DOI Heft:
[Nr. 3]
DOI Artikel:Miert, Ludovicus van: Een XVe-Eeuwsche nederlandsche miskelk in Zuid-Amerika
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19806#0133
landschen oorsprong. Hij is tien engelsche duimen (ongeveer 25 cm.) hoog, heeft een
breede, ondiepe cuppa en een zeer breeden voet. Daarop is een schild aangebracht met
dwarsbalken in email, rood en blauw, waarschijnlijk het wapen der schenkers, en langs
den buitenrand staat een Hollandsch opschrift: »Deze kelk behoort aan Jan en Ponter
van Buthvelden om te dienen in de kapel van Ste Catharina te Porcem, gemaakt in het
jaar 1475 Bid voor hem”. Dit jaartal brengt ons terug tot 17 jaar vóór de ontdekking van
Amerika door Columbus. Nog een andere merkwaardige bijzonderheid is, dat het goud op het
zilver is vastgeslagen en er niet als een metaallaag op ligt, gelijk dit bij de nieuwe procédé’s het
geval is. (The gold was been beaten on the silver, not washed on, as in the modern process)”.
Deze mededeeling was te verrassend, om niet tot nader onderzoek aan te sporen,
vooral omdat de eigennamen, zooals zij werden ge-
lezen, het opschrift bijna tot een puzzle maakten.
Dezelfde vriendenhand bezorgde me eenigen
tijd later twee welgeslaagde foto’s, door de goede
zorgen van den pastoor van New-Amsterdam ter
plaatse zelve gemaakt. Zij geven een gothischen
miskelk te zien, eenvoudig, maar door zijn juiste
verhoudingen toch zeer sierlijk van vorm. Alleen de
nodus is met meer zorg bewerkt en met ornamenten
versierd. Uit de oneffenheden, die op den voet
zichtbaar zijn, zou men opmaken, dat het opgelegde
goud op enkele plaatsen heeft losgelaten. Langs den
voet loopt een parelrand. Het opschrift volgt de
buitenzijde van vier der zes lobben, waarin de voet
is verdeeld. Voorgelicht door de bovenvermelde
Engelsche vertaling en geholpen door het vergrootglas
meen ik te kunnen lezen als volgt:
ftcïift üctjocrt Sfati en IDouter ban
#utfjeuében nm te dienen in tjoer capeïïe ban
Jbntc ïtatijarina te ÏDaerctnn gljemaecftt int jaci* .JttCvCCClïjCP.
Wat volgt is op de foto niet te ontcijferen. Hier moet ik op mijn zegsman
vertrouwen, die schreef: pray for him. Er moet dus staan: »bid v. sie” of iets dergelijks.
Het wapenschild is aangebracht op dezelfde lobbe, waarop de geslachtsnaam »van
Outheusden” gegraveerd staat.
De eerste eigenaars van den kelk zijn geen volkomen onbekenden. Zij behoorden
tot de hofhouding van Philips van Bourgondië, bekend als Philips de Goede, en
bekleedden er het ambt van »kamerknecht” of kamerdienaar en juwelier — »bewaerre van
onse juwelen”, gelijk het in de oude stukken genoemd wordt, — zeker een post van
vertrouwen.
Over het geslacht der Heeren van Oudheusden schreef de bekende genealoog
121
breede, ondiepe cuppa en een zeer breeden voet. Daarop is een schild aangebracht met
dwarsbalken in email, rood en blauw, waarschijnlijk het wapen der schenkers, en langs
den buitenrand staat een Hollandsch opschrift: »Deze kelk behoort aan Jan en Ponter
van Buthvelden om te dienen in de kapel van Ste Catharina te Porcem, gemaakt in het
jaar 1475 Bid voor hem”. Dit jaartal brengt ons terug tot 17 jaar vóór de ontdekking van
Amerika door Columbus. Nog een andere merkwaardige bijzonderheid is, dat het goud op het
zilver is vastgeslagen en er niet als een metaallaag op ligt, gelijk dit bij de nieuwe procédé’s het
geval is. (The gold was been beaten on the silver, not washed on, as in the modern process)”.
Deze mededeeling was te verrassend, om niet tot nader onderzoek aan te sporen,
vooral omdat de eigennamen, zooals zij werden ge-
lezen, het opschrift bijna tot een puzzle maakten.
Dezelfde vriendenhand bezorgde me eenigen
tijd later twee welgeslaagde foto’s, door de goede
zorgen van den pastoor van New-Amsterdam ter
plaatse zelve gemaakt. Zij geven een gothischen
miskelk te zien, eenvoudig, maar door zijn juiste
verhoudingen toch zeer sierlijk van vorm. Alleen de
nodus is met meer zorg bewerkt en met ornamenten
versierd. Uit de oneffenheden, die op den voet
zichtbaar zijn, zou men opmaken, dat het opgelegde
goud op enkele plaatsen heeft losgelaten. Langs den
voet loopt een parelrand. Het opschrift volgt de
buitenzijde van vier der zes lobben, waarin de voet
is verdeeld. Voorgelicht door de bovenvermelde
Engelsche vertaling en geholpen door het vergrootglas
meen ik te kunnen lezen als volgt:
ftcïift üctjocrt Sfati en IDouter ban
#utfjeuében nm te dienen in tjoer capeïïe ban
Jbntc ïtatijarina te ÏDaerctnn gljemaecftt int jaci* .JttCvCCClïjCP.
Wat volgt is op de foto niet te ontcijferen. Hier moet ik op mijn zegsman
vertrouwen, die schreef: pray for him. Er moet dus staan: »bid v. sie” of iets dergelijks.
Het wapenschild is aangebracht op dezelfde lobbe, waarop de geslachtsnaam »van
Outheusden” gegraveerd staat.
De eerste eigenaars van den kelk zijn geen volkomen onbekenden. Zij behoorden
tot de hofhouding van Philips van Bourgondië, bekend als Philips de Goede, en
bekleedden er het ambt van »kamerknecht” of kamerdienaar en juwelier — »bewaerre van
onse juwelen”, gelijk het in de oude stukken genoemd wordt, — zeker een post van
vertrouwen.
Over het geslacht der Heeren van Oudheusden schreef de bekende genealoog
121