DOI issue:
Nr. 1-2
DOI article:Artykuły
DOI article:Kowalczyk, Jerzy: Znaczenie wzorów Giovanniego Battisty Montano dla architektury barokowej w Polsce i na Litwie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.49350#0051
Znaczenie wzorów Gioyanniego Battisty Montano dla architektury barokowej w Polsce
45
Sposób korzystania z ksiąg Montany był
różny. Żaden wzór nie został powtórzony do-
kładnie. Każdy bowiem architekt miał ambi-
cję zawsze coś zmienić, zgodnie z własnym
upodobaniem. Podobnie postępowano przy
korzystaniu z modeli graficznych innych
twórców, jak Sebastiana Serlia i Andrea Poz-
zo. Najczęściej, co prawda, owa zmiana pole-
gała na redukcji elementów, choć nie zawsze.
Artyści wybitni, jak Gisleni i Tylman z Ga-
meren, traktowali wzór jako punkt wyjścia
dla rozwinięcia własnej inwencji. Tak było
też w przypadku proj ektowania tabernakulów
krakowskich przez Baltazara Fontanę.
Najliczniejsze przykłady sięgania do
wzorów Montany znajdujemy w projektach
Gisleniego, który korzystał z rycin we
wszystkich trzech księgach Mediolańczyka.
Nie bez znaczenia było rzymskie pochodze-
nie architekta królewskiego i jego związek z
Akademią św. Łukasza, gdzie były przecho-
wywane rysunki Montany po śmierci arty-
sty. Wiele zawdzięczał inspiracji rycin
Mediolańczyka jezuicki architekt Paweł Gi-
życki, co wyraziło się w szeregu jego dzieł.
Recepcja wzorów przyczyniła się w
okresie pełnego i późnego baroku do inten-
syfikacji form pełnoplastycznych, światło-
cieniowych. Zwielokrotnione elementy wy-
rażały siłę, a operowanie liniami wklęsłymi
- wrażenie dynamicznego ruchu. Ujmowa-
nie fasad wygiętymi skrzydłami bocznymi
przyczyniło się do przestrzennej kompozy-
cji fasad kościołów i retabulów ołtarzowych
w duchu scenografii teatralnej z kulisami.
Modele Montany współdziałały w okresie
późnego baroku z dynamicznymi formami
wywodzącymi się ze sztuki Borrominiego,
Guariniego i Pozza.
Wyżej prezentowany przegląd dzieł sztu-
ki i problemów artystycznych upoważnia do
stwierdzenia, że znaczenie wzorów Monta-
ny dla architektury baroku w Polsce i na Li-
twie może nie dorównywało doniosłości
traktatów Sebastiana Serlio i Andrea Pozzo,
ale przewyższało znaczeniem wzorce An-
drea Palladia i Yincenzo Scamozziego.
55. Niskienicze, cerkiew prawosławna,
ukończona 1653. Repr. wg G. N. Łohvyn,
Po Ukrainu, 1968
55. Nyzkinyći, (Ukrainę), Orthodox Church,
completed in 1653. Repr. from G. N. Lohvyn,
Po Ukrainu, 1968
56. Niskienicze, plan cerkwi prawosławnej,
Repr. wg Pamiatniki gradostroitielstva, t. 2,
1985
56. Nyzkinyci (Niskienicze), plan ofthe
Orthodox Church. Repr. from Pamiatniki
gradostroitielstva..., vol. 2, 1985
45
Sposób korzystania z ksiąg Montany był
różny. Żaden wzór nie został powtórzony do-
kładnie. Każdy bowiem architekt miał ambi-
cję zawsze coś zmienić, zgodnie z własnym
upodobaniem. Podobnie postępowano przy
korzystaniu z modeli graficznych innych
twórców, jak Sebastiana Serlia i Andrea Poz-
zo. Najczęściej, co prawda, owa zmiana pole-
gała na redukcji elementów, choć nie zawsze.
Artyści wybitni, jak Gisleni i Tylman z Ga-
meren, traktowali wzór jako punkt wyjścia
dla rozwinięcia własnej inwencji. Tak było
też w przypadku proj ektowania tabernakulów
krakowskich przez Baltazara Fontanę.
Najliczniejsze przykłady sięgania do
wzorów Montany znajdujemy w projektach
Gisleniego, który korzystał z rycin we
wszystkich trzech księgach Mediolańczyka.
Nie bez znaczenia było rzymskie pochodze-
nie architekta królewskiego i jego związek z
Akademią św. Łukasza, gdzie były przecho-
wywane rysunki Montany po śmierci arty-
sty. Wiele zawdzięczał inspiracji rycin
Mediolańczyka jezuicki architekt Paweł Gi-
życki, co wyraziło się w szeregu jego dzieł.
Recepcja wzorów przyczyniła się w
okresie pełnego i późnego baroku do inten-
syfikacji form pełnoplastycznych, światło-
cieniowych. Zwielokrotnione elementy wy-
rażały siłę, a operowanie liniami wklęsłymi
- wrażenie dynamicznego ruchu. Ujmowa-
nie fasad wygiętymi skrzydłami bocznymi
przyczyniło się do przestrzennej kompozy-
cji fasad kościołów i retabulów ołtarzowych
w duchu scenografii teatralnej z kulisami.
Modele Montany współdziałały w okresie
późnego baroku z dynamicznymi formami
wywodzącymi się ze sztuki Borrominiego,
Guariniego i Pozza.
Wyżej prezentowany przegląd dzieł sztu-
ki i problemów artystycznych upoważnia do
stwierdzenia, że znaczenie wzorów Monta-
ny dla architektury baroku w Polsce i na Li-
twie może nie dorównywało doniosłości
traktatów Sebastiana Serlio i Andrea Pozzo,
ale przewyższało znaczeniem wzorce An-
drea Palladia i Yincenzo Scamozziego.
55. Niskienicze, cerkiew prawosławna,
ukończona 1653. Repr. wg G. N. Łohvyn,
Po Ukrainu, 1968
55. Nyzkinyći, (Ukrainę), Orthodox Church,
completed in 1653. Repr. from G. N. Lohvyn,
Po Ukrainu, 1968
56. Niskienicze, plan cerkwi prawosławnej,
Repr. wg Pamiatniki gradostroitielstva, t. 2,
1985
56. Nyzkinyci (Niskienicze), plan ofthe
Orthodox Church. Repr. from Pamiatniki
gradostroitielstva..., vol. 2, 1985