DOI Artikel:
Krasny, Piotr: "Jezuickie intrygi" a problem stylu w ukraińskiej architekturze cerkiewnej drugiej połowy XIX wiekiu
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0579
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom L, zeszyt 4 - 2002
ZESZYT SPECJALNY
PIOTR KRASNY
Kraków
„JEZUICKIE INTRYGI” A PROBLEM STYLU
W UKRAIŃSKIEJ ARCHITEKTURZE CERKIEWNEJ
DRUGIEJ POŁOWY XIX WIEKU
W pierwszej połowie XIX wieku głównym czynnikiem jednoczącym gali-
cyjskich Rusinów była przynależność do Kościoła greckokatolickiego. Owa
grupa narodowa składała się głównie z chłopów, toteż jej elitę intelektualną
stanowili niemal wyłącznie księża uniccy, którzy w okresie Wiosny Ludów
podjęli dzieło budowy nowoczesnego narodu ukraińskiego. Wielu spośród
owych duchownych nie rozdzielało pracy duszpasterskiej i narodowotwórczej,
uważając, że zaktywizowanie jak najszerszych rzesz wiernych Kościoła
unickiego będzie najlepszą manifestacją ich ukraińskości. W takiej sytuacji
wszelkie aspekty działalności Kościoła - nie wyłączając nawet czynności
liturgicznych - mogły być odczytywane w kategoriach swoistej demonstracji
politycznej. Kilkusetletnia dysputa o usytuowaniu obrządku ruskiego po-
między bizantyńsko-słowiańską a łacińską tradycją liturgiczną przybrała zatem
po roku 1848 charakter sporu o miejsce Ukraińców wśród narodów słowiań-
skich, a zwłaszcza o ich stosunek do Polaków i Rosjan1.
Swoistym odgałęzieniem owego sporu była dyskusja o sposobie wykorzy-
stywania w unickim budownictwie cerkiewnym elementów czerpanych z grec-
kiej i łacińskiej tradycji architektonicznej. Nie należy się więc dziwić, że
w 1880 r. publicysta „Diła”, pisząc o formach współczesnych mu cerkwi,
domagał się zdecydowanie: „niechaj mi nikt nie mówi, że w gmachu poświę-
1 P. S i w i c k i, Dylematy tożsamości „Rusi zjednoczonej”, „Lubelszczyzna”, 2(1996),
nr 3, s. 20.
Tom L, zeszyt 4 - 2002
ZESZYT SPECJALNY
PIOTR KRASNY
Kraków
„JEZUICKIE INTRYGI” A PROBLEM STYLU
W UKRAIŃSKIEJ ARCHITEKTURZE CERKIEWNEJ
DRUGIEJ POŁOWY XIX WIEKU
W pierwszej połowie XIX wieku głównym czynnikiem jednoczącym gali-
cyjskich Rusinów była przynależność do Kościoła greckokatolickiego. Owa
grupa narodowa składała się głównie z chłopów, toteż jej elitę intelektualną
stanowili niemal wyłącznie księża uniccy, którzy w okresie Wiosny Ludów
podjęli dzieło budowy nowoczesnego narodu ukraińskiego. Wielu spośród
owych duchownych nie rozdzielało pracy duszpasterskiej i narodowotwórczej,
uważając, że zaktywizowanie jak najszerszych rzesz wiernych Kościoła
unickiego będzie najlepszą manifestacją ich ukraińskości. W takiej sytuacji
wszelkie aspekty działalności Kościoła - nie wyłączając nawet czynności
liturgicznych - mogły być odczytywane w kategoriach swoistej demonstracji
politycznej. Kilkusetletnia dysputa o usytuowaniu obrządku ruskiego po-
między bizantyńsko-słowiańską a łacińską tradycją liturgiczną przybrała zatem
po roku 1848 charakter sporu o miejsce Ukraińców wśród narodów słowiań-
skich, a zwłaszcza o ich stosunek do Polaków i Rosjan1.
Swoistym odgałęzieniem owego sporu była dyskusja o sposobie wykorzy-
stywania w unickim budownictwie cerkiewnym elementów czerpanych z grec-
kiej i łacińskiej tradycji architektonicznej. Nie należy się więc dziwić, że
w 1880 r. publicysta „Diła”, pisząc o formach współczesnych mu cerkwi,
domagał się zdecydowanie: „niechaj mi nikt nie mówi, że w gmachu poświę-
1 P. S i w i c k i, Dylematy tożsamości „Rusi zjednoczonej”, „Lubelszczyzna”, 2(1996),
nr 3, s. 20.