Bałus, Wojciech: Efekt widzialności: o swoistości widzenia obrazów, granicach ich odczytywania i antropologicznych aspektach sztuki (Kraków: Universitas, 2013)

ROZDZIAŁ XIII
Rzecz, istota,
cień i ślad.
Malarstwo
Tomasza Tatarczyka

i
Cztery lata po ukończeniu studiów na warszawskiej Akademii Sztuk
Pięknych Tomasz Tatarczyk namalował Bramę Caspara Dawida Friedricha
(tabl. XXVII)1. Na ciemnym, płaskim, matowym tle widnieją również
płaskie, ale lśniące, pionowe sztachety, połączone w dolnej partii pozio-
mą, a powyżej ukośną listwą w dwa skrzydła półkoliście u góry wykrojo-
nych wrót. Pomiędzy deskami przebłyskują gdzieniegdzie barwne ogniki.
Obraz ten nawiązuje do mało znanego dzieła Friedricha Brama cmentar-
na (Kunsthalle w Bremie)2. Płótno drezdeńskiego romantyka, które pol-
skim miłośnikom sztuki przybliżone zostało w roku 1982 przez Jana Bia-
łostockiego3, ukazuje scenerię krajobrazową. Wrota ze sztachet osadzone
są w nieco zrujnowanej, kamiennej bramie, stanowiącej wyższą część ciąg-
nącego się przez całą szerokość malowidła muru. Przed nim, w przestrze-
ni wybiegającej ku widzowi, widoczna jest trawa i ślady drogi prowadzącej
ku wejściu, zaś za ogrodzeniem majaczy sylweta kościoła z wysoką wieżą
oraz - między sztachetami - krzyże nagrobne przykościelnego cmentarza.

1 Obraz jest właściwie dyptykiem, bo każde skrzydło wrót namalowane zostało
na osobnym płótnie.
2 Caspar Dawid Friedrich 1774-1840, red. Werner Hofmann (katalog wystawy
w hamburskiej Kunsthalle), Miinchen 1974, kat. 196.
3 Jan Białostocki, Romantyczna symbolika w sztuce Caspara Dawida Friedricha,
w: idem, Symbole i obrazy w s'wiecie sztuki, Warszawa 1982, t. 1, s. 377, t. 2, il. 237.

217