DOI Artikel:
Rogólski, Piotr P.: Architektura Kościoła Pojezuickiego w Chojnicach
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0272
268
PIOTR P. ROGÓLSKI
chowie (trójprzęsłowe) należą do specyficznego zespołu halowych świątyń
wielkopolskich, w których pierwiastki sztuki lokalnej nakładają się na plany
dwu- i trójprzęsłowe, wykształcone na terenie Czech i Śląska, gdzie domi-
nowały świątynie ściennofilarowe. A. J. Baranowski dochodzi do wniosku,
że na terenie Środkowej Europy propagatorem kościoła halowego w okresie
baroku był zakon jezuicki, a odrodzenie tego typu budowli było przejawem
rywalizacji katolicko-protestanckiej na tym obszarze. W literaturze poruszany
jest także problem budowniczego kościoła chojnickiego. J. Z. Millier
(1822 r.), chociaż stwierdza, że architekt pozostaje nieznany, to podaje,
według przekazów lokalnych, że „obaj artyści pochodzili z Czech”, a sam
sugeruje, że może byli to Włosi przysłani przez zakon43. A. Goebel podaje,
że trzecim i ostatnim budowniczym kościoła był Jan Zelner, jezuita, który
przybył do Chojnic z kolegium poznańskiego44. T. Chrzanowski i M. Kor-
necki uważają, że rola budowniczego zakonnego Jana Zelnera z Poznania jest
niejasna i według nich był on zapewne kierownikiem budowy (praefectus
fabńcae) a nie projektantem4'. Według A. J. Baranowskiego architektem
świątyni chojnickiej był Zelner46, natomiast K. Kalinowski, wskazując Jana
Zelnera jako prowadzącego budowę w Chojnicach, podkreśla jego śląski
rodowód47.
Na podstawie stanu badań możemy stwierdzić, że naczelnym problemem
badawczym jest określenie typu architektonicznego kościoła chojnickiego.
W dalszych rozważaniach spróbujemy określić jego cechy stylowe i prowe-
niencję artystyczną, w powiązaniu z tendencjami stylowymi, występującymi
w architekturze baroku. Rozwój tej architektury tradycyjnie już wyprowadza
się od kościoła jezuitów Ił Gesu w Rzymie, który prezentuje nowy typ bu-
dowli o układzie jednonawowym z kaplicami bocznymi, otwartymi do nawy
szerokimi arkadami. Szeroka nawa sklepiona jest kolebkowo, a kulminację
przestrzeni wnętrza stanowi skrzyżowanie nawy z transeptem, nakryte kopułą.
To rozwiązanie planu, jak i układu przestrzennego, zapoczątkowało w baroku
nowy sposób kształcenia wnętrza, polegający na połączeniu przestrzeni cen-
43 Dz. cyt., s. 7.
44 Dz. cyt., s. 11.
45 KZSzP, t. XI, z. 5, s. XIV.
46 Dz. cyt., s. 195.
47 Dz. cyt., Związki artystów Śląska i Polski, w: Sztuka 1. poi. XVIII w., Warszawa 1981,
s. 342. W nekrologu J. Zelnera podano, że pochodził on z Czech „gente Bohemo” (Defundi
in Collegio Lublinensi Pol. 69, f. 33).
PIOTR P. ROGÓLSKI
chowie (trójprzęsłowe) należą do specyficznego zespołu halowych świątyń
wielkopolskich, w których pierwiastki sztuki lokalnej nakładają się na plany
dwu- i trójprzęsłowe, wykształcone na terenie Czech i Śląska, gdzie domi-
nowały świątynie ściennofilarowe. A. J. Baranowski dochodzi do wniosku,
że na terenie Środkowej Europy propagatorem kościoła halowego w okresie
baroku był zakon jezuicki, a odrodzenie tego typu budowli było przejawem
rywalizacji katolicko-protestanckiej na tym obszarze. W literaturze poruszany
jest także problem budowniczego kościoła chojnickiego. J. Z. Millier
(1822 r.), chociaż stwierdza, że architekt pozostaje nieznany, to podaje,
według przekazów lokalnych, że „obaj artyści pochodzili z Czech”, a sam
sugeruje, że może byli to Włosi przysłani przez zakon43. A. Goebel podaje,
że trzecim i ostatnim budowniczym kościoła był Jan Zelner, jezuita, który
przybył do Chojnic z kolegium poznańskiego44. T. Chrzanowski i M. Kor-
necki uważają, że rola budowniczego zakonnego Jana Zelnera z Poznania jest
niejasna i według nich był on zapewne kierownikiem budowy (praefectus
fabńcae) a nie projektantem4'. Według A. J. Baranowskiego architektem
świątyni chojnickiej był Zelner46, natomiast K. Kalinowski, wskazując Jana
Zelnera jako prowadzącego budowę w Chojnicach, podkreśla jego śląski
rodowód47.
Na podstawie stanu badań możemy stwierdzić, że naczelnym problemem
badawczym jest określenie typu architektonicznego kościoła chojnickiego.
W dalszych rozważaniach spróbujemy określić jego cechy stylowe i prowe-
niencję artystyczną, w powiązaniu z tendencjami stylowymi, występującymi
w architekturze baroku. Rozwój tej architektury tradycyjnie już wyprowadza
się od kościoła jezuitów Ił Gesu w Rzymie, który prezentuje nowy typ bu-
dowli o układzie jednonawowym z kaplicami bocznymi, otwartymi do nawy
szerokimi arkadami. Szeroka nawa sklepiona jest kolebkowo, a kulminację
przestrzeni wnętrza stanowi skrzyżowanie nawy z transeptem, nakryte kopułą.
To rozwiązanie planu, jak i układu przestrzennego, zapoczątkowało w baroku
nowy sposób kształcenia wnętrza, polegający na połączeniu przestrzeni cen-
43 Dz. cyt., s. 7.
44 Dz. cyt., s. 11.
45 KZSzP, t. XI, z. 5, s. XIV.
46 Dz. cyt., s. 195.
47 Dz. cyt., Związki artystów Śląska i Polski, w: Sztuka 1. poi. XVIII w., Warszawa 1981,
s. 342. W nekrologu J. Zelnera podano, że pochodził on z Czech „gente Bohemo” (Defundi
in Collegio Lublinensi Pol. 69, f. 33).