DOI article:
Kłosek-Kozłowska, Danuta: O lokalizacji i kształtowaniu zespołu jezuickiego w Jarosławiu w 2. poł. XVI i 1. poł. XVII wieku: w świetle przemian struktury przestrzennej miasta i mecenatu właścicieli
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0182
178
DANUTA KŁOSEK-KOZŁOWSKA
własnego kościoła, a kolegiata była w bardzo złym stanie technicznym'16.
Uroczyście stojącą przed wjazdem do miasta rejestruje najstarszy przekaz
ikonograficzny, pokazujący zagospodarowanie Jarosławia w wieku XVII
w widoku panoramicznym od południowego wschodu117. Obok licznych pre-
stiżowych budowli oglądanych w sąsiedztwie bramy Krakowskiej oraz wi-
docznych zza murów miejskich - jak okazały arsenał wypełniający część
odcinka murów - kolumna stała się nowoczesnym akcentem modernizowane-
go placu, który służyć miał licznym uroczystościom i imprezom religijnym
w mieście organizowanym przez jezuitów. Spinała dwa wielkie kompleksy
budowli jezuickich: zespół „w mieście” oraz „w polu”, które utworzyły dwa
bieguny barokowej, wielkoprzestrzennej kompozycji.
W ten sposób jezuickie zespoły wyznaczyły pomiędzy sobą uroczystą prze-
strzeń ceremonialną XVII-wiecznego Jarosławia. Jej nowocześnie ukształ-
towane miejskie wnętrza stworzyły eksponowane węzły tej kompozycji, po-
cząwszy od placu-widowni zespołu jezuickiego „w mieście” z jego scenogra-
ficznie ukształtowaną południową ścianą-sceną poprzez uroczyste „forum”
z kolumną na przedpolu bramy Krakowskiej oraz drogę ku zespołowi maryj-
nemu „w polu” zamkniętą osiowo fasadą kościoła NMP i poprzedzoną nie-
wielkim placem, które kończą zasięg wielkoprzestrzennej kompozycji. Służyły
oprawie wielkich uroczystości religijnych oraz licznych przedstawień tea-
tralnych młodzieży szkół jezuickich, religijnym paradom, pochodom i pro-
cesjom, które od połowy XVII wieku zdominowały życie Jarosławia, tworząc
jego specyficzny klimat.
W początkach XVIII wieku, w połowie odcinka drogi pomiędzy bramą
Krakowską a zespołem pielgrzymkowym „w polu” osiedlili się jeszcze refor-
maci, dodatkowo wyposażając tę przestrzeń w monumentalny kompleks sa-
kralny kościoła i klasztoru - kolejną fundację niezwykle hojnych i oddanych
religii katolickiej właścicieli miasta.
Jezuicki zespół w Jarosławiu, choć jest dziełem niejednorodnym i przez
wiele lat kształtowanym, pomimo późniejszych przekształceń i zniszczeń
zachował do dziś niezwykłą elegancję barokowej architektury oraz finezję
kompozycji towarzyszącej jej przestrzeni wnętrz miejskich: placów i ulic
wzajemnie ze sobą kompozycyjnie sprzężonych. Zachował również niezwykły
56 P a s z e n cl a, Dzieje.
57 XIX-wieczny drzeworyt według niezachowanego obrazu pokazujący Jarosław w XVII
wieku, „Przyjaciel Ludu”, 18, 46.
DANUTA KŁOSEK-KOZŁOWSKA
własnego kościoła, a kolegiata była w bardzo złym stanie technicznym'16.
Uroczyście stojącą przed wjazdem do miasta rejestruje najstarszy przekaz
ikonograficzny, pokazujący zagospodarowanie Jarosławia w wieku XVII
w widoku panoramicznym od południowego wschodu117. Obok licznych pre-
stiżowych budowli oglądanych w sąsiedztwie bramy Krakowskiej oraz wi-
docznych zza murów miejskich - jak okazały arsenał wypełniający część
odcinka murów - kolumna stała się nowoczesnym akcentem modernizowane-
go placu, który służyć miał licznym uroczystościom i imprezom religijnym
w mieście organizowanym przez jezuitów. Spinała dwa wielkie kompleksy
budowli jezuickich: zespół „w mieście” oraz „w polu”, które utworzyły dwa
bieguny barokowej, wielkoprzestrzennej kompozycji.
W ten sposób jezuickie zespoły wyznaczyły pomiędzy sobą uroczystą prze-
strzeń ceremonialną XVII-wiecznego Jarosławia. Jej nowocześnie ukształ-
towane miejskie wnętrza stworzyły eksponowane węzły tej kompozycji, po-
cząwszy od placu-widowni zespołu jezuickiego „w mieście” z jego scenogra-
ficznie ukształtowaną południową ścianą-sceną poprzez uroczyste „forum”
z kolumną na przedpolu bramy Krakowskiej oraz drogę ku zespołowi maryj-
nemu „w polu” zamkniętą osiowo fasadą kościoła NMP i poprzedzoną nie-
wielkim placem, które kończą zasięg wielkoprzestrzennej kompozycji. Służyły
oprawie wielkich uroczystości religijnych oraz licznych przedstawień tea-
tralnych młodzieży szkół jezuickich, religijnym paradom, pochodom i pro-
cesjom, które od połowy XVII wieku zdominowały życie Jarosławia, tworząc
jego specyficzny klimat.
W początkach XVIII wieku, w połowie odcinka drogi pomiędzy bramą
Krakowską a zespołem pielgrzymkowym „w polu” osiedlili się jeszcze refor-
maci, dodatkowo wyposażając tę przestrzeń w monumentalny kompleks sa-
kralny kościoła i klasztoru - kolejną fundację niezwykle hojnych i oddanych
religii katolickiej właścicieli miasta.
Jezuicki zespół w Jarosławiu, choć jest dziełem niejednorodnym i przez
wiele lat kształtowanym, pomimo późniejszych przekształceń i zniszczeń
zachował do dziś niezwykłą elegancję barokowej architektury oraz finezję
kompozycji towarzyszącej jej przestrzeni wnętrz miejskich: placów i ulic
wzajemnie ze sobą kompozycyjnie sprzężonych. Zachował również niezwykły
56 P a s z e n cl a, Dzieje.
57 XIX-wieczny drzeworyt według niezachowanego obrazu pokazujący Jarosław w XVII
wieku, „Przyjaciel Ludu”, 18, 46.