DOI article:
Lileyko, Jerzy: Wieża warszawskiego kościoła jezuitów w świetle źródeł ikonograficznych
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0375
WIEŻA WARSZAWSKIEGO KOŚCIOŁA JEZUITÓW
371
kościół Jezuitów w sposób zniekształcony; kopuła została nadmiernie
podwyższona, a wieża narysowana nieprecyzyjnie i zbyt wysoko (ił. 4).
Rysunek Dahlbergha świadczy jednak o tym, że w czasie najazdu szwedz-
kiego w latach 1655-1657, mimo dewastacji kościoła, hełm na wieży nie uległ
zniszczeniu. Miedziorytniczy widok Warszawy z 1662 r. ujęty z lotu ptaka13,
bardzo schematyczny i uproszczony, poświadcza istnienie na wieży jezuickiej
wysokiego baniastego hełmu. Ten hełm był naprawiany w 1664 r.14 Z następ-
nych lat nie mamy wiarygodnych przekazów ikonograficznych. Liczne widoki
Warszawy od strony Wisły wzorowane na sztychu Perelle’a według rysunku
Dahlbergha15, powtarzają stan istniejący w 1656 r., nie uwzględniają zmian,
jakie zaszły w sylwecie miasta, a w przypadku kościoła Jezuitów pomnażają
błędy pierwowzoru.
Hełm narysowany w 1627 r. przez Abrahama Boota wieńczył wieżę do
1695 r. W tym roku został zdjęty i wieżę nadbudowano o najwyższą kondy-
gnację, nadając jej formę glorietty16. Najwcześniejszym przekazem ikono-
graficznym, który sygnalizuje tę nadbudowę, jest obraz Elekcja na Woli
w 1697 roku (il. 5). W tle rozgrywającego się tu wydarzenia ukazano widok
Warszawy od strony zachodniej, z kościołem Jezuitów i jego podwyższoną
wieżą, przykrytą stożkowym daszkiem17. Taką postać ma wieża jezuicka na
widokach Warszawy od strony Wisły, tzw. Mniejszym i Większym, rysowa-
nych w 1701 r. przez Jana Jerzego Feyge, oraz na odrębnym, nieudolnym
rysunku tego samego autorstwa18 (il. 6, 7). Podwyższona wieża z namio-
towym daszkiem została utrwalona na obrazie Jana Samuella Mocka z 1735
roku19 (il. 8).
13 A. Wieczorkiewicz, Widok Warszawy z roku 1662, „Biuletyn Historii
Sztuki i Kultury”, 6(1938), nr 4, s. 367-369.
14 Katalog zabytków, s. 224.
15 W a r d z y ń s k a, dz. cyt., s. 36-44.
16 Katalog zabytków, s. 224.
17 Na widoku tym obok wieży występuje kopuła nad prezbiterium, która nie mogła być
widoczna od strony zachodniej, gdyż zasłaniał ją wysoki szczyt fasady. Zapewne malarz
wykorzystał tu widok kościoła od strony Wisły. Temat obrazu zob.: J. L i 1 e y k o, Sejmy
elekcyjne jako podstawowa cecha stołeczności Warszawy w Rzeczypospolitej szlacheckiej, w:
Warszawa w dziejach Polski. Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Obywatelski
Komitet Obchodów 400-lecia stołeczności Warszawy, red. M. M. Drozdowski, Warszawa 1998,
s. 30-31.
8 Z. B i e n i e c k i, Obraz Warszawy z 1701 roku w rysunkach Jana Jerzego Feyge,
„Biuletyn Historii Sztuki”, 39(1977), nr 3, s. 258-264, 273-274.
19 Obraz przedstawia wjazd króla Augusta III do Warszawy 21 listopada 1734 r., zob.:
371
kościół Jezuitów w sposób zniekształcony; kopuła została nadmiernie
podwyższona, a wieża narysowana nieprecyzyjnie i zbyt wysoko (ił. 4).
Rysunek Dahlbergha świadczy jednak o tym, że w czasie najazdu szwedz-
kiego w latach 1655-1657, mimo dewastacji kościoła, hełm na wieży nie uległ
zniszczeniu. Miedziorytniczy widok Warszawy z 1662 r. ujęty z lotu ptaka13,
bardzo schematyczny i uproszczony, poświadcza istnienie na wieży jezuickiej
wysokiego baniastego hełmu. Ten hełm był naprawiany w 1664 r.14 Z następ-
nych lat nie mamy wiarygodnych przekazów ikonograficznych. Liczne widoki
Warszawy od strony Wisły wzorowane na sztychu Perelle’a według rysunku
Dahlbergha15, powtarzają stan istniejący w 1656 r., nie uwzględniają zmian,
jakie zaszły w sylwecie miasta, a w przypadku kościoła Jezuitów pomnażają
błędy pierwowzoru.
Hełm narysowany w 1627 r. przez Abrahama Boota wieńczył wieżę do
1695 r. W tym roku został zdjęty i wieżę nadbudowano o najwyższą kondy-
gnację, nadając jej formę glorietty16. Najwcześniejszym przekazem ikono-
graficznym, który sygnalizuje tę nadbudowę, jest obraz Elekcja na Woli
w 1697 roku (il. 5). W tle rozgrywającego się tu wydarzenia ukazano widok
Warszawy od strony zachodniej, z kościołem Jezuitów i jego podwyższoną
wieżą, przykrytą stożkowym daszkiem17. Taką postać ma wieża jezuicka na
widokach Warszawy od strony Wisły, tzw. Mniejszym i Większym, rysowa-
nych w 1701 r. przez Jana Jerzego Feyge, oraz na odrębnym, nieudolnym
rysunku tego samego autorstwa18 (il. 6, 7). Podwyższona wieża z namio-
towym daszkiem została utrwalona na obrazie Jana Samuella Mocka z 1735
roku19 (il. 8).
13 A. Wieczorkiewicz, Widok Warszawy z roku 1662, „Biuletyn Historii
Sztuki i Kultury”, 6(1938), nr 4, s. 367-369.
14 Katalog zabytków, s. 224.
15 W a r d z y ń s k a, dz. cyt., s. 36-44.
16 Katalog zabytków, s. 224.
17 Na widoku tym obok wieży występuje kopuła nad prezbiterium, która nie mogła być
widoczna od strony zachodniej, gdyż zasłaniał ją wysoki szczyt fasady. Zapewne malarz
wykorzystał tu widok kościoła od strony Wisły. Temat obrazu zob.: J. L i 1 e y k o, Sejmy
elekcyjne jako podstawowa cecha stołeczności Warszawy w Rzeczypospolitej szlacheckiej, w:
Warszawa w dziejach Polski. Materiały sesji naukowej zorganizowanej przez Obywatelski
Komitet Obchodów 400-lecia stołeczności Warszawy, red. M. M. Drozdowski, Warszawa 1998,
s. 30-31.
8 Z. B i e n i e c k i, Obraz Warszawy z 1701 roku w rysunkach Jana Jerzego Feyge,
„Biuletyn Historii Sztuki”, 39(1977), nr 3, s. 258-264, 273-274.
19 Obraz przedstawia wjazd króla Augusta III do Warszawy 21 listopada 1734 r., zob.: