DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Artykuły
DOI article:Kowalczyk, Jerzy: Znaczenie wzorów Giovanniego Battisty Montano dla architektury barokowej w Polsce i na Litwie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49350#0050
44
Jerzy Kowalczyk
54. G. B. Montano, świątynia pięciokopulowa,
w Lib. I. Scielta d. varii tempietti antichi, ryc. 8,
Roma 1624
54. G. B. Montano, five-cupola tempie, in Lib. I,
Scielta d. varii tempietti antichi, Ul. 8, Romę 1624
hetmana Stanisława Koniecpolskiego inżynier Andrea dell’ Aqua z Wenecji117. W Kijo-
wie w służbie prawosławnego metropolity Piotra Mohyły pozostawał architekt Ottaviano
Mancini z Bolonii, po którym zachował się traktat Sebastiana Serlio z ciekawymi margi-
naliami z okresu kijowskiego118. Kogo zaangażował wojewoda Kisiel do opracowania
projektu cerkwi w Niskieniczach, trudno na razie powiedzieć. Dzieło to, łączące elementy
sztuki Wschodu i Zachodu, jest zarazem manifestacją gorącego obrońcy prawosławia,
a jednocześnie polityka ukraińskiego o orientacji propolskiej119.
Konkluzja
Oddziaływanie rysunków i projektów Montany było szerokie, choć obejmowało tylko
dzieła sztuki sakralnej: tabernakula, ołtarze oraz kościoły. Tylko sporadycznie dostrze-
głem odbicia wzorów Mediolańczyka w rzeźbie nagrobnej, gdzie dominowały modele
Bernardina Radiego. Najciekawcze i najbardziej twórcze było oddziaływanie rysunków
Montany przedstawiających tempietti. Były one źródłem inpiracji dla najbardziej orygi-
nalnych rozwiązań, takich jak perspektywiczny ołtarz w Budsławiu, fasada z trzema tym-
panonami i skrzydłami arkadowymi kościoła jezuitów w Pińsku, założony na planie
półkola klasztor bernardynów w Łucku, wreszcie cerkiew bazylianów w Niskieniczach na
planie treflowym z pięcioma kopułami. Prekursorskie na naszym gruncie były, powstałe
w oparciu o wizerunki tempietti aWantica, szkicowe projekty centralnego kościoła mau-
zoleum Tylmana z Gameren. Dużym powodzeniem cieszył się, przewijający się w wielu
projektach Montany, motyw zdwojonych barokowych szczytów fasad z tympanonami trój-
kątnymi i półkolistymi.
117 T. NOWAK, Życie i działalność Andrzeja dełl’Aquy. [W:] A. DELL’ AQUA, Praxis ręczna działa. Wrocław 1969,
s. 16-21.
118 M. KRYNICKA, M. WIERZBICKI, Octaviano Mancini architekt w służbie Piotra Mohyły. [W:] Rozprawy i spra-
wozdania Muzeum Narodowego w Krakowie. T. 5, Kraków 1959, s. 22-38.
119 Z. WÓJCIK, Kisiel Adam. [W:] Polski słownik biograficzny. T. 12, Wrocław 1966-1967, s. 487-491.
Jerzy Kowalczyk
54. G. B. Montano, świątynia pięciokopulowa,
w Lib. I. Scielta d. varii tempietti antichi, ryc. 8,
Roma 1624
54. G. B. Montano, five-cupola tempie, in Lib. I,
Scielta d. varii tempietti antichi, Ul. 8, Romę 1624
hetmana Stanisława Koniecpolskiego inżynier Andrea dell’ Aqua z Wenecji117. W Kijo-
wie w służbie prawosławnego metropolity Piotra Mohyły pozostawał architekt Ottaviano
Mancini z Bolonii, po którym zachował się traktat Sebastiana Serlio z ciekawymi margi-
naliami z okresu kijowskiego118. Kogo zaangażował wojewoda Kisiel do opracowania
projektu cerkwi w Niskieniczach, trudno na razie powiedzieć. Dzieło to, łączące elementy
sztuki Wschodu i Zachodu, jest zarazem manifestacją gorącego obrońcy prawosławia,
a jednocześnie polityka ukraińskiego o orientacji propolskiej119.
Konkluzja
Oddziaływanie rysunków i projektów Montany było szerokie, choć obejmowało tylko
dzieła sztuki sakralnej: tabernakula, ołtarze oraz kościoły. Tylko sporadycznie dostrze-
głem odbicia wzorów Mediolańczyka w rzeźbie nagrobnej, gdzie dominowały modele
Bernardina Radiego. Najciekawcze i najbardziej twórcze było oddziaływanie rysunków
Montany przedstawiających tempietti. Były one źródłem inpiracji dla najbardziej orygi-
nalnych rozwiązań, takich jak perspektywiczny ołtarz w Budsławiu, fasada z trzema tym-
panonami i skrzydłami arkadowymi kościoła jezuitów w Pińsku, założony na planie
półkola klasztor bernardynów w Łucku, wreszcie cerkiew bazylianów w Niskieniczach na
planie treflowym z pięcioma kopułami. Prekursorskie na naszym gruncie były, powstałe
w oparciu o wizerunki tempietti aWantica, szkicowe projekty centralnego kościoła mau-
zoleum Tylmana z Gameren. Dużym powodzeniem cieszył się, przewijający się w wielu
projektach Montany, motyw zdwojonych barokowych szczytów fasad z tympanonami trój-
kątnymi i półkolistymi.
117 T. NOWAK, Życie i działalność Andrzeja dełl’Aquy. [W:] A. DELL’ AQUA, Praxis ręczna działa. Wrocław 1969,
s. 16-21.
118 M. KRYNICKA, M. WIERZBICKI, Octaviano Mancini architekt w służbie Piotra Mohyły. [W:] Rozprawy i spra-
wozdania Muzeum Narodowego w Krakowie. T. 5, Kraków 1959, s. 22-38.
119 Z. WÓJCIK, Kisiel Adam. [W:] Polski słownik biograficzny. T. 12, Wrocław 1966-1967, s. 487-491.