DOI article:
Boberski, Wojciech: Architektura kościoła i kolegium jezuitów w Witebsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0346
342
WOJCIECH BOBERSKI
W GRANICACH IMPERIUM ROSYJSKIEGO
W 1767 r. wojska rosyjskie założyły w Witebsku kwaterę i już więcej
z miasta nie wyszły. W dniu 15 września 1772 r. w kościele św. Józefa
ogłoszono „plakat” rozbiorowy i nakazano przysięgę na wierność imperato-
rowej. Jako pierwszy złożył ją rektor Kazimierz Przestrzelski w imieniu
17 jezuitów112. Dziennik kolegium z lat 1766-1785 nie wzmiankuje poważ-
niejszych prac budowlanych i dekoracyjnych113. Nastąpiły one dopiero
u progu następnego stulecia. Objęły wnętrze kościoła i jego otoczenie.
Kierował nimi o. Gaetano Angiolini SJ, w latach 1789-1801, prowadzący
w Witebsku kurs architektury. W dwóch etapach: 1794-1796 i 1800-1801
ozdobił on kościół nowymi ołtarzami i konfesjonałami114. Brakuje szcze-
gółów pozwalających określić skalę tej modernizacji, jednak nie ulega wątpli-
wości, że właśnie wtedy w niektóre nastawy wprawiono sprowadzone z We-
rony obrazy pędzla prezesa tamtejszej akademii, Saverino délia Rosa (1743-
1821). Podobnym zmianom podlegał wówczas wystrój kościoła w Połocku,
gdzie około 1800 r. obrazy Szymona Czechowicza zastępowano płótnami
tegoż artysty115. Sądzić należy, że decydującą rolę w jego zatrudnieniu dla
białoruskich kolegiów odgrywał profesor Angiolini, który sam kiedyś w We-
ronie zdobywał architektoniczne i malarskie wykształcenie (później Rosa
osobiście podążył za nim do Petersburga).
Być może również Angioliniemu należałoby przypisać projekt najpoważ-
niejszej w tym czasie architektonicznej inwestycji kolegium. Był nią nowy
gmach szkolny, zbudowany w latach 1799-1808 z dochodów klasztornej apte-
ki116. Tak zwany „Dom z kopułą”, stanął naprzeciw bramy wiodącej na
112 Załęski, V/I s. 125.
113 NGAB, F. 1924, op. 1, spr. 15: Diarium Collegy Vitebscensis Societatis Jesu
inchoatum Anno 1766, ss. 91.
114 SJA, s. 79; E. P a p a, Gaetano Angiolini, w: Dizionario Biografico degli Italiani,
t. III, Roma 1961 s. 286-289; Przed przyjazdem na Białoruś Angiolini był związany z pro-
wincją wenecką (Bolonia, Ferrara, Modena). Z Witebska udał się do Petersburga, gdzie był
prokuratorem generalnym zakonu. W 1805 r. wyjechał do Rzymu, w 1806 projektował wystrój
kościoła pojezuickiego w Palermo.
I1JK a ł a m aj s k a, Losy ..., s. 131-136.
116 APM, sygn. 508: Liber Memorialium ... post visitationem a R. P. Provinciali ab anno
1786, ss. 26; k. 13-14; zob. Giżycki, Materiały ..., s. 177; Załęski, V/1, s. 295-296, 359,
363; C e m e h t o b c k h h, dz. cyt., s. 126; przerysy pomiarów szkoły zob. Kbht-
h u u k a h, EejiopyccKHe KOjinernyMBi XVIII b., s. 25-26, wg IfeHTpajitHbiH Tacynap-
CTBeHHbiH McTopHHecKHH ApxHB w St. Petersburgu (dalej: CGIA), F. 822, op. 12, spr. 2590,
1. 124.
WOJCIECH BOBERSKI
W GRANICACH IMPERIUM ROSYJSKIEGO
W 1767 r. wojska rosyjskie założyły w Witebsku kwaterę i już więcej
z miasta nie wyszły. W dniu 15 września 1772 r. w kościele św. Józefa
ogłoszono „plakat” rozbiorowy i nakazano przysięgę na wierność imperato-
rowej. Jako pierwszy złożył ją rektor Kazimierz Przestrzelski w imieniu
17 jezuitów112. Dziennik kolegium z lat 1766-1785 nie wzmiankuje poważ-
niejszych prac budowlanych i dekoracyjnych113. Nastąpiły one dopiero
u progu następnego stulecia. Objęły wnętrze kościoła i jego otoczenie.
Kierował nimi o. Gaetano Angiolini SJ, w latach 1789-1801, prowadzący
w Witebsku kurs architektury. W dwóch etapach: 1794-1796 i 1800-1801
ozdobił on kościół nowymi ołtarzami i konfesjonałami114. Brakuje szcze-
gółów pozwalających określić skalę tej modernizacji, jednak nie ulega wątpli-
wości, że właśnie wtedy w niektóre nastawy wprawiono sprowadzone z We-
rony obrazy pędzla prezesa tamtejszej akademii, Saverino délia Rosa (1743-
1821). Podobnym zmianom podlegał wówczas wystrój kościoła w Połocku,
gdzie około 1800 r. obrazy Szymona Czechowicza zastępowano płótnami
tegoż artysty115. Sądzić należy, że decydującą rolę w jego zatrudnieniu dla
białoruskich kolegiów odgrywał profesor Angiolini, który sam kiedyś w We-
ronie zdobywał architektoniczne i malarskie wykształcenie (później Rosa
osobiście podążył za nim do Petersburga).
Być może również Angioliniemu należałoby przypisać projekt najpoważ-
niejszej w tym czasie architektonicznej inwestycji kolegium. Był nią nowy
gmach szkolny, zbudowany w latach 1799-1808 z dochodów klasztornej apte-
ki116. Tak zwany „Dom z kopułą”, stanął naprzeciw bramy wiodącej na
112 Załęski, V/I s. 125.
113 NGAB, F. 1924, op. 1, spr. 15: Diarium Collegy Vitebscensis Societatis Jesu
inchoatum Anno 1766, ss. 91.
114 SJA, s. 79; E. P a p a, Gaetano Angiolini, w: Dizionario Biografico degli Italiani,
t. III, Roma 1961 s. 286-289; Przed przyjazdem na Białoruś Angiolini był związany z pro-
wincją wenecką (Bolonia, Ferrara, Modena). Z Witebska udał się do Petersburga, gdzie był
prokuratorem generalnym zakonu. W 1805 r. wyjechał do Rzymu, w 1806 projektował wystrój
kościoła pojezuickiego w Palermo.
I1JK a ł a m aj s k a, Losy ..., s. 131-136.
116 APM, sygn. 508: Liber Memorialium ... post visitationem a R. P. Provinciali ab anno
1786, ss. 26; k. 13-14; zob. Giżycki, Materiały ..., s. 177; Załęski, V/1, s. 295-296, 359,
363; C e m e h t o b c k h h, dz. cyt., s. 126; przerysy pomiarów szkoły zob. Kbht-
h u u k a h, EejiopyccKHe KOjinernyMBi XVIII b., s. 25-26, wg IfeHTpajitHbiH Tacynap-
CTBeHHbiH McTopHHecKHH ApxHB w St. Petersburgu (dalej: CGIA), F. 822, op. 12, spr. 2590,
1. 124.