DOI Heft:
[Nr. 6]
DOI Artikel:Byvanck, Alexander W.: Noord-Nederlandsche miniaturen der 15de eeuw in handschriften van den Bijbel: Handschriften te Amsterdam en Middelburg
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19806#0272
NOORD-NEDERLANDSCHE MINIATUREN DER 15de EEUW IN
HANDSCHRIFTEN VAN DEN BIJBEL.
Handschriften te Amsterdam en Middelburg.
De studie der schilderkunst in Noord-Nederlandsche handschriften heeft in de laatste
jaren weinig voortgang gemaakt. Reeds in 1899 gaf Prof. Vogelsang een voortreffelijk
overzicht van deze kunst in zijn dissertatie : Hollandische Miniaturen des spateren Mittelalters.
Daarmede was het onderzoek in zekeren zin afgesloten. En men is bij de resultaten van
dit werk blijven staan.
Toch zal zonder twijfel een uitvoerig beschrijven der handschriften en het vergelijken
van deze beschrijvingen onze kennis nog in allerlei bijzonderheden kunnen verbeteren.
Bovendien zijn nieuwe handschriften met miniaturen bekend geworden. En deze hand-
schriften moet men voegen bij de vroeger vastgestelde groepen. Daarbij zijn deze groepen
wederom te bestudeeren. En op grond van het nieuwe materiaal en de nieuwe kennis
zal het noodig wezen het overzicht van de ontwikkeling der schilderkunst in de hand-
schriften te herzien.
Voor een dergelijk overzicht moet men trachten de handschriften te brengen in een
doorloopende en geordende reeks En het zal niet moeilijk zijn een dergelijke reeks samen
te stellen. Want bij de handschriften is men veelal door uiterlijke omstandigheden in staat
een aantal exemplaren met volkomen zekerheid te dateeren. Met hulp van die gedateerde
handschriften kan men dan door vergelijken ook anderen in de reeks opnemen.
Bovendien weet men van enkele handschriften de plaats, waar zij zijn ontstaan.
Daarbij leert men eenige scholen van schilders kennen. En men kan ook een voorstelling
geven van de kunst van versieren der handschriften in verschillende plaatsen van ons
land op verschillende tijden. Bij andere handschriften weet men door de manier van
schilderen en door de gebruikte motieven een aantal meesters aan te wijzen, die te zamen
in een atelier hebben gewerkt. En men zal ook de overlevering in een dergelijk atelier
kunnen naspeuren.
Op die wijze is het dus wellicht mogelijk een volledig geordende en gedateerde
reeks van handschriften te verkrijgen, een reeks, die men zoo hij geen andere klasse van
monumenten kan samenstellen. En een dergelijke reeks zal voorzeker onze kennis van de
kunst in Noord-Nederland ten zeerste verrijken.
Maar voorloopig is van zulk een vermeerdering van kennis nog geen sprake.
Eerst heeft men zich bij de studie nog telkens te bepalen tot een beperkt gebied. Alleen
wanneer men het materiaal in bijzonderheden kent en voldoende heeft bewerkt, zal het
mogelijk zijn ook van het geheel een betere voorstelling te vormen. Het onderzoek der
nog niet bekend gemaakte handschriften met het bestudeeren van alle beschikbare gegevens
moet daarbij voorafgaan.
Als bijdrage tot de kennis der schilderkunst in Noord-Nederlandsche handschriften
der 15de eeuw wil ik thans een Nederlandschen Bijbel met miniaturen bekend maken. Van
260
HANDSCHRIFTEN VAN DEN BIJBEL.
Handschriften te Amsterdam en Middelburg.
De studie der schilderkunst in Noord-Nederlandsche handschriften heeft in de laatste
jaren weinig voortgang gemaakt. Reeds in 1899 gaf Prof. Vogelsang een voortreffelijk
overzicht van deze kunst in zijn dissertatie : Hollandische Miniaturen des spateren Mittelalters.
Daarmede was het onderzoek in zekeren zin afgesloten. En men is bij de resultaten van
dit werk blijven staan.
Toch zal zonder twijfel een uitvoerig beschrijven der handschriften en het vergelijken
van deze beschrijvingen onze kennis nog in allerlei bijzonderheden kunnen verbeteren.
Bovendien zijn nieuwe handschriften met miniaturen bekend geworden. En deze hand-
schriften moet men voegen bij de vroeger vastgestelde groepen. Daarbij zijn deze groepen
wederom te bestudeeren. En op grond van het nieuwe materiaal en de nieuwe kennis
zal het noodig wezen het overzicht van de ontwikkeling der schilderkunst in de hand-
schriften te herzien.
Voor een dergelijk overzicht moet men trachten de handschriften te brengen in een
doorloopende en geordende reeks En het zal niet moeilijk zijn een dergelijke reeks samen
te stellen. Want bij de handschriften is men veelal door uiterlijke omstandigheden in staat
een aantal exemplaren met volkomen zekerheid te dateeren. Met hulp van die gedateerde
handschriften kan men dan door vergelijken ook anderen in de reeks opnemen.
Bovendien weet men van enkele handschriften de plaats, waar zij zijn ontstaan.
Daarbij leert men eenige scholen van schilders kennen. En men kan ook een voorstelling
geven van de kunst van versieren der handschriften in verschillende plaatsen van ons
land op verschillende tijden. Bij andere handschriften weet men door de manier van
schilderen en door de gebruikte motieven een aantal meesters aan te wijzen, die te zamen
in een atelier hebben gewerkt. En men zal ook de overlevering in een dergelijk atelier
kunnen naspeuren.
Op die wijze is het dus wellicht mogelijk een volledig geordende en gedateerde
reeks van handschriften te verkrijgen, een reeks, die men zoo hij geen andere klasse van
monumenten kan samenstellen. En een dergelijke reeks zal voorzeker onze kennis van de
kunst in Noord-Nederland ten zeerste verrijken.
Maar voorloopig is van zulk een vermeerdering van kennis nog geen sprake.
Eerst heeft men zich bij de studie nog telkens te bepalen tot een beperkt gebied. Alleen
wanneer men het materiaal in bijzonderheden kent en voldoende heeft bewerkt, zal het
mogelijk zijn ook van het geheel een betere voorstelling te vormen. Het onderzoek der
nog niet bekend gemaakte handschriften met het bestudeeren van alle beschikbare gegevens
moet daarbij voorafgaan.
Als bijdrage tot de kennis der schilderkunst in Noord-Nederlandsche handschriften
der 15de eeuw wil ik thans een Nederlandschen Bijbel met miniaturen bekend maken. Van
260