DOI Artikel:
Śliwa, Janusz J.: Podróż Karola Lanckorońskiego na Cejlon oraz do Indii w roku 1889
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.20617#0079
Folia Historiae Artium
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Jarosław J. Śliwa
Podróż Karola Lanckorońskiego
na Cejlon oraz do Indii w roku 1889
W historii polskich zainteresowań kulturą i sztuką
starożytnych Indii podróż Karola Lanckorońskiego
(1848-1933) na Cejlon oraz do Indii, odbyta od stycznia
do kwietnia roku 1889 (będąca częścią jego podróży
dookoła świata), nie była do tej pory zauważona. Po
powrocie opublikował Lanckoroński szczegółowy opis
wyprawy, ogłoszony drukiem w języku niemieckim
(1891), później i po polsku (1893)1 - Lanckorońskiemu
towarzyszył w części wyprawy malarz Ludwig Hans Fi-
scher, który wykonał interesującą dokumentację w po-
staci rysunków, szkiców i akwarel, które wzbogaciły
później relację z wyprawy2.
Swoją podróż rozpoczął Lanckoroński 16 grudnia
1888 roku w Marsylii na pokładzie parowca „Ava”.
4 stycznia 1889 roku stanął w porcie w Kolombo. W
cejlońskiej części podróży odnotować warto pobyt w
ruinach Anuradhapura - dawnej stolicy państwa Czo-
lów (850-1279) i w grotach w Dambału. Dotarł także
Lanckoroński do stóp najbardziej znanego, choć nie naj-
wyższego szczytu Cejlonu - Adam’s Peak (2243 m
n.p.m.). To popularne miejsce pielgrzymek buddystów,
muzułmanów i hinduistów przez Lanckorońskiego na-
zywane jest Adamspikiem. Pod koniec swojego pobytu
na wyspie Hrabia złożył wizytę będącemu tu na wygna-
JK. Lanckoroński, Rund urn die Erde 1888-1889. Geschautes
und Gedachtes, Stuttgart 1891; Tenże, Na około Ziemi 1888-
1889■ Wrażenia i poglądy, Kraków 1893-
2 Lanckoroński, Na około Ziemi..., wstęp, s. V: „Mój towa-
rzysz w pierwszym miesiącu podróży, Ludwik Hans Fischer, przy-
wiózł z Cejlonu i Indii tekę, w której znajdują się mniej lub więcej
wykończone akwarele, a także: lekkie tylko szkice. Tego rodzaju
teką malarską są właśnie podane tu obrazy o różnym stopniu wy-
kończenia. Stosownie do czasu i usposobienia są one częstokroć
tylko pobieżnymi zaiysami, które sam czytelnik wypelrrić sobie ze-
chce światłem i cieniem”.
Ludwig Hans Fischer (1848-1915), wzięty austriacki malarz, akwa-
relista i grafik. Jego malowidła obejmujące widoki z Egiptu i Indii
(1883) ozdobiły Naturhistorisches Museum w Wiedniu, natomiast
niu (niedaleko od Kolombo) Hrabiemu Paszy3. Tak oto
wspomina swoje z nim spotkanie: „Druga wycieczka
poświęcona była wygnanemu tu Arabi baszy, którego
odwiedziłem w towarzystwie angielskiego oficera. Ba-
sza zamieszkuje willę niedaleko miasta. Syn jego, mło-
dzieniec lat około dwudziestu, przeprosił nas w imie-
niu ojca, który się właśnie modlił, i prosił byśmy za pół
godziny znowu przyszli [...] Gdyśmy powrócili do Ara-
biego, przyjął nas bardzo Serdecznie i poczęstował wy-
borną turecką kawą. Jest to mężczyzna około łat sześć-
dziesięciu, dzielnej postawy, oczu bardzo energicznych,
niezbyt szlachetnych, lecz stanowczych rysów twarzy.
Ubranie jego było zaniedbane. Wielu Anglików uważa
go za uczciwego nieprzyjaciela i mniema, że go nie-
sprawiedliwie trzymają na wygnaniu. Przyjaciel mego
towarzysza był obrońcą w procesie jego, i to właśnie
nastręczyło nam przedmiotu do pogadanki. Arabi kiwał
uprzejmie głową na oznaki sympatyi i szczerze nam
dziękował za odwiedziny”4.
„22 stycznia - Po niemiłej podróży i po jadłe nie do
przełknięcia wynurzyło się około godziny 5 wieczorem
długo przez nas oczekiwane wybrzeże indyjskie”3. Pierw-
szym miastem na szlaku Lanckorońskiego było Madurai
(południowe Tamil Nadu), jedno ze starszych miast
wykonane przez niego panoramy austriackich stanowisk archeolo-
gicznych w Azji Mniejszej i na Samotrake uzupełniają ekspozycję
w Kunsthistorisches Museum. W 1891 r. miała miejsce w Wiedniu
. wystawa jego akwarel z Indii, w rok później zaś wystawa studiów
wykonanych w Egipcie. Por. U. Thieme, F. Becker, Allgeme-
ines Lexikon der bildenden Kunstler von der Antike bis zur Gegen-
wart, t. XII, Leipzig 1916, s. 35-36.
3 Ahmad Urabi Pasza (1841-1911), egipski polityk, jeden z zało-
życieli (1879) pierwszej egipskiej narodowej partii politycznej; 1881
stanął na czele buntu oficerów przeciwko europejskiej ingerencji; po
stłumieniu powstania skazany na śmierć; wyrok zamieniony na wy-
gnanie.
3 Lanckoroński, Na około Ziemi..., s. 29.
3 Tamże, s. 33-
75
Seria Nowa, t. 4 (1998)
ISBN 83-86956-33-X
ISSN 0071-6723
Jarosław J. Śliwa
Podróż Karola Lanckorońskiego
na Cejlon oraz do Indii w roku 1889
W historii polskich zainteresowań kulturą i sztuką
starożytnych Indii podróż Karola Lanckorońskiego
(1848-1933) na Cejlon oraz do Indii, odbyta od stycznia
do kwietnia roku 1889 (będąca częścią jego podróży
dookoła świata), nie była do tej pory zauważona. Po
powrocie opublikował Lanckoroński szczegółowy opis
wyprawy, ogłoszony drukiem w języku niemieckim
(1891), później i po polsku (1893)1 - Lanckorońskiemu
towarzyszył w części wyprawy malarz Ludwig Hans Fi-
scher, który wykonał interesującą dokumentację w po-
staci rysunków, szkiców i akwarel, które wzbogaciły
później relację z wyprawy2.
Swoją podróż rozpoczął Lanckoroński 16 grudnia
1888 roku w Marsylii na pokładzie parowca „Ava”.
4 stycznia 1889 roku stanął w porcie w Kolombo. W
cejlońskiej części podróży odnotować warto pobyt w
ruinach Anuradhapura - dawnej stolicy państwa Czo-
lów (850-1279) i w grotach w Dambału. Dotarł także
Lanckoroński do stóp najbardziej znanego, choć nie naj-
wyższego szczytu Cejlonu - Adam’s Peak (2243 m
n.p.m.). To popularne miejsce pielgrzymek buddystów,
muzułmanów i hinduistów przez Lanckorońskiego na-
zywane jest Adamspikiem. Pod koniec swojego pobytu
na wyspie Hrabia złożył wizytę będącemu tu na wygna-
JK. Lanckoroński, Rund urn die Erde 1888-1889. Geschautes
und Gedachtes, Stuttgart 1891; Tenże, Na około Ziemi 1888-
1889■ Wrażenia i poglądy, Kraków 1893-
2 Lanckoroński, Na około Ziemi..., wstęp, s. V: „Mój towa-
rzysz w pierwszym miesiącu podróży, Ludwik Hans Fischer, przy-
wiózł z Cejlonu i Indii tekę, w której znajdują się mniej lub więcej
wykończone akwarele, a także: lekkie tylko szkice. Tego rodzaju
teką malarską są właśnie podane tu obrazy o różnym stopniu wy-
kończenia. Stosownie do czasu i usposobienia są one częstokroć
tylko pobieżnymi zaiysami, które sam czytelnik wypelrrić sobie ze-
chce światłem i cieniem”.
Ludwig Hans Fischer (1848-1915), wzięty austriacki malarz, akwa-
relista i grafik. Jego malowidła obejmujące widoki z Egiptu i Indii
(1883) ozdobiły Naturhistorisches Museum w Wiedniu, natomiast
niu (niedaleko od Kolombo) Hrabiemu Paszy3. Tak oto
wspomina swoje z nim spotkanie: „Druga wycieczka
poświęcona była wygnanemu tu Arabi baszy, którego
odwiedziłem w towarzystwie angielskiego oficera. Ba-
sza zamieszkuje willę niedaleko miasta. Syn jego, mło-
dzieniec lat około dwudziestu, przeprosił nas w imie-
niu ojca, który się właśnie modlił, i prosił byśmy za pół
godziny znowu przyszli [...] Gdyśmy powrócili do Ara-
biego, przyjął nas bardzo Serdecznie i poczęstował wy-
borną turecką kawą. Jest to mężczyzna około łat sześć-
dziesięciu, dzielnej postawy, oczu bardzo energicznych,
niezbyt szlachetnych, lecz stanowczych rysów twarzy.
Ubranie jego było zaniedbane. Wielu Anglików uważa
go za uczciwego nieprzyjaciela i mniema, że go nie-
sprawiedliwie trzymają na wygnaniu. Przyjaciel mego
towarzysza był obrońcą w procesie jego, i to właśnie
nastręczyło nam przedmiotu do pogadanki. Arabi kiwał
uprzejmie głową na oznaki sympatyi i szczerze nam
dziękował za odwiedziny”4.
„22 stycznia - Po niemiłej podróży i po jadłe nie do
przełknięcia wynurzyło się około godziny 5 wieczorem
długo przez nas oczekiwane wybrzeże indyjskie”3. Pierw-
szym miastem na szlaku Lanckorońskiego było Madurai
(południowe Tamil Nadu), jedno ze starszych miast
wykonane przez niego panoramy austriackich stanowisk archeolo-
gicznych w Azji Mniejszej i na Samotrake uzupełniają ekspozycję
w Kunsthistorisches Museum. W 1891 r. miała miejsce w Wiedniu
. wystawa jego akwarel z Indii, w rok później zaś wystawa studiów
wykonanych w Egipcie. Por. U. Thieme, F. Becker, Allgeme-
ines Lexikon der bildenden Kunstler von der Antike bis zur Gegen-
wart, t. XII, Leipzig 1916, s. 35-36.
3 Ahmad Urabi Pasza (1841-1911), egipski polityk, jeden z zało-
życieli (1879) pierwszej egipskiej narodowej partii politycznej; 1881
stanął na czele buntu oficerów przeciwko europejskiej ingerencji; po
stłumieniu powstania skazany na śmierć; wyrok zamieniony na wy-
gnanie.
3 Lanckoroński, Na około Ziemi..., s. 29.
3 Tamże, s. 33-
75