DOI article:
Kusztelski, Andrzej: Druga szkoła jezuicka w Poznaniu
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0248
244
ANDRZEJ KUSZTELSKI
się z trzech skrzydeł wzdłuż trzech pierwszych z wymienionych ulic. Jest
budynkiem dwupiętrowym z ostatnią kondygnacją w formie niskiego mezza-
nina. Układ wnętrz jednotraktowy z wtórnymi korytarzami na parterze skrzy-
deł od Swiętosławskiej (zach.) i Klasztornej (wsch.). W skrzydle południo-
wym na parterze pomieszczenia sklepione kolebkowo z lunetami. Między
skrzydłami znajduje się wydłużony ośmioboczny dziedziniec z dwoma pię-
trami koszowych arkad otwartych do wąskich galerii, zapewniających komu-
nikację każdej kondygnacji. W północnej arkadzie schody w układzie litery
T. Elewacje zewnętrzne i dziedzińca artykułowane są pilastrami toskańskimi
w wielkim porządku, wspierają odcinki belkowania połączone gzymsem.
W elewacji wschodniej pilastry umieszczone co druga oś okienna.
Najstarszą w literaturze naukowej wzmianką o nowej, barokowej, stojącej
do dziś szkole jezuickiej jest informacja Józefa Łukaszewicza, określająca
czas powstania budynku na początek XVIII w.4 Kolejna to pierwsza synteza
sztuki Poznania Nikodema Pajzderskiego z początku XX w., w której znala-
zło się stwierdzenie, że szkoła powstała ok. 1700 r.5 Przełomem w badaniach
nad historią budynku były jednak dopiero prace Eugeniusza Linette. Pierwsza,
skromna dokumentacja historyczna tego autora z 1954 r.6 przyniosła zna-
czące i trafne ustalenia, mimo że Linette dysponował jedynie niewiele
większą ilością przekazów, niż starsi badacze. Doszedł on mianowicie do
wniosku, że szkoła powstała na tym miejscu podczas rektoratu Bartłomieja
Nataniela Wąsowskiego (1675-1678 i 1683-1686) i że ukształtowała się przez
przyłączanie kolejnych sąsiadujących budynków. Analizując nie brany dotąd
pod uwagę opis i pomiar Poznania z 1728 r.7, stwierdził, że dopiero po tym
czasie budynkowi nadany został znany obecnie wygląd. W 1954 r. Linette
dokonał wizji lokalnej zrujnowanego wówczas obiektu, pozbawionego dachów
i stropów, a w znacznych partiach również tynków. Wskazał ślady adaptacji
wcześniejszej zabudowy oraz podstawową dyspozycję ostatecznie ukształto-
wanej szkoły, która po kasacie zakonu, do II wojny światowej, kiedy została
zrujnowana, przeżyła wiele przeróbek i zmian funkcji8. Badacz zauważył, że
4 Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania..., t. II, Poznań 1838, s. 153; wyd. 2 -
t. II, Poznań 1998, s. 17-18.
5 Poznań, Lwów 1922, s. 63, 72, 74.
6 Szkoła pojezuicka w Poznaniu i sąsiednie domy, mkps, archiwum Miejskiego
Konserwatora Zabytków w Poznaniu.
7 M. M i k a, Opis Poznania z roku 1728 (Jana Rzepeckiego), KMP 1950, s. 235.
8 Po kasacie zakonu jezuickiego przejęty przez biskupa Antoniego O. Okęckiego, który
budynek przekazał parafii farnej. Ówczesny proboszcz wynajmował go na skład zboża i soli.
ANDRZEJ KUSZTELSKI
się z trzech skrzydeł wzdłuż trzech pierwszych z wymienionych ulic. Jest
budynkiem dwupiętrowym z ostatnią kondygnacją w formie niskiego mezza-
nina. Układ wnętrz jednotraktowy z wtórnymi korytarzami na parterze skrzy-
deł od Swiętosławskiej (zach.) i Klasztornej (wsch.). W skrzydle południo-
wym na parterze pomieszczenia sklepione kolebkowo z lunetami. Między
skrzydłami znajduje się wydłużony ośmioboczny dziedziniec z dwoma pię-
trami koszowych arkad otwartych do wąskich galerii, zapewniających komu-
nikację każdej kondygnacji. W północnej arkadzie schody w układzie litery
T. Elewacje zewnętrzne i dziedzińca artykułowane są pilastrami toskańskimi
w wielkim porządku, wspierają odcinki belkowania połączone gzymsem.
W elewacji wschodniej pilastry umieszczone co druga oś okienna.
Najstarszą w literaturze naukowej wzmianką o nowej, barokowej, stojącej
do dziś szkole jezuickiej jest informacja Józefa Łukaszewicza, określająca
czas powstania budynku na początek XVIII w.4 Kolejna to pierwsza synteza
sztuki Poznania Nikodema Pajzderskiego z początku XX w., w której znala-
zło się stwierdzenie, że szkoła powstała ok. 1700 r.5 Przełomem w badaniach
nad historią budynku były jednak dopiero prace Eugeniusza Linette. Pierwsza,
skromna dokumentacja historyczna tego autora z 1954 r.6 przyniosła zna-
czące i trafne ustalenia, mimo że Linette dysponował jedynie niewiele
większą ilością przekazów, niż starsi badacze. Doszedł on mianowicie do
wniosku, że szkoła powstała na tym miejscu podczas rektoratu Bartłomieja
Nataniela Wąsowskiego (1675-1678 i 1683-1686) i że ukształtowała się przez
przyłączanie kolejnych sąsiadujących budynków. Analizując nie brany dotąd
pod uwagę opis i pomiar Poznania z 1728 r.7, stwierdził, że dopiero po tym
czasie budynkowi nadany został znany obecnie wygląd. W 1954 r. Linette
dokonał wizji lokalnej zrujnowanego wówczas obiektu, pozbawionego dachów
i stropów, a w znacznych partiach również tynków. Wskazał ślady adaptacji
wcześniejszej zabudowy oraz podstawową dyspozycję ostatecznie ukształto-
wanej szkoły, która po kasacie zakonu, do II wojny światowej, kiedy została
zrujnowana, przeżyła wiele przeróbek i zmian funkcji8. Badacz zauważył, że
4 Obraz historyczno-statystyczny miasta Poznania..., t. II, Poznań 1838, s. 153; wyd. 2 -
t. II, Poznań 1998, s. 17-18.
5 Poznań, Lwów 1922, s. 63, 72, 74.
6 Szkoła pojezuicka w Poznaniu i sąsiednie domy, mkps, archiwum Miejskiego
Konserwatora Zabytków w Poznaniu.
7 M. M i k a, Opis Poznania z roku 1728 (Jana Rzepeckiego), KMP 1950, s. 235.
8 Po kasacie zakonu jezuickiego przejęty przez biskupa Antoniego O. Okęckiego, który
budynek przekazał parafii farnej. Ówczesny proboszcz wynajmował go na skład zboża i soli.