DOI Artikel:
Krasny, Piotr: Pałac w Rozdole: Rezydencja "niezwykłego wielkiego pana"$nElektronische Ressource
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0029
13- Ludwig Hans Fischer, Hall pałacu w Rozdole. Kondygnacja górna, akwarela, pocz. w. XX.
Kraków, Zamek Królewski na Wawelu (fot. S. Michta)
wykonanego z wielką starannością i rozmieszczonego pre-
cyzyjnie na elewacji budynku. Taka umiejętność efektow-
nego kształtowania dekoracji, widoczna we wszystkich
dziełach Zachariewicza, jest także wynikiem jego wie-
deńskich studiów. Architekt odbył je przecież w latach,
w których zaczęto wznosić wielkie gmachy przy Ring-
strasse, wyróżniające się bardzo bogatym detalem archi-
tektonicznym, skomponowanym znakomicie ze strukturą
budowli30. Należy podkreślić, że opracowanie partii pała-
cu w Rozdole ukształtowanych przez Bauąueta i Lunclwal-
la jest znacznie bardziej surowe i schematyczne niż formy
elewacji korpusu.
Według Romana Aftanazego, pałac rozdolski „w swej
nowej i ostatecznej postaci” stał się „jedną z najwięk-
szych rezydencji na terenie dawnego województwa ru-
skiego”31. Pałac ten konkurował więc z najokazalszymi
siedzibami magnackimi na tym terenie, wzniesionymi
w XVII i XVIII wieku. Formy tych budowli ukazywały
potęgę swoich właścicieli oraz były dostosowane do
ich orientacji kulturowej i staropolskich obyczajów32.
Rozdolska siedziba powstała w takim czasie, w którym
pozycja społeczna arystokracji uległa wyraźnej zmianie33.
30 Tscherkes, o. c., s. 129-130.
31 Aftanazy, o. c., s. 503-
32 M i 1 o b ę d zk i, o. c., s. 31-42.
Pojawia się zatem pytanie, jaki był program symboliczny
i funkcjonalny tej siedziby i rola, jaką odgrywała ona w ży-
ciu Karola Lanckorońskiego i jego rodziny.
*
Wybór form stylowych pałacu w Rozdole nie mógł
być podyktowany szczególnym upodobaniem Karola
Lanckorońskiego do malowniczego francuskiego neo-
renesansu. Fundowane przez niego budowle były prze-
cież przybierane w różne historyzujące kostiumy stylo-
we. Wiedeński pałac Lanckorońskich, wzniesiony w la-
tach 1894-1895 przez firmę architektoniczną Ferdinan-
da Fellnera i Hermanna Helmera, przybrano w kostium
neobarokowy z regularną artykulacją porządkową, na-
wiązujący do architektury wiedeńskiej pierwszej poło-
wy w. XVIII. Zakład rekonwalescencyjny dla dziewcząt
zwany Faniteum na przedmieściu Ober-St. Veit, zbudo-
wany w r. 1896 według projektu Emmanuela Laroche’a,
wyróżniał się zaś malowniczą biyłą w stylu włoskiego
Quattrocenta34. Trudno przypuszczać, aby owe różnice
form budowli wynikały z czasu ich powstania. Wszyst-
kie te gmachy prezentują w zasadzie tę samą formułę
późnego historyzmu, cechującego się „bujnym” kształ-
33 Zob. A. Zajączkowski, Szlachta polska. Kultura i struk-
tura, Warszawa 1993, s. 100-102.
34 Twardowski, o. c., s. 11-12.
25
Kraków, Zamek Królewski na Wawelu (fot. S. Michta)
wykonanego z wielką starannością i rozmieszczonego pre-
cyzyjnie na elewacji budynku. Taka umiejętność efektow-
nego kształtowania dekoracji, widoczna we wszystkich
dziełach Zachariewicza, jest także wynikiem jego wie-
deńskich studiów. Architekt odbył je przecież w latach,
w których zaczęto wznosić wielkie gmachy przy Ring-
strasse, wyróżniające się bardzo bogatym detalem archi-
tektonicznym, skomponowanym znakomicie ze strukturą
budowli30. Należy podkreślić, że opracowanie partii pała-
cu w Rozdole ukształtowanych przez Bauąueta i Lunclwal-
la jest znacznie bardziej surowe i schematyczne niż formy
elewacji korpusu.
Według Romana Aftanazego, pałac rozdolski „w swej
nowej i ostatecznej postaci” stał się „jedną z najwięk-
szych rezydencji na terenie dawnego województwa ru-
skiego”31. Pałac ten konkurował więc z najokazalszymi
siedzibami magnackimi na tym terenie, wzniesionymi
w XVII i XVIII wieku. Formy tych budowli ukazywały
potęgę swoich właścicieli oraz były dostosowane do
ich orientacji kulturowej i staropolskich obyczajów32.
Rozdolska siedziba powstała w takim czasie, w którym
pozycja społeczna arystokracji uległa wyraźnej zmianie33.
30 Tscherkes, o. c., s. 129-130.
31 Aftanazy, o. c., s. 503-
32 M i 1 o b ę d zk i, o. c., s. 31-42.
Pojawia się zatem pytanie, jaki był program symboliczny
i funkcjonalny tej siedziby i rola, jaką odgrywała ona w ży-
ciu Karola Lanckorońskiego i jego rodziny.
*
Wybór form stylowych pałacu w Rozdole nie mógł
być podyktowany szczególnym upodobaniem Karola
Lanckorońskiego do malowniczego francuskiego neo-
renesansu. Fundowane przez niego budowle były prze-
cież przybierane w różne historyzujące kostiumy stylo-
we. Wiedeński pałac Lanckorońskich, wzniesiony w la-
tach 1894-1895 przez firmę architektoniczną Ferdinan-
da Fellnera i Hermanna Helmera, przybrano w kostium
neobarokowy z regularną artykulacją porządkową, na-
wiązujący do architektury wiedeńskiej pierwszej poło-
wy w. XVIII. Zakład rekonwalescencyjny dla dziewcząt
zwany Faniteum na przedmieściu Ober-St. Veit, zbudo-
wany w r. 1896 według projektu Emmanuela Laroche’a,
wyróżniał się zaś malowniczą biyłą w stylu włoskiego
Quattrocenta34. Trudno przypuszczać, aby owe różnice
form budowli wynikały z czasu ich powstania. Wszyst-
kie te gmachy prezentują w zasadzie tę samą formułę
późnego historyzmu, cechującego się „bujnym” kształ-
33 Zob. A. Zajączkowski, Szlachta polska. Kultura i struk-
tura, Warszawa 1993, s. 100-102.
34 Twardowski, o. c., s. 11-12.
25