DOI Heft:
Nr. 3-4
DOI Artikel:Recenzje
DOI Artikel:Polanowska, Jolanta: [Rezension von: Marie-Anne Dupuy (Hg.), Dominique-Vivant Denon. L'œil de Napoléon. Paris, Musée du Louvre, 20 octobre 1999-17 janvier 2000]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.49350#0699
678
Jolanta Polanowska
Całości dopełniają: życiorys Denona (pióra Pierre’a
Rosenberga) i jako aneksy - szczegółowe kalenda-
rium życia (autorstwa Marie-Anne Dupuy), katalog
zorganizowanej przez niego w 1814 roku w Luwrze
wystawy ecolesprimitives (pióra Preti Hamard), ka-
talog własnej kolekcji obrazów i rysunków Denona
(opracowany przez Marie-Anne Dupuy). Katalog
zamyka imponująca bibliografia, która dzięki związ-
kom Denona z Napoleonem właściwie dotyczy pro-
blematyki: „Napoleon a sztuki piękne”, i indeks oso-
bowy.
Jedną z wielu merytorycznych zalet omawiane-
go katalogu jest jego problemowy, dobrze przemy-
ślany układ. Wszystkie artykuły i dokumentacja ka-
talogowa zostały uporządkowane w sześć działów
tematycznych: 1. Itineraires d’un amateur (s. 62-
105), 2. Denon en Egypte (s. 108-127), 3. „Le plus
beau musee de l’univers” (s. 130-267), 4. Denon
directeur des arts (s. 270-389), 5. Vivant Denon col-
lectionneur (s. 392-469) i 6. Lesportraits [Denona]
(s. 472-491). Te sześć dużych części mieści w sobie
dwadzieścia wyodrębnionych merytorycznie „pod-
rozdziałów”, w których ukazano wszechstronną
działalność głównego bohatera wystawy. Jak zapo-
wiada to tytuł Dominique-Vivant Denon. L’oeil de
Napoleon - główną myślą ekspozycji było skupie-
nie się na najważniejszym i najciekawszym okresie
jego życia — działalności publicznej w okresie napo-
leońskim. Oddają to proporcje poszczególnych par-
tii katalogu. Części 3. i 4. (s. 130-389) stanowią pra-
wie połowę całości tekstu, odpowiadając koncepcji
wystawy oddzielającej Denona jako „artystę-świad-
ka czasów przełomu” od Denona jako osoby pu-
blicznej kierującej muzealnictwem i życiem arty-
stycznym Napoleońskiej Francji. Ponieważ ranga
faktów z obu części jest niewspółmierna, takie wy-
ważenie proporcji wydaje się być uzasadnione.
W sumie zaletą koncepcji wystawy jest bogactwo
prezentowanych treści, a to za sprawą samego De-
nona - osobistości, która potrafiła być w centrum
wydarzeń politycznych, ideowych i artystycznych
swej burzliwej i przełomowej epoki schyłku Ancien
Regimeu, Rewolucji i Cesarstwa Napoleona.
Tu warto jak najkrócej przywołać jego koleje
życia. Denon wywodzący się z drobnej szlachty
burgundzkiej, studiował prawo w Paryżu, jednocze-
śnie ucząc się rysunku u malarza Noela Halle’a.
Następnie dostał się na dwór Ludwika XV i do służ-
by dyplomatycznej. W latach 1773-1785 przebywał
kolejno w Petersburgu, Genewie, gdzie zawarł
4 O bliższych okolicznościach członkostwa w akademii,
w tym o związku z tym polemiki Denona ze Stanisławem
Kostką Potockim zob. mój artykuł Polemika Dominique-
Vivanta Denona ze Stanisławem Kostką Potockim - List
znajomość z Wolterem, i w Neapolu, gdzie wszedł
do środowiska badaczy i kolekcjonerów sztuki an-
tycznej. Po załamaniu się kariery dyplomatycznej
zwrócił się do rytownictwa i jako rytownik, w 1787
roku został członkiem Academie Royale de Peinture
et Sculpture4. W pierwszym okresie Rewolucji prze-
bywał w Wenecji, a po powrocie do Paryża został
„rytownikiem narodowym”. Następnie wiążąc swą
karierę z cesarzem Napoleonem, wziął udział w wy-
prawie do Egiptu, a jej plonem naukowym była jego
szeroko znana publikacja Yoyage dans la Basse et la
Haute Egypte (1802), w której przedstawił sztukę
tego kraju. Był faktycznym ministrem sztuk pięknych
i dyrektorem Musee Napoleon, z którego zamierzał
stworzyć najważniejsze muzeum Europy. Gromadził
w nim dzieła, które osobiście wyszukiwał przemie-
rzając kontynent w ślad za armią francuską, kiedy to
w latach 1805-1811 odwiedził Włochy, Niemcy, Au-
strię, Hiszpanię i Polskę. Po upadku Napoleona, już
jako prywatna osoba, poświęcił się własnemu kolek-
cjonerstwu, uprawianiu litografii i pisarstwu o sztuce.
Na część „biograficzną” - poświęconą Denono-
wi jako „artyście-świadkowi przełomowych cza-
sów” składa się kilka „rozdziałków” o charakterze
poniekąd przyczynkarskim. W dziale pierwszym
Itineraires d’un amateur znajdują się trzy artykuły
o różnych stronach twóczości: literackiej (autorstwa
Martine Reid) i rytowniczej (autorstwa Adriana Go-
etza i Udolpho van de Sandta). Ich zestawienie wyda-
je się świadczyć, że pod względem rangi i oddziały-
wania ważniejsza była działalność Denona na niwie
literackiej. Bowiem, oprócz utworów beletrystycz-
nych, był on współpracownikiem monumentalnego
wydawnictwa, ważnego dla zainteresowań sztuką an-
tyku i dla kształtowania się odrębnego gatunku lite-
rackiego voyage pittoresque, jakim była publikacja
Jean-Claude’a Richarda abbe de Saint-Nona, Yoyage
pittoresque ou description des royaumes de Naples et
de Sidle (5 vols., 1781-1786). W katalogu ukazano
też pokłosie tej współpracy w postaci własnych utwo-
rów Denona, przez co został dostarczony materiał
porównawczy dla zestawień z jego późniejszymi pra-
cami. W przeglądzie twórczości rytowniczej, której
jedną z części zatytułowano Amateur, collection-
neur, pasticheur?, Goetz ukazał dość liczne jego
prac inspirowane dziełami dawnych mistrzów, od
Diirera, Rafaela i Rembrandta, prac, które sam De-
non określał jako: „według”, „w rodzaju” lub „dans
le gout”. Znacznie szersze, problemowe ujęcie nadał
van de Sandt swemu Esquisse d’un portrait de
P.[ana] De Non, W odpowiedzi na « List cudzoziemca
o Salonie 1787» i jego konteksty. „Ikonotheka”, 15, 2001,
w druku.
Jolanta Polanowska
Całości dopełniają: życiorys Denona (pióra Pierre’a
Rosenberga) i jako aneksy - szczegółowe kalenda-
rium życia (autorstwa Marie-Anne Dupuy), katalog
zorganizowanej przez niego w 1814 roku w Luwrze
wystawy ecolesprimitives (pióra Preti Hamard), ka-
talog własnej kolekcji obrazów i rysunków Denona
(opracowany przez Marie-Anne Dupuy). Katalog
zamyka imponująca bibliografia, która dzięki związ-
kom Denona z Napoleonem właściwie dotyczy pro-
blematyki: „Napoleon a sztuki piękne”, i indeks oso-
bowy.
Jedną z wielu merytorycznych zalet omawiane-
go katalogu jest jego problemowy, dobrze przemy-
ślany układ. Wszystkie artykuły i dokumentacja ka-
talogowa zostały uporządkowane w sześć działów
tematycznych: 1. Itineraires d’un amateur (s. 62-
105), 2. Denon en Egypte (s. 108-127), 3. „Le plus
beau musee de l’univers” (s. 130-267), 4. Denon
directeur des arts (s. 270-389), 5. Vivant Denon col-
lectionneur (s. 392-469) i 6. Lesportraits [Denona]
(s. 472-491). Te sześć dużych części mieści w sobie
dwadzieścia wyodrębnionych merytorycznie „pod-
rozdziałów”, w których ukazano wszechstronną
działalność głównego bohatera wystawy. Jak zapo-
wiada to tytuł Dominique-Vivant Denon. L’oeil de
Napoleon - główną myślą ekspozycji było skupie-
nie się na najważniejszym i najciekawszym okresie
jego życia — działalności publicznej w okresie napo-
leońskim. Oddają to proporcje poszczególnych par-
tii katalogu. Części 3. i 4. (s. 130-389) stanowią pra-
wie połowę całości tekstu, odpowiadając koncepcji
wystawy oddzielającej Denona jako „artystę-świad-
ka czasów przełomu” od Denona jako osoby pu-
blicznej kierującej muzealnictwem i życiem arty-
stycznym Napoleońskiej Francji. Ponieważ ranga
faktów z obu części jest niewspółmierna, takie wy-
ważenie proporcji wydaje się być uzasadnione.
W sumie zaletą koncepcji wystawy jest bogactwo
prezentowanych treści, a to za sprawą samego De-
nona - osobistości, która potrafiła być w centrum
wydarzeń politycznych, ideowych i artystycznych
swej burzliwej i przełomowej epoki schyłku Ancien
Regimeu, Rewolucji i Cesarstwa Napoleona.
Tu warto jak najkrócej przywołać jego koleje
życia. Denon wywodzący się z drobnej szlachty
burgundzkiej, studiował prawo w Paryżu, jednocze-
śnie ucząc się rysunku u malarza Noela Halle’a.
Następnie dostał się na dwór Ludwika XV i do służ-
by dyplomatycznej. W latach 1773-1785 przebywał
kolejno w Petersburgu, Genewie, gdzie zawarł
4 O bliższych okolicznościach członkostwa w akademii,
w tym o związku z tym polemiki Denona ze Stanisławem
Kostką Potockim zob. mój artykuł Polemika Dominique-
Vivanta Denona ze Stanisławem Kostką Potockim - List
znajomość z Wolterem, i w Neapolu, gdzie wszedł
do środowiska badaczy i kolekcjonerów sztuki an-
tycznej. Po załamaniu się kariery dyplomatycznej
zwrócił się do rytownictwa i jako rytownik, w 1787
roku został członkiem Academie Royale de Peinture
et Sculpture4. W pierwszym okresie Rewolucji prze-
bywał w Wenecji, a po powrocie do Paryża został
„rytownikiem narodowym”. Następnie wiążąc swą
karierę z cesarzem Napoleonem, wziął udział w wy-
prawie do Egiptu, a jej plonem naukowym była jego
szeroko znana publikacja Yoyage dans la Basse et la
Haute Egypte (1802), w której przedstawił sztukę
tego kraju. Był faktycznym ministrem sztuk pięknych
i dyrektorem Musee Napoleon, z którego zamierzał
stworzyć najważniejsze muzeum Europy. Gromadził
w nim dzieła, które osobiście wyszukiwał przemie-
rzając kontynent w ślad za armią francuską, kiedy to
w latach 1805-1811 odwiedził Włochy, Niemcy, Au-
strię, Hiszpanię i Polskę. Po upadku Napoleona, już
jako prywatna osoba, poświęcił się własnemu kolek-
cjonerstwu, uprawianiu litografii i pisarstwu o sztuce.
Na część „biograficzną” - poświęconą Denono-
wi jako „artyście-świadkowi przełomowych cza-
sów” składa się kilka „rozdziałków” o charakterze
poniekąd przyczynkarskim. W dziale pierwszym
Itineraires d’un amateur znajdują się trzy artykuły
o różnych stronach twóczości: literackiej (autorstwa
Martine Reid) i rytowniczej (autorstwa Adriana Go-
etza i Udolpho van de Sandta). Ich zestawienie wyda-
je się świadczyć, że pod względem rangi i oddziały-
wania ważniejsza była działalność Denona na niwie
literackiej. Bowiem, oprócz utworów beletrystycz-
nych, był on współpracownikiem monumentalnego
wydawnictwa, ważnego dla zainteresowań sztuką an-
tyku i dla kształtowania się odrębnego gatunku lite-
rackiego voyage pittoresque, jakim była publikacja
Jean-Claude’a Richarda abbe de Saint-Nona, Yoyage
pittoresque ou description des royaumes de Naples et
de Sidle (5 vols., 1781-1786). W katalogu ukazano
też pokłosie tej współpracy w postaci własnych utwo-
rów Denona, przez co został dostarczony materiał
porównawczy dla zestawień z jego późniejszymi pra-
cami. W przeglądzie twórczości rytowniczej, której
jedną z części zatytułowano Amateur, collection-
neur, pasticheur?, Goetz ukazał dość liczne jego
prac inspirowane dziełami dawnych mistrzów, od
Diirera, Rafaela i Rembrandta, prac, które sam De-
non określał jako: „według”, „w rodzaju” lub „dans
le gout”. Znacznie szersze, problemowe ujęcie nadał
van de Sandt swemu Esquisse d’un portrait de
P.[ana] De Non, W odpowiedzi na « List cudzoziemca
o Salonie 1787» i jego konteksty. „Ikonotheka”, 15, 2001,
w druku.