizmu pozwala na
płynne przejście od malarskiej reprezentacji przedmiotów do nich samych
i na analizę semiotyczną, jaką w odniesieniu do świata rzeczy zapropono-
wał Janusz Barański, wykorzystując koncepcję trzech form znaku Char-
lesa Peirce’a: symbol, icon, index\ Przywołując jako przykład porcelanową
zastawę stołową, badacz pisał, że po pierwsze, może ona
znaczyć w porządku symbolu, będzie wówczas znakiem przynależności
społecznej, innej w zależności od rodzaju zastawy - porcelanowej i ręcz-
nie malowanej, wyprodukowanej przez firmę o wielowiekowej tradycji,
lub fajansowej, masowo produkowanej przez nikomu nie znaną firmę. Po
drugie, zastawa może być znakiem ikonicznym grupy, to znaczy „wyglą-
dać” tak, jak ona: ręcznie zdobiona, wykwintna i stara zastawa porcelano-
wa „wygląda jak” elita, która się nią posługuje; „zwykła” i prosta zastawa
fajansowa „wygląda jak” „zwykli” ludzie z niższych warstw społecznych.
Po trzecie, odrapania, zatarcia i tym podobne są indeksami obcowania
z zastawą konkretnych ludzi4 5.
Przedmioty na obrazie Grzywacza są indeksami, noszą bowiem zna-
miona użytkowania i konkretnych wydarzeń (plamy na ścierce, okopcenia
i zadrapania na garnkach), są też znakami ikonicznymi, wyglądają bowiem
bądź niczym żyjący w dostatku ludzie z Zachodu, bądź jak spauperyzowani
mieszkańcy komunistycznej Polski. Wreszcie w porządku symbolu z jednej
strony wyrażają przynależność do sytej i kolorowej Europy kapitalistycznej,
4 Janusz Barański, Świat rzeczy. Zarys antropologiczny, Kraków 2007, s. 119-120.
5 Ibidem, s. 130.
204
wypadają już z rozprutej, przezroczystej folii na lakierowany blat stołu,
odbijający zarysy puszek i kartonów. Napisy na opakowaniach wiktuałów
są słabo czytelne. Większy garnek stoi tuż przy bocznej krawędzi stołu,
mniejszy, przewrócony, ukazuje swe puste wnętrze, zaś ścierka spoczywa
pomiędzy nimi, prawdopodobnie częściowo przystawiona przez większy
garnek Jej dynamiczna, pofałdowana powierzchnia zdaje się płynąć przez
blat, między naczyniami, by następnie opaść w narożniku mebla i zwis-
nąć wzdłuż nogi bliższej widza, zakończona efektownym „ostrosłupem”,
przypominającym podstawę konsoli architektonicznej.
W obrazie z kolekcji Musiała zbliżenie kadru i mimetyczna dokład-
ność namalowanych przedmiotów każą zwrócić uwagę przede wszystkim
na realizm całego przedstawienia. Stopień owego realizmu pozwala na
płynne przejście od malarskiej reprezentacji przedmiotów do nich samych
i na analizę semiotyczną, jaką w odniesieniu do świata rzeczy zapropono-
wał Janusz Barański, wykorzystując koncepcję trzech form znaku Char-
lesa Peirce’a: symbol, icon, index\ Przywołując jako przykład porcelanową
zastawę stołową, badacz pisał, że po pierwsze, może ona
znaczyć w porządku symbolu, będzie wówczas znakiem przynależności
społecznej, innej w zależności od rodzaju zastawy - porcelanowej i ręcz-
nie malowanej, wyprodukowanej przez firmę o wielowiekowej tradycji,
lub fajansowej, masowo produkowanej przez nikomu nie znaną firmę. Po
drugie, zastawa może być znakiem ikonicznym grupy, to znaczy „wyglą-
dać” tak, jak ona: ręcznie zdobiona, wykwintna i stara zastawa porcelano-
wa „wygląda jak” elita, która się nią posługuje; „zwykła” i prosta zastawa
fajansowa „wygląda jak” „zwykli” ludzie z niższych warstw społecznych.
Po trzecie, odrapania, zatarcia i tym podobne są indeksami obcowania
z zastawą konkretnych ludzi4 5.
Przedmioty na obrazie Grzywacza są indeksami, noszą bowiem zna-
miona użytkowania i konkretnych wydarzeń (plamy na ścierce, okopcenia
i zadrapania na garnkach), są też znakami ikonicznymi, wyglądają bowiem
bądź niczym żyjący w dostatku ludzie z Zachodu, bądź jak spauperyzowani
mieszkańcy komunistycznej Polski. Wreszcie w porządku symbolu z jednej
strony wyrażają przynależność do sytej i kolorowej Europy kapitalistycznej,
4 Janusz Barański, Świat rzeczy. Zarys antropologiczny, Kraków 2007, s. 119-120.
5 Ibidem, s. 130.
204