Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Editor]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Editor]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (6.1999)

Gdański pas
kontuszowy
ze zbiorów
Muzeum
Narodowego
w Gdańsku

2. Fragment pasa z manufaktury Bescha, narożnik z sygnaturą, 2 poł. XVIII w., Gdańsk. Muzeum
Narodowe w Krakowie

O wytwórniach gdańskich wiemy niewiele, a istnienie dwóch z nich
znamy dzięki sygnaturom, jakimi bywały oznaczane pasy. Prace archiwal-
ne mogące wyjaśnić wiele z dziejów i działalności fabryk Bescha i Salz-
htibnera, ciągle są jeszcze przed nami.
Zanim jednak w 2 połowie XVIII w. rozpoczęły pracę obie manufaktu-
ry, w Gdańsku wyrabiano już pasy, o czym dowiadujemy się z lektury
drukowanego inwentarza piwowara poznańskiego z 1731 r., przytoczo-
nego w artykule profesor Ireny Turnau. Interesujący nas fragment brzmi:
„Pas siatkowy gdańskiej roboty, niebieski, tynfów 25 1/2"6. Tradycje w tej
dziedzinie rzemiosła w Gdańsku były więc trochę wcześniejsze niz się po-
wszechnie sądzi.
Pasy kontuszowe wytwarzane przez Bescha zachowywały tradycyjny
schemat układu ornamentów, jednak motywy kwiatowe traktowano swo-
bodnie i nawiązywały one do ornamentyki francuskiej. Technicznie wyko-
nane były bardzo dobrze, zarówno te czysto jedwabne, jak i lite srebrem
bądź złotem. Jedwabne miały intensywne kolory, pasy lite zaś bazowały
na subtelnym zestawieniu srebrnej nici z jasnym, np. seledynowym jed-
wabiem7. Sygnaturę tkano w narożu pasa (il.2).

h M. Turnau Pasy noszone na ziemiach Korony w świetle inwentarzy ruchomości z XVI-XVIII wieku, „Kwartalnik
Historii Kultury Materialnej", Warszawa 3 :1987, s.425.
7 Pas kontuszowy, lity, czterostronny, manufaktura Bescha, Gdańsk 2 połowa XVIII w., nr inw. MNK XIX -
2411 - M. Taszycka, [w:] Aurea Porta ... Tu: Katalog, s. 389, il.IX.10.!.'

163