DOI Heft:
[Nr. 6]
DOI Artikel:Byvanck, Alexander W.: Noord-Nederlandsche miniaturen der 15de eeuw in handschriften van den Bijbel: Handschriften te Amsterdam en Middelburg
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.19806#0286
Bibliotheek te Brussel (9018—9, 9020—3; J. v. d. Gheyn. Catalog ue des manuscrits I,
blz. 52—55). In dit handschrift vindt men aangeteekend, dat het is geschreven in 1431.
En een repliek daarvan is de Bijbel op perkament van de Koninklijke Bibliotheek in
Den Haag (Hs. 78 D 38 = Y 401).
De oudste versiering in deze handschriften vertoont het karakter van een vroegeren
tijd dan het werk van den eersten Meester in den Bijbel te Amsterdam en Middelburg.
Maar toch konden wij vaststellen, dat de oudste versieringen in dezen laatgenoemden Bijbel
behooren tot dezelfde groep als de Bijbels te Londen, Brussel en Den Haag. Want in
al deze handschriften vindt men voor de miniatuur met het verdrinken van Pharao dezelfde
motieven gebruikt. En wij wisten ook reeds, dat de traditie zich geruimen tijd in deze
Bijbels handhaafde. De Bijbel immers in de Hofbibliotheek te München (C. Gm. 1102),
die tot dezelfde groep behoort, draagt het jaartal 1439.
Een tweede groep handschriften van den Bijbel is een dertigtal jaren later te
stellen. Daarvan is de voornaamste de Bijbel in twee deelen te Weenen, die nog onlangs
is besproken door F. Winckler (Jahrbuch der kunsthistorischen Sammlungen des allerhöchsten
Kaiserhauses XXXII, 1915, blz. 324). In dezen Bijbel is het belangrijkste de miniaturen
van twee schilders. Elk van hen heeft het begin van een der beide deelen versierd. En
door deze schilders is, zooals Winckler opmerkte, ook het Gebedenboek van Gijsbrecht
van Brederode gemaakt, dat thans berust in de Bibliotheek te Luik (No. 13). De heiligen
in den kalender van het Gebedenboek bewijzen, dat het is vervaardigd in het Bisdom
Utrecht. En ook de versiering van het boek vertoont geheel het karakter van Noord-
Nederlandsche kunst. — Gijsbrecht van Brederode is geboren in 1416. Bisschop van Utrecht
geworden, moest hij reeds in 1456 plaats maken voor David van Bourgondië. Het
portret van Gijsbrecht met zijn wapen vindt men in het Gebedenboek. Hij is daar
afgebeeld als een betrekkelijk jonge man. En Winckler meent te mogen vaststellen, dat
het Gebedenboek is versierd omstreeks 1455.
De versiering van den Bijbel te Weenen is voltooid door eenige andere meesters.
En onder hen was de voornaamste de Meester van den papieren Bijbel in de Koninklijke
Bibliotheek te Den Haag (Hs 78 D 39 = Y 402). Van dezen Bijbel bevindt zich het
tweede deel in de Universiteitsbibliotheek te Gent (430, 632). En in dit laatste deel
staat het jaartal 1468.
De versiering in de Bijbels van de tweede groep is nu zonder twijfel jonger dan
het werk van den tweeden Meester in den Bijbel te Amsterdam en Middelburg. Op die
wijze vult de thans bekend gemaakte Bijbel een leemte in onze kennis van de ontwikkeling
der handschriften. En daarom zijn juist deze miniaturen van zoo bijzonder groot belang.
Er zijn in dit werk nog tal van elementen, die herinneren aan oudere kunst, vooral bij
het behandelen der kleuren. Maar in andere opzichten heeft deze Meester den voortgang
der kunst medegemaakt. Zijn werk is een voortzetting van de oudere miniaturen. Daarvan
bewaart het nog de oorspronkelijke kracht. En tegelijkertijd bereidt het de kunst der
volgende groep voor.
274
blz. 52—55). In dit handschrift vindt men aangeteekend, dat het is geschreven in 1431.
En een repliek daarvan is de Bijbel op perkament van de Koninklijke Bibliotheek in
Den Haag (Hs. 78 D 38 = Y 401).
De oudste versiering in deze handschriften vertoont het karakter van een vroegeren
tijd dan het werk van den eersten Meester in den Bijbel te Amsterdam en Middelburg.
Maar toch konden wij vaststellen, dat de oudste versieringen in dezen laatgenoemden Bijbel
behooren tot dezelfde groep als de Bijbels te Londen, Brussel en Den Haag. Want in
al deze handschriften vindt men voor de miniatuur met het verdrinken van Pharao dezelfde
motieven gebruikt. En wij wisten ook reeds, dat de traditie zich geruimen tijd in deze
Bijbels handhaafde. De Bijbel immers in de Hofbibliotheek te München (C. Gm. 1102),
die tot dezelfde groep behoort, draagt het jaartal 1439.
Een tweede groep handschriften van den Bijbel is een dertigtal jaren later te
stellen. Daarvan is de voornaamste de Bijbel in twee deelen te Weenen, die nog onlangs
is besproken door F. Winckler (Jahrbuch der kunsthistorischen Sammlungen des allerhöchsten
Kaiserhauses XXXII, 1915, blz. 324). In dezen Bijbel is het belangrijkste de miniaturen
van twee schilders. Elk van hen heeft het begin van een der beide deelen versierd. En
door deze schilders is, zooals Winckler opmerkte, ook het Gebedenboek van Gijsbrecht
van Brederode gemaakt, dat thans berust in de Bibliotheek te Luik (No. 13). De heiligen
in den kalender van het Gebedenboek bewijzen, dat het is vervaardigd in het Bisdom
Utrecht. En ook de versiering van het boek vertoont geheel het karakter van Noord-
Nederlandsche kunst. — Gijsbrecht van Brederode is geboren in 1416. Bisschop van Utrecht
geworden, moest hij reeds in 1456 plaats maken voor David van Bourgondië. Het
portret van Gijsbrecht met zijn wapen vindt men in het Gebedenboek. Hij is daar
afgebeeld als een betrekkelijk jonge man. En Winckler meent te mogen vaststellen, dat
het Gebedenboek is versierd omstreeks 1455.
De versiering van den Bijbel te Weenen is voltooid door eenige andere meesters.
En onder hen was de voornaamste de Meester van den papieren Bijbel in de Koninklijke
Bibliotheek te Den Haag (Hs 78 D 39 = Y 402). Van dezen Bijbel bevindt zich het
tweede deel in de Universiteitsbibliotheek te Gent (430, 632). En in dit laatste deel
staat het jaartal 1468.
De versiering in de Bijbels van de tweede groep is nu zonder twijfel jonger dan
het werk van den tweeden Meester in den Bijbel te Amsterdam en Middelburg. Op die
wijze vult de thans bekend gemaakte Bijbel een leemte in onze kennis van de ontwikkeling
der handschriften. En daarom zijn juist deze miniaturen van zoo bijzonder groot belang.
Er zijn in dit werk nog tal van elementen, die herinneren aan oudere kunst, vooral bij
het behandelen der kleuren. Maar in andere opzichten heeft deze Meester den voortgang
der kunst medegemaakt. Zijn werk is een voortzetting van de oudere miniaturen. Daarvan
bewaart het nog de oorspronkelijke kracht. En tegelijkertijd bereidt het de kunst der
volgende groep voor.
274