DOI Heft:
[Nr. 2]
DOI Artikel:Peters, C. H.: Oud - Groningen, [1]
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.19806#0099
stond, om ’t even of het kunst- of oudheidkundige, of historische waarde had, tot
er eindelijk zooveel goeds was opgeruimd en gesloopt, dat er eene tegenbeweging ont-
stond, zich op ’t laatst uitend voor het verplicht behoud van alles wat maar oud
was en maar van eenige kunstwaarde geacht werd te zijn.
Uit dit kort overzicht in vogelvlucht van de stad,
vanaf de IXde tot en met de XlXde eeuw, alzoo over
een tijdvak van elf achtereenvolgende eeuwen, blijkt m. i.
opvallend een zeer eigenaardig feit, en wel dit, dat in
het leven dezer stad over dat tijdvak, bij herhaling, als
het ware telkens opnieuw, op eene eeuw van bizondere
daadkracht en ontwikkeling, er eene is gevolgd van rust,
van betrekkelijken stilstand, van teruggang soms.
Was in IXde eeuw, na zich hersteld te hebben
van hare verwoesting door de Noormannen, de bouw
eener steenen eener overwelfde kerk, een feit, getuigend
van hare toenmalige beteekenis als markt-plaats reeds, uit
de Xde eeuw is geen enkele daad van belang geboekt,
zij schuilt geheel in ’t duister. In de Xlde eeuw daaren-
tegen komt er licht, zij krijgt nu den Bisschop van Utrecht
tot Heer, en de Utrechtsche kerk tot bezitster van het
keizerlijk landgoed, binnen en om haar gelegen en komt
daardoor in veelvuldige aanraking met de Stad Utrecht,
destijds de eerste Stad van ons land. In het begin der
XUde eeuw in strijd gekomen met haar Heer, over hare
ommuring, was zij eerst tegen of in het begin van de
helft dier eeuw in staat hare eigen ommuring te veroveren,
zich van nu af steeds vrijer gevoelend, steeds vrijer bewegend.
Met de Xlllde eeuw begint voor haar, begint de
voor het stede-lichaam zelf belangrijkste eeuw, die waarin
zij haar haven verlegt, hare markt vergroot, hare rivier
stadwaarts leidt, haar geheelen aanleg blijvend verbetert,
twee nieuwe parochie-kerken sticht en hare verhouding
tot het Gewest ten goeden regelt. In de XlVde worden Afb. 39. Gevel met schelp-
, . . , . . , 1-11 vensters te Emden.
het stadsbestuur, de rechtspraak, de statuten der gilden, enz.
nader geregeld, gewijzigd en verbeterd en pacht zij
van het Dom-kapittel het Goorecht en de rechten van het Kapittel in de stad.
In de XVde eeuw bereikt zij haar grootsten bloei, haar grootsten invloed en macht
in en over het Gewest, en ten teeken daarvan bouwt zij zich zelve nu een blijvend monument,
haar sint Meertens-toren, in zijn eenvoudigen hoofdvorm, een der merkwaardigste midden-
87
er eindelijk zooveel goeds was opgeruimd en gesloopt, dat er eene tegenbeweging ont-
stond, zich op ’t laatst uitend voor het verplicht behoud van alles wat maar oud
was en maar van eenige kunstwaarde geacht werd te zijn.
Uit dit kort overzicht in vogelvlucht van de stad,
vanaf de IXde tot en met de XlXde eeuw, alzoo over
een tijdvak van elf achtereenvolgende eeuwen, blijkt m. i.
opvallend een zeer eigenaardig feit, en wel dit, dat in
het leven dezer stad over dat tijdvak, bij herhaling, als
het ware telkens opnieuw, op eene eeuw van bizondere
daadkracht en ontwikkeling, er eene is gevolgd van rust,
van betrekkelijken stilstand, van teruggang soms.
Was in IXde eeuw, na zich hersteld te hebben
van hare verwoesting door de Noormannen, de bouw
eener steenen eener overwelfde kerk, een feit, getuigend
van hare toenmalige beteekenis als markt-plaats reeds, uit
de Xde eeuw is geen enkele daad van belang geboekt,
zij schuilt geheel in ’t duister. In de Xlde eeuw daaren-
tegen komt er licht, zij krijgt nu den Bisschop van Utrecht
tot Heer, en de Utrechtsche kerk tot bezitster van het
keizerlijk landgoed, binnen en om haar gelegen en komt
daardoor in veelvuldige aanraking met de Stad Utrecht,
destijds de eerste Stad van ons land. In het begin der
XUde eeuw in strijd gekomen met haar Heer, over hare
ommuring, was zij eerst tegen of in het begin van de
helft dier eeuw in staat hare eigen ommuring te veroveren,
zich van nu af steeds vrijer gevoelend, steeds vrijer bewegend.
Met de Xlllde eeuw begint voor haar, begint de
voor het stede-lichaam zelf belangrijkste eeuw, die waarin
zij haar haven verlegt, hare markt vergroot, hare rivier
stadwaarts leidt, haar geheelen aanleg blijvend verbetert,
twee nieuwe parochie-kerken sticht en hare verhouding
tot het Gewest ten goeden regelt. In de XlVde worden Afb. 39. Gevel met schelp-
, . . , . . , 1-11 vensters te Emden.
het stadsbestuur, de rechtspraak, de statuten der gilden, enz.
nader geregeld, gewijzigd en verbeterd en pacht zij
van het Dom-kapittel het Goorecht en de rechten van het Kapittel in de stad.
In de XVde eeuw bereikt zij haar grootsten bloei, haar grootsten invloed en macht
in en over het Gewest, en ten teeken daarvan bouwt zij zich zelve nu een blijvend monument,
haar sint Meertens-toren, in zijn eenvoudigen hoofdvorm, een der merkwaardigste midden-
87