Bałus, Wojciech: Efekt widzialności: o swoistości widzenia obrazów, granicach ich odczytywania i antropologicznych aspektach sztuki (Kraków: Universitas, 2013)

ROZDZIAŁ IX
Nastrój jako alibi.
Święto Trąbek
Aleksandra Gierymskiego

Profesor
Ewie Miodońskiej-Brookes

I
Pierwszą wersję Święta Trąbek (tabl. XI) Aleksander Gierymski namalo-
wał w roku 18841. Obraz ten, znajdujący się obecnie w zbiorach Muzeum
Narodowego w Warszawie i występujący także pod tytułami Modlący się
Żydzi oraz Żydzi modlący się nad Wisłą w dzień „Trąbek", artysta powtó-
rzył w roku 1888 na zamówienie Ignacego Korwin-Miłewskiego w nie-
co zmienionej wersji (il. 18)2. Powiększony został format płótna, na wale
pojawiły się postaci żydowskich kobiet, wyraźniej też rysuje się brzeg Wi-
sły na ostatnim planie. To drugie dzieło, wykonane już w Monachium,
prezentowane było w roku 1888 na wystawie Zachęty w Warszawie3
i w krakowskich Sukiennicach. W obu miejscach wzbudziło spore emo-
cje, prowokując do wystąpień zwolenników przeciwnych sobie postaw

1 Ewa Micke-Broniarek, hasło w: Galeria Malarstwa PolskiegoMNW. Przewodnik,
Warszawa 1994, s. 169.
2 Janusz Bogucki, Gierymscy, Warszawa 1959, s. 296-297; Andrzej Ryszkiewicz,
Galeria obrazów Ignacego Korwin Milewskiego, w: idem, Kolekcjonerzy i miłośni-
cy, Warszawa 1981, s. 208. W niniejszym artykule analizuję oba obrazy łącznie,
odsuwając na bok różnice między nimi. Nie zajmuję się też trzecią wersją tema-
tu z 1890 roku (Muzeum Narodowe w Krakowie), prezentującą odmienne uję-
cie ikonograficzne (zob. Galeria sztuki polskiej XIX wieku w Sukiennicach, Kraków
2010, nr 144, s. 305).
3 Janina Wiercińska, Katalog prac wystawionych w Towarzystwie Zachęty Sztuk
Pięknych w Warszawie w latach 1860—1914,Wrocław 1969, s. 96.

161