DOI Artikel:
Gajewski, Jacek: Cztery figury w kościele św. Barbary w Krakowie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27413#0430
426
JACEK GAJEWSKI
bardziej jeszcze zawikłane dzieje przeróbek - których możemy się w znacznej
mierze jedynie domyślać - po oddaniu kościoła kongregacji kupców krakow-
skich, a od 1795 r. Bożogrobcom z Miechowa oraz kilkakrotne renowacje po
ponownym objęciu (1874) kościoła przez jezuitów2, zacierały dawną, uzasad-
nioną ideowo, wprowadzoną przez jezuickiego użytkownika, logikę układu
poszczególnych elementów wyposażenia, miejsca eksponowania obrazów,
rzeźb, a także myliły w ich identyfikacji. Bodaj najwięcej zmian wprowadziły
prace restauracyjne, realizowane w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych
XIX wieku pod kierunkiem Tadeusza Stryjeńskiego oraz prace prowadzone
w latach 1913-1919. Usunięto wówczas (1897) cztery ołtarze boczne,
zmieniono lokalizację kilku figur ołtarzowych, układ obrazów w ołtarzach,
w których umieszczono także nowe obrazy, wykonano nowe elementy dekora-
cji ornamentalno-rzeźbiarskiej, którymi zastąpiono zniszczone fragmenty,
w miejsce zaś jednego z ołtarzy wykonano całkowicie nową nastawę. Wszyst-
kie ołtarze otrzymały też nową, mającą kolorystycznie nawiązywać do daw-
nej, polichromię i pozłotę. Niedostatek faktografii, a zwłaszcza zmiany
wprowadzone w trakcie kolejnych restauracji stały się przyczyną pojawia-
jących się w literaturze przedmiotu oraz opracowaniach dokumentacyjnych
mylnych datowań i nieporozumień interpretacyjnych.
1. Do takich nie wyjaśnionych spraw związanych z barokową modernizacją
kościoła św. Barbary należy kwestia datowania i autorstwa owych czterech
figur, włączonych w dekorację obecnego, zmienionego wyposażenia kościoła.
Te cztery niewielkie (blisko 1 m wysokości) figury, złocone i polichromo-
wane w odsłoniętych partiach ciała, rozpoznane zostały jako przedstawienia
św. Jana Chrzciciela i św. Elżbiety - ustawione w powstałym w latach 1764-
1767 ołtarzu p.w. Serca Jezusowego (pierwotnie św. Franciszka Ksawerego)
oraz św. Jana Ewangelisty i „nieokreślonego świętego” - w nowym (1930-
1931) ołtarzu mieszczącym obraz Matki Boskiej Jurowickiej. Czas powstania
tych figur badacze określili na lata 1764-1767(?)3, tj. na okres przeprowa-
2 T e n ż e, Kościół św. Barbary w Krakowie z domem zakonnym księży jezuitów.
Historia i architektura (Biblioteka Krakowska nr 125), Kraków-Wrocław 1985, s. 140-174.
3 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. IV Miasto Kraków, cz. 2, Kościoły i klasztory
Śródmieścia, 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 99, ilustracje, fig. 641; nastawa
ołtarza w kaplicy pierwotnie p.w. Matki Boskiej Bolesnej, powstała 1930-1931, określona
(tamże) jako „póżnobarokowa z 2 poł. w. XVIH". Por. także: Ośrodek Dokumentacji Zabytków
w Warszawie, Zabytki ruchome, karta ewidencyjna, sygn. KRX 300 002 063, Kraków, Kościół
p.w. św. Barbary, Kaplica Matki Boskiej Jurowickiej, rzeźba: św. Jan Ewangelista; rzeźba:
św. nn., oprać. A. Sienkiewicz, gdzie obie figury rozpoznane błędnie jako „neobarokowe"
JACEK GAJEWSKI
bardziej jeszcze zawikłane dzieje przeróbek - których możemy się w znacznej
mierze jedynie domyślać - po oddaniu kościoła kongregacji kupców krakow-
skich, a od 1795 r. Bożogrobcom z Miechowa oraz kilkakrotne renowacje po
ponownym objęciu (1874) kościoła przez jezuitów2, zacierały dawną, uzasad-
nioną ideowo, wprowadzoną przez jezuickiego użytkownika, logikę układu
poszczególnych elementów wyposażenia, miejsca eksponowania obrazów,
rzeźb, a także myliły w ich identyfikacji. Bodaj najwięcej zmian wprowadziły
prace restauracyjne, realizowane w drugiej połowie lat dziewięćdziesiątych
XIX wieku pod kierunkiem Tadeusza Stryjeńskiego oraz prace prowadzone
w latach 1913-1919. Usunięto wówczas (1897) cztery ołtarze boczne,
zmieniono lokalizację kilku figur ołtarzowych, układ obrazów w ołtarzach,
w których umieszczono także nowe obrazy, wykonano nowe elementy dekora-
cji ornamentalno-rzeźbiarskiej, którymi zastąpiono zniszczone fragmenty,
w miejsce zaś jednego z ołtarzy wykonano całkowicie nową nastawę. Wszyst-
kie ołtarze otrzymały też nową, mającą kolorystycznie nawiązywać do daw-
nej, polichromię i pozłotę. Niedostatek faktografii, a zwłaszcza zmiany
wprowadzone w trakcie kolejnych restauracji stały się przyczyną pojawia-
jących się w literaturze przedmiotu oraz opracowaniach dokumentacyjnych
mylnych datowań i nieporozumień interpretacyjnych.
1. Do takich nie wyjaśnionych spraw związanych z barokową modernizacją
kościoła św. Barbary należy kwestia datowania i autorstwa owych czterech
figur, włączonych w dekorację obecnego, zmienionego wyposażenia kościoła.
Te cztery niewielkie (blisko 1 m wysokości) figury, złocone i polichromo-
wane w odsłoniętych partiach ciała, rozpoznane zostały jako przedstawienia
św. Jana Chrzciciela i św. Elżbiety - ustawione w powstałym w latach 1764-
1767 ołtarzu p.w. Serca Jezusowego (pierwotnie św. Franciszka Ksawerego)
oraz św. Jana Ewangelisty i „nieokreślonego świętego” - w nowym (1930-
1931) ołtarzu mieszczącym obraz Matki Boskiej Jurowickiej. Czas powstania
tych figur badacze określili na lata 1764-1767(?)3, tj. na okres przeprowa-
2 T e n ż e, Kościół św. Barbary w Krakowie z domem zakonnym księży jezuitów.
Historia i architektura (Biblioteka Krakowska nr 125), Kraków-Wrocław 1985, s. 140-174.
3 Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. IV Miasto Kraków, cz. 2, Kościoły i klasztory
Śródmieścia, 1, red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 99, ilustracje, fig. 641; nastawa
ołtarza w kaplicy pierwotnie p.w. Matki Boskiej Bolesnej, powstała 1930-1931, określona
(tamże) jako „póżnobarokowa z 2 poł. w. XVIH". Por. także: Ośrodek Dokumentacji Zabytków
w Warszawie, Zabytki ruchome, karta ewidencyjna, sygn. KRX 300 002 063, Kraków, Kościół
p.w. św. Barbary, Kaplica Matki Boskiej Jurowickiej, rzeźba: św. Jan Ewangelista; rzeźba:
św. nn., oprać. A. Sienkiewicz, gdzie obie figury rozpoznane błędnie jako „neobarokowe"