Instytut Sztuki (Warschau) [Hrsg.]; Państwowy Instytut Sztuki (bis 1959) [Hrsg.]; Stowarzyszenie Historyków Sztuki [Hrsg.]: Biuletyn Historii Sztuki (62.2000)

105

WOJCIECH BOBERSKI
Warszawa, Instytut Sztuki PAN
Późnobarokowa cerkiew katedralna w Witebsku
i jej rzymski pierwowzór


1. Witebsk, Sobór Uspienski
(dawna katedra unicka
Wniebowzięcia NMP i bł. Jozafata).
Repr. wg A. Sapunow, Rieka Zapadnaja Dwina,
Witebsk 1893
1. Yitebsk, Cathedral of the Dormition
(farmer Uniate Cathedral
of the Assumption and Blessed Jozafat).
Repr. from A. Sapunor,
Ręka Zapadnaia Dvina,
Yitebsk 1893

Rzeka Witba wpadała do Zachod-
niej Dźwiny płynąc wąwozem
między dwoma najznaczniejszy-
mi wzniesieniami Witebska (ił. 5-6).
Wzgórze na jej południowym brzegu zaj-
mował Zamek Wysoki (splantowany
ostatecznie w końcu XIX wieku), u któ-
rego stóp rozrósł się Zamek Niski, będą-
cy w istocie właściwym grodem. Urwiste
wzgórze na północnym brzegu, zamien-
nie zwane Górą Łysą, Ostrą, Przeczy-
stieńską, Bazyliańską albo Uspieńską,
historia związała z arcybiskupem Jozafa-
tem Kuncewiczem. Było ono terenem
jego żarliwego apostolstwa, miejscem
męczeństwa, a następnie ośrodkiem kul-
tu. Do 1936 roku na szczycie wzgórza
stała późnobarokowa cerkiew, dominują-
ca w panoramie miasta i widoczna niemal
zjego każdego zakątka (il. 2, 12, 36). Fa-
sada zwrócona na zachód, usytuowana
niemal na osi mostu przez Dźwinę, ścią-
gała uwagę nadjeżdżających od strony
Połocka i Wilna (il. 1, 3, 15). Podążający
wzdłuż rzeki, traktem z Orszy i Mohyle-
wa długo mogli podziwiać majestatyczną
bryłę świątyni. Z perspektywy rynku i
placu ratuszowego doskonale zaznaczał
się wyniosły masyw jej prezbiterium.
Budowana przy bazyhańskim klaszto-
rze ku czci świętego męczennika Jozafata