DOI Page / Citation link:
https://doi.org/10.11588/diglit.42397#0239
Sztuka i zasady 23S
wych reguł przestrzennej iluzji. „Stopniowo Dejeuner wydaje się rozpa-
dać w rodzaj kolażu osobnych części - martwa natura, akt kobiecy,
mężczyźni we współczesnych, miejskich strojach, postać kąpiąca się,
pejzaż - na chwilę tylko złączonych zapożyczonym podobieństwem do
renesansowego porządku, i ostatecznie łamiącym wszelką tradycyjną
hierarchię”57.
Śniadanie na trawie jest ambiwalentne, jeśli nie przewrotne, nie tylko
wobec akademickiej tradycji „wielkich mistrzów”. Wymyka się także
jednoznacznej kwalifikacji w kategoriach ówczesnych tendencji natura-
listycznych. Z jednej strony Manet, tak jak Flaubert, dąży do ukazania -
pozbawionych znaczenia i uroku - amoralnych faktów współczesnego
życia, które zderzone ze starymi artystycznymi konwencjami obnażają
ich bezsens (przypomnijmy, że pani Bovary rozczula się wyobrażaniem
sobie własnej śmierci w postaci barokowej apoteozy). Z drugiej - jego
celem bynajmniej nie jest opiewanie trywialnych i pospolitych stron
życia. Malarz polemizuje z największymi autorytetami europejskiej sztuki,
a nie z byle kim. Wszystkie wskazane tu odstępstwa od uświęconych
„zasad” malarstwa zmierzały ku jednemu - pozbawieniu przedstawie-
nia jego naśladowczego wobec rzeczywistości charakteru. W to miejsce
Manet proponuje odrębny, czysto estetyczny świat obrazu, z jego auto-
nomicznymi, własnymi zasadami. Czy jest w tym anty akademicki?
Omawiając najważniejszą, ostatnią zasadę malarstwa, Freart de Cham-
bray pisze: „jest to sztuka oglądania rzeczy poprzez rozum i oczami
myślenia, byłoby bowiem nader bezczelne sądzić, iż cielesne oczy same
z siebie zdolne są do operacji tak wzniosłej, jak osądzanie piękna i zna-
komitości obrazu; wyniknęłoby z tego niemało absurdów. A ponieważ
malarz stara się naśladować rzeczy tak, jak je widzi, pewne jest, że jeśli
je widzi źle, przedstawi je zgodnie ze swą niedobrą wyobraźnią i wyko-
na zły obraz; toteż zanim weźmie do ręki ołówek i pędzle, winien po-
prawić swe oko przez rozumowanie, opierając się na zasadach sztuki,
która uczy, jak widzieć rzeczy nie tylko takimi, jakimi one same w sobie
są, lecz także tak, jak winny zostać przedstawione”58. Manet, malując
wych reguł przestrzennej iluzji. „Stopniowo Dejeuner wydaje się rozpa-
dać w rodzaj kolażu osobnych części - martwa natura, akt kobiecy,
mężczyźni we współczesnych, miejskich strojach, postać kąpiąca się,
pejzaż - na chwilę tylko złączonych zapożyczonym podobieństwem do
renesansowego porządku, i ostatecznie łamiącym wszelką tradycyjną
hierarchię”57.
Śniadanie na trawie jest ambiwalentne, jeśli nie przewrotne, nie tylko
wobec akademickiej tradycji „wielkich mistrzów”. Wymyka się także
jednoznacznej kwalifikacji w kategoriach ówczesnych tendencji natura-
listycznych. Z jednej strony Manet, tak jak Flaubert, dąży do ukazania -
pozbawionych znaczenia i uroku - amoralnych faktów współczesnego
życia, które zderzone ze starymi artystycznymi konwencjami obnażają
ich bezsens (przypomnijmy, że pani Bovary rozczula się wyobrażaniem
sobie własnej śmierci w postaci barokowej apoteozy). Z drugiej - jego
celem bynajmniej nie jest opiewanie trywialnych i pospolitych stron
życia. Malarz polemizuje z największymi autorytetami europejskiej sztuki,
a nie z byle kim. Wszystkie wskazane tu odstępstwa od uświęconych
„zasad” malarstwa zmierzały ku jednemu - pozbawieniu przedstawie-
nia jego naśladowczego wobec rzeczywistości charakteru. W to miejsce
Manet proponuje odrębny, czysto estetyczny świat obrazu, z jego auto-
nomicznymi, własnymi zasadami. Czy jest w tym anty akademicki?
Omawiając najważniejszą, ostatnią zasadę malarstwa, Freart de Cham-
bray pisze: „jest to sztuka oglądania rzeczy poprzez rozum i oczami
myślenia, byłoby bowiem nader bezczelne sądzić, iż cielesne oczy same
z siebie zdolne są do operacji tak wzniosłej, jak osądzanie piękna i zna-
komitości obrazu; wyniknęłoby z tego niemało absurdów. A ponieważ
malarz stara się naśladować rzeczy tak, jak je widzi, pewne jest, że jeśli
je widzi źle, przedstawi je zgodnie ze swą niedobrą wyobraźnią i wyko-
na zły obraz; toteż zanim weźmie do ręki ołówek i pędzle, winien po-
prawić swe oko przez rozumowanie, opierając się na zasadach sztuki,
która uczy, jak widzieć rzeczy nie tylko takimi, jakimi one same w sobie
są, lecz także tak, jak winny zostać przedstawione”58. Manet, malując