DOI article:
Boberski, Wojciech: Architektura kościoła i kolegium jezuitów w Witebsku
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0350
346
WOJCIECH BOBERSKI
„Za Wiarę, Cara i Ojczyznę” stały sztandary witebskiego pułku saperów128.
Istotna zmiana nastąpiła także w jego najbliższym otoczeniu: w latach 1850-
1854 plac, nazywany wówczas Sobornym, przecięła strategiczna szosa peters-
bursko-kijowska, która biegnąc na południe jako ulica Nowo-Mohylewska
(obecnie ul. Lenina), po grobli usypanej nad Ruczajem, wznosiła się po
zboczu Zaruczewia ku dawnym gmachom trynitarzy129.
PRZEBUDOWA SOBORU (1868-1872)
Okoliczność, iż podczas adaptacji w latach 1841-1843 „kościelna” archi-
tektura nie uległa zasadniczej odmianie, przyśpieszyła kolejne interwencje
budowlane. We wrześniu 1866 r. tajny radca M. N. Batiuszkow, odpowie-
dzialny za fabryki cerkiewne w Zachodnim Kraju, zganiwszy łaciński styl
soboru, polecił płk. Baranowiczowi (nadzorował on takie inwestycje w gu-
berni witebskiej), pilne przedłożenie projektu przebudowy. Został on wy-
kreślony przez inżyniera Fettera w 1867 r. i przewidywał (zgodnie z suge-
stiami Batiuszkowa) całkowite zastąpienie górnej części budowli (wież
i kopuły) okazałym „piatigławiem”, a także wystawienie przedsionka zwień-
czonego dzwonnicą. Koszty przekraczające ponad 100 tys. rubli okazały się
jednak za wysokie i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poleciło przygotować
budżet dwukrotnie niższy. W listopadzie 1867 r. przyjechał do Witebska
architekt akademik Mikołaj Czagin, który właśnie zakończył w Wilnie prze-
budowę fasady pojezuickiego kościoła św. Kazimierza (od 1844 r. był rów-
nież soborem św. Mikołaja). Wykonany przez niego nowy projekt i budżet
(ograniczony do 58,507 rubli), zatwierdzony został 28 lipca 1868 r., po czym
świątynię zamknięto, na czas robót przenosząc nabożeństwa do soboru
Uspieńskiego, a zimą do rynkowej cerkwi Zmartwychwstania. Iwestycji
patronował Komitet na czele z wicegubernatorem Mikołajem Szczulepniko-
wem. Kierownictwo robót zostało powierzone wspomnianemu inż. Fetterowi.
W ciągu czterech lat (1868-1872), w architekturze i wystroju nastąpiły
gruntowne zmiany, wprawdzie nie tak radykalne, jak postulował Batiuszkow,
lecz wnoszące, typowe dla Czagina, elementy eklektyzmu. Otwory okienne
128 C e m e h t o b c k h ii, dz. cyt., s. 128.
129 H. R. H h h k h 4> o p o b c k h h, Ctp a h h lii< h 113 nepaimefi CTapHHbi ropopa
Bi-ireScKa. Bocno Mimahhu craponcmra, oprać. A. noftjiHncKHH, Mhhck 1995 (1. wyd.
BHTeócK 1899), s. 17, 136.
WOJCIECH BOBERSKI
„Za Wiarę, Cara i Ojczyznę” stały sztandary witebskiego pułku saperów128.
Istotna zmiana nastąpiła także w jego najbliższym otoczeniu: w latach 1850-
1854 plac, nazywany wówczas Sobornym, przecięła strategiczna szosa peters-
bursko-kijowska, która biegnąc na południe jako ulica Nowo-Mohylewska
(obecnie ul. Lenina), po grobli usypanej nad Ruczajem, wznosiła się po
zboczu Zaruczewia ku dawnym gmachom trynitarzy129.
PRZEBUDOWA SOBORU (1868-1872)
Okoliczność, iż podczas adaptacji w latach 1841-1843 „kościelna” archi-
tektura nie uległa zasadniczej odmianie, przyśpieszyła kolejne interwencje
budowlane. We wrześniu 1866 r. tajny radca M. N. Batiuszkow, odpowie-
dzialny za fabryki cerkiewne w Zachodnim Kraju, zganiwszy łaciński styl
soboru, polecił płk. Baranowiczowi (nadzorował on takie inwestycje w gu-
berni witebskiej), pilne przedłożenie projektu przebudowy. Został on wy-
kreślony przez inżyniera Fettera w 1867 r. i przewidywał (zgodnie z suge-
stiami Batiuszkowa) całkowite zastąpienie górnej części budowli (wież
i kopuły) okazałym „piatigławiem”, a także wystawienie przedsionka zwień-
czonego dzwonnicą. Koszty przekraczające ponad 100 tys. rubli okazały się
jednak za wysokie i Ministerstwo Spraw Wewnętrznych poleciło przygotować
budżet dwukrotnie niższy. W listopadzie 1867 r. przyjechał do Witebska
architekt akademik Mikołaj Czagin, który właśnie zakończył w Wilnie prze-
budowę fasady pojezuickiego kościoła św. Kazimierza (od 1844 r. był rów-
nież soborem św. Mikołaja). Wykonany przez niego nowy projekt i budżet
(ograniczony do 58,507 rubli), zatwierdzony został 28 lipca 1868 r., po czym
świątynię zamknięto, na czas robót przenosząc nabożeństwa do soboru
Uspieńskiego, a zimą do rynkowej cerkwi Zmartwychwstania. Iwestycji
patronował Komitet na czele z wicegubernatorem Mikołajem Szczulepniko-
wem. Kierownictwo robót zostało powierzone wspomnianemu inż. Fetterowi.
W ciągu czterech lat (1868-1872), w architekturze i wystroju nastąpiły
gruntowne zmiany, wprawdzie nie tak radykalne, jak postulował Batiuszkow,
lecz wnoszące, typowe dla Czagina, elementy eklektyzmu. Otwory okienne
128 C e m e h t o b c k h ii, dz. cyt., s. 128.
129 H. R. H h h k h 4> o p o b c k h h, Ctp a h h lii< h 113 nepaimefi CTapHHbi ropopa
Bi-ireScKa. Bocno Mimahhu craponcmra, oprać. A. noftjiHncKHH, Mhhck 1995 (1. wyd.
BHTeócK 1899), s. 17, 136.