DOI Seite / Zitierlink:
https://doi.org/10.11588/diglit.28749#0370
J4+
Dissertatio ad Regulam
r-
H A nc doftrinam ipsamet veritasprobat subsequenti
sentenria, Sic&cuscdcoducatumyr&siet, amboinfo-
veamcadunt : Dicebatur hocdeDostoribus, qui eo
tempore erant praeomni hominumgenereinlegeDei
acSynagogae peritissimi, quia dicebatur deLegisperi-
usgentis Judaicae, m qua solanotus Deus,&quidem
de primariis in ipsa Metropoli residentibus. Si proin-
<de rationes, ob quas vera ipsis videbantur, quae a parte
rei contra iegetn nattirae docebant , non excusaverunt
jpsos:/i etiam ipsorum authoritas non recusavit sequa-
ces ; quomodonunc laxitatum patroni excusabuntur
obsuasratiunculas ? Qnomodoiequacesobillorum
sudoritatem ?
§. 6.
QUisquis hxc acc*rate expenderit , nihilmirabitur,
^ illam quam refellereinstituimus , Pseudo regulam
inDecreto nuiquam vel Decretalibus, ne inumverso
quidem Corpore Juris Civiiis, quin oppostcum potius
comperiri. Si Decretum consulis, Can.y. disi. g. ita
sonat; St-folmChrtsimaudiendmesi, non debcmmat-
tendere, quid altqute ante nos agendumputavent; fed
ejuid, qut ante omnes efi, Cbnsimfecent; necjue enim
hominis consuetudmcm ( idem esto de probabilitatein
lege praesettim natura: judicium) fequi oportet, fed Dei
verttatem ; cum per Isaiam Prophetam Dcm loquatur
C3 dtcat: Stne caufa colunt rne , mandata (3 doctnnas
homtnnm docentes. Jamveromandata&dodlrinas ho-
minum esse universa,quae etsi probabiliastnt)iegi na-
cur* adversantur,Evangelio docemur.
§. 1*
§lDecretaiesconsulis,Grp. j, * DeSponfal.dtcernit
Pontifex : Jnhts cju&dubta funt, ejuodcerttm extsii-
mamm,tenere debemm. Si igitur juri natura? probabi-
liter contraria est adtio quxpiam, cujus omistio in illud
certo nonimpingit, hujusmodi adfionem probabilita-
tistitulo exercere,nefaserit.Poncihciergo subscriben-
dum, cjuodcerttus extfltmamm, teneredebemm. Ob-
dnebitproinde , quod August. relatusin Can. Sieiyis
de Pcenit. dsi. y. Tene certum, dirnitte wcertum. Cui
quam optime consonat,quod alibi: Gravtterpeccarct
sn rebm ad falutem anima pertmentibm , veleofolo,
ajHod certts mcertapraponeret.
§• 8*
Leges legeris, nihil adeo solemne ;n iis, quam juxta
leges , non probabilitatis commenta judicandum,
Novell. 14. cap. z- Ad leges respictat,&fecundum em
judicet.... mfuper ad Deum cju-ocjue refpictat\nequepra-
terea cjuidtjuam omnino tn antmo cogitet. Vinnoste,
quo loco habenda lit in legum raateria Dodlorisau-
thoritas? Audi, quid de acutistlmi ingenst viro & meri-
toanteaiios excellenti Papiniano Justinianus,quiPa-
piniani sententiam non nist opinionem & dubitatio-
nem vocat /. fin Cod.de Inssit. (3 Subtttt Vide , quid
hinc statuendum de lis Caustdicis , qui non Papiniani,
sednescio cujus authoris sentendam sedlances causie
patrocinium suscipiunr.
gitat. Quofacit& illud Augustini,Lextuaveritas,^
veritas tu. Quam meritdigiturasteruitjustinianus;
Naturalta jura femper firma atejue imrnutabtlia per-
manere. § n. Ju's~i. d.ejurenat. gent. &c. cui accinit
Gratianus: necvanatur,fedimmutabilepermanet. Ad
legem namque2ternaro,hocest,ad Deum loquebatur,
qui olim, Mutabis ea, {3 mutabuntur; tu autem tdem
ipsees,& annt tuinon defictent Dehac ip(a,sub nomi-
ne sapientias,dicebat Regum (apiennstimus : Propofut
pro luce habere illam , cjHomam inexttngutbile eft lurnen
ilitus ; & rursum Latatmfumin omnibm, quoniam an-
tecedebatme tfia fapientia.
10.
QUr
JssUnc,quod tertio loco promissumfuit, qusenam vi-
delicet ex hac vera reguia a Summis Pontificibus
comprobata, ln dubttsff c. consedlanea stnt,ostenden-
dum. Primd quidem conficicur, qnod /udex omnis &c
Jurisconsultus , quin & homo quilibet veritatemseu
legem incommutabilem, non probabilitatemconsule-
renunquam non debeat. Illam,aio,lucem, cju&illumi-
vatomnemhominemvementemtnhunc mundum ; de
qua alibi, Stgnatum ess juper nos lumen vultm tui, Do-
mtne. Hancdtvtnam naturalemquelegem Zeno apud
Ladlaatium Itb, i.desalfa Rehg. Demii ipsum itidi-
Fxriturilla intelleclu item&voluntate ; verum
'nonnist ipsamet illumilluminante , hanc inssam-
mante : hinc bellc Zostmus Ponrifex relatus apud cele-
berrinum Junscons. Antonium August. mEpit. jurts
Pontij.vet. hb. iy. tit. 1, c. z. „quod tempus intervenit,
„ quo ncn egeamus auxilio ? In omnibus igitur a&ibus,
„ causts ,cogitationibus, moribusadjutor & prote&or
,,orandusest.„ Neque enimdifticileadmodumex ve-
ritate,nonex probabilitatevivere. Siquidem rede Jo-
ann. DartisJurium Docftor,&SS. Can. in Acadenfta
Paris. ProfesT. ex Augustino: novit reUe vtvere , qm
reble novtt orare.
§• n.
pjAnc regulam, m dubtts vta tutior esi ehgenda , re»
£te bina consequuntur corollaria. Quorum aicerum
est : st jurinatune probabiliter adversatur qutedama-
£tio, cujus omissio illi certo non est contraria, aCtio illa
erit iilicita; stn opposttum, omissio erit vetita. Alterum;
dum adtio jus naturas probabilius infringit, quamiili-
us omissio, ltidern adtionemillicitam dicito. E primo
redtissimeintuleris homicidium ( fingeesse probabne)
inrcrum temporalium defensionem, neutiquam lici«
tumesse : epostremo , judicemnonposseadjudicare
causamiili, cujusjus minus habet probabiiitatis. Sj
lubet ulteriiis arguere , nec Advocataallaborarelici-
tum, necipsiquidemclientideiiderare , utejustnodi
sententiam ierat judex,non magis operese conficies. v
§. n.
PErperam tamen ad primum coroliarium consequens
dices, quod , cuijusestadcentumasqueprobabile
ac ad verlar io, nihil possit exigere; siquidem dimidium
ab eo juste peticur,utstmili in dubio faciendum respon-
dit Julianusin/. 40. js.De Haret, lnftit. antcquemin
caula servi proprii ldem constuuisse Tiberium Casia-
rem refert Justinianus§.4.i»//st</?/#/£?, Substit quan-
dooccurrente dubio, cujusforethxreditas, lubstituti
an domini servi instituti , utrique dimidia assignatur.
Si igitur priori regulae inststit judex , ubi gentium
comperiet casum pro amico ? Perperam item ad (ecun-
dum coroliarium iequiputabis : quod arbitrator iive
amicabilis controverstscomposttor , dumaltercon-
tendentium jus habet probabiliusac parsadversa, pos-
sitillitotum , huicmhilattribuere;utrique enim con-
tendentiumad probabilitatis proporcionem assignan-
dum.
p Coroliariosecundoconsedfaneumest , quodindu-
bio non polllt stbi cotum semper yindicare possidens;
quod amplius est,nec retinerepotesctotum postessor,
esto .xqualis stt ipst cum advetsario probabilitas ,
prxveniendo possessionem. Huictamenjuris l egusie ,
tn partcauja veldehhlopottor esi condttio possidentis ,
tamquam verissiir./e subicabimus : multumquippe ab
invicem dissidenc , condirio possidentisest mehor, &
totum stbi vindicarepotestpossidens.
i4*
Dissertatio ad Regulam
r-
H A nc doftrinam ipsamet veritasprobat subsequenti
sentenria, Sic&cuscdcoducatumyr&siet, amboinfo-
veamcadunt : Dicebatur hocdeDostoribus, qui eo
tempore erant praeomni hominumgenereinlegeDei
acSynagogae peritissimi, quia dicebatur deLegisperi-
usgentis Judaicae, m qua solanotus Deus,&quidem
de primariis in ipsa Metropoli residentibus. Si proin-
<de rationes, ob quas vera ipsis videbantur, quae a parte
rei contra iegetn nattirae docebant , non excusaverunt
jpsos:/i etiam ipsorum authoritas non recusavit sequa-
ces ; quomodonunc laxitatum patroni excusabuntur
obsuasratiunculas ? Qnomodoiequacesobillorum
sudoritatem ?
§. 6.
QUisquis hxc acc*rate expenderit , nihilmirabitur,
^ illam quam refellereinstituimus , Pseudo regulam
inDecreto nuiquam vel Decretalibus, ne inumverso
quidem Corpore Juris Civiiis, quin oppostcum potius
comperiri. Si Decretum consulis, Can.y. disi. g. ita
sonat; St-folmChrtsimaudiendmesi, non debcmmat-
tendere, quid altqute ante nos agendumputavent; fed
ejuid, qut ante omnes efi, Cbnsimfecent; necjue enim
hominis consuetudmcm ( idem esto de probabilitatein
lege praesettim natura: judicium) fequi oportet, fed Dei
verttatem ; cum per Isaiam Prophetam Dcm loquatur
C3 dtcat: Stne caufa colunt rne , mandata (3 doctnnas
homtnnm docentes. Jamveromandata&dodlrinas ho-
minum esse universa,quae etsi probabiliastnt)iegi na-
cur* adversantur,Evangelio docemur.
§. 1*
§lDecretaiesconsulis,Grp. j, * DeSponfal.dtcernit
Pontifex : Jnhts cju&dubta funt, ejuodcerttm extsii-
mamm,tenere debemm. Si igitur juri natura? probabi-
liter contraria est adtio quxpiam, cujus omistio in illud
certo nonimpingit, hujusmodi adfionem probabilita-
tistitulo exercere,nefaserit.Poncihciergo subscriben-
dum, cjuodcerttus extfltmamm, teneredebemm. Ob-
dnebitproinde , quod August. relatusin Can. Sieiyis
de Pcenit. dsi. y. Tene certum, dirnitte wcertum. Cui
quam optime consonat,quod alibi: Gravtterpeccarct
sn rebm ad falutem anima pertmentibm , veleofolo,
ajHod certts mcertapraponeret.
§• 8*
Leges legeris, nihil adeo solemne ;n iis, quam juxta
leges , non probabilitatis commenta judicandum,
Novell. 14. cap. z- Ad leges respictat,&fecundum em
judicet.... mfuper ad Deum cju-ocjue refpictat\nequepra-
terea cjuidtjuam omnino tn antmo cogitet. Vinnoste,
quo loco habenda lit in legum raateria Dodlorisau-
thoritas? Audi, quid de acutistlmi ingenst viro & meri-
toanteaiios excellenti Papiniano Justinianus,quiPa-
piniani sententiam non nist opinionem & dubitatio-
nem vocat /. fin Cod.de Inssit. (3 Subtttt Vide , quid
hinc statuendum de lis Caustdicis , qui non Papiniani,
sednescio cujus authoris sentendam sedlances causie
patrocinium suscipiunr.
gitat. Quofacit& illud Augustini,Lextuaveritas,^
veritas tu. Quam meritdigiturasteruitjustinianus;
Naturalta jura femper firma atejue imrnutabtlia per-
manere. § n. Ju's~i. d.ejurenat. gent. &c. cui accinit
Gratianus: necvanatur,fedimmutabilepermanet. Ad
legem namque2ternaro,hocest,ad Deum loquebatur,
qui olim, Mutabis ea, {3 mutabuntur; tu autem tdem
ipsees,& annt tuinon defictent Dehac ip(a,sub nomi-
ne sapientias,dicebat Regum (apiennstimus : Propofut
pro luce habere illam , cjHomam inexttngutbile eft lurnen
ilitus ; & rursum Latatmfumin omnibm, quoniam an-
tecedebatme tfia fapientia.
10.
QUr
JssUnc,quod tertio loco promissumfuit, qusenam vi-
delicet ex hac vera reguia a Summis Pontificibus
comprobata, ln dubttsff c. consedlanea stnt,ostenden-
dum. Primd quidem conficicur, qnod /udex omnis &c
Jurisconsultus , quin & homo quilibet veritatemseu
legem incommutabilem, non probabilitatemconsule-
renunquam non debeat. Illam,aio,lucem, cju&illumi-
vatomnemhominemvementemtnhunc mundum ; de
qua alibi, Stgnatum ess juper nos lumen vultm tui, Do-
mtne. Hancdtvtnam naturalemquelegem Zeno apud
Ladlaatium Itb, i.desalfa Rehg. Demii ipsum itidi-
Fxriturilla intelleclu item&voluntate ; verum
'nonnist ipsamet illumilluminante , hanc inssam-
mante : hinc bellc Zostmus Ponrifex relatus apud cele-
berrinum Junscons. Antonium August. mEpit. jurts
Pontij.vet. hb. iy. tit. 1, c. z. „quod tempus intervenit,
„ quo ncn egeamus auxilio ? In omnibus igitur a&ibus,
„ causts ,cogitationibus, moribusadjutor & prote&or
,,orandusest.„ Neque enimdifticileadmodumex ve-
ritate,nonex probabilitatevivere. Siquidem rede Jo-
ann. DartisJurium Docftor,&SS. Can. in Acadenfta
Paris. ProfesT. ex Augustino: novit reUe vtvere , qm
reble novtt orare.
§• n.
pjAnc regulam, m dubtts vta tutior esi ehgenda , re»
£te bina consequuntur corollaria. Quorum aicerum
est : st jurinatune probabiliter adversatur qutedama-
£tio, cujus omissio illi certo non est contraria, aCtio illa
erit iilicita; stn opposttum, omissio erit vetita. Alterum;
dum adtio jus naturas probabilius infringit, quamiili-
us omissio, ltidern adtionemillicitam dicito. E primo
redtissimeintuleris homicidium ( fingeesse probabne)
inrcrum temporalium defensionem, neutiquam lici«
tumesse : epostremo , judicemnonposseadjudicare
causamiili, cujusjus minus habet probabiiitatis. Sj
lubet ulteriiis arguere , nec Advocataallaborarelici-
tum, necipsiquidemclientideiiderare , utejustnodi
sententiam ierat judex,non magis operese conficies. v
§. n.
PErperam tamen ad primum coroliarium consequens
dices, quod , cuijusestadcentumasqueprobabile
ac ad verlar io, nihil possit exigere; siquidem dimidium
ab eo juste peticur,utstmili in dubio faciendum respon-
dit Julianusin/. 40. js.De Haret, lnftit. antcquemin
caula servi proprii ldem constuuisse Tiberium Casia-
rem refert Justinianus§.4.i»//st</?/#/£?, Substit quan-
dooccurrente dubio, cujusforethxreditas, lubstituti
an domini servi instituti , utrique dimidia assignatur.
Si igitur priori regulae inststit judex , ubi gentium
comperiet casum pro amico ? Perperam item ad (ecun-
dum coroliarium iequiputabis : quod arbitrator iive
amicabilis controverstscomposttor , dumaltercon-
tendentium jus habet probabiliusac parsadversa, pos-
sitillitotum , huicmhilattribuere;utrique enim con-
tendentiumad probabilitatis proporcionem assignan-
dum.
p Coroliariosecundoconsedfaneumest , quodindu-
bio non polllt stbi cotum semper yindicare possidens;
quod amplius est,nec retinerepotesctotum postessor,
esto .xqualis stt ipst cum advetsario probabilitas ,
prxveniendo possessionem. Huictamenjuris l egusie ,
tn partcauja veldehhlopottor esi condttio possidentis ,
tamquam verissiir./e subicabimus : multumquippe ab
invicem dissidenc , condirio possidentisest mehor, &
totum stbi vindicarepotestpossidens.
i4*